Kamienica Pod Panem Jezusem w Krakowie
 nr rej. A-518 z dnia 26.03.1968[1] | |
%2c_3_Szczepanski_square%2c_Old_Town%2c_Krakow%2c_Poland.JPG) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie Krakowa  | |
 50°03′48,71″N 19°56′04,90″E/50,063531 19,934694 | |
Kamienica Pod Panem Jezusem – zabytkowa kamienica, zlokalizowana przy placu Szczepańskim na krakowskim Starym Mieście.
Historia
Dwukondygnacyjny, obszerny budynek powstał w 1588 roku, podczas trwającej w Krakowie epidemii, z połączenia dwóch średniowiecznych działek (jedna znich wcześniej należała do karczmarza Walentego Sporka)[2], z przeznaczeniem na szpital dla ubogich kupców, zwany pierwotnie „szpitalem Bractwa Panny Marii” lub „dziadowskim”, a w późniejszych latach funkcjonujący jako „Szpital św. Szczepana”. Fundatorami obiektu byli: proboszcz kościoła Mariackiego, ks. Hieronim Powodowski, rajca M. Fihauzer i burgrabia M. Doroszewski[3][a].
W kamienicy znajdowały się apteka i infirmeria, w których praktykowali młodzi bracia zakonni, a od strony murów usytuowane były kaplica i ogród[4]. W 1628 roku dodatkowe uposażenie dla chorych przekazał biskup Marcin Szyszkowski, który zalecił, by szpital otaczał opieką wszystkich chorych i zubożałych mieszczan krakowskich[4]. W pierwszej połowie XVIII wieku kamienica została wyremontowana, wymieniono wyposażenie i zmieniona została fasada budynku, na której umieszczono rzeźby, obrazy o charakterze religijnym i krucyfiks, od którego swoją nazwę miała wziąć cała kamienica[5].
W 1817 roku szpital został przekazany Towarzystwu Dobroczynności i w tym samym roku zlikwidowany[3][b]. Opuszczoną kamienicę wystawiono na licytację i w 1818 roku została zakupiona przez A. Szewelskiego, a następnie przebudowana według projektu J. Postawki na dom mieszkalny z zachowaniem głównych elementów architektonicznych[3].
Wygląd kamienicy z tego okresu znany jest dzięki obrazom Łukasza Kozakiewicza, który na potrzeby opracowania pt. Panorama Krakowa wykonał szkice kilku kamienic, stojących przy placu Szczepańskim[c]. Kamienica miała fasadę oflankowaną dwoma dużymi szkarpami znajdującymi się w narożnikach, bramę na środku fasady, mansardowy dach kryty gontem. Elewacja kamienicy miała kolor piaskowy[6].
W połowie XIX wieku w domu mieszkał gen. Kajetan Żeromski, stryj Stefana Żeromskiego, którego osoba stała się dla pisarza inspiracją w tworzeniu postaci Rafała Olbromskiego w Popiołach[7]. Później (1876) budynek otrzymało Towarzystwo Muzyczne, a w roku 1890 (niedługo po remoncie) obiekt kupił Roman Drobner[4]. Nowy właściciel w jednej części parteru kamienicy otworzył sklep z artykułami chemicznymi, sanitarnymi, farbami oraz sprzętem sportowym[7], natomiast w drugiej urządził restaurację i kawiarnię[4]. W 1904 roku, na miejscu ogrodu, od strony Plant wzniósł przeszklony pawilon, zaprojektowany przez Jana Zawiejskiego i nazwany później „Drobnerionem”, w którym działała kawiarnia[5][d].
W XX wieku kamienica przechodziła liczne zmiany. 5 lutego 1907 roku dach obiektu uległ zniszczeniu w pożarze, który strawił pawilon kawiarniany[7], niedługo potem odbudowany[6]. Po śmierci Drobnera (1913) na piętrze budynku uruchomiono, po częściowej przebudowie, kinoteatr „Wisła”[4]. W 1927 roku przeszedł na własność rodziny Szarskich. Podczas II wojny światowej (1940) został przejęty przez władze okupacyjne, które planowały zburzenie kamienicy i postawienie w jej miejscu hotelu. W latach 1951–1952 budynek przeszedł remont wedle projektu Cz. Wallisa, a następnie adaptację na potrzeby biur przedsiębiorstwa Orbis i Stowarzyszenia Polskich Artystów Teatru i Filmu[4]. Po 1990 roku dobudowano oficynę na potrzeby klinki medycznej[3], zaś w końcu XX wieku wyremontowano fasadę[6]
26 marca 1968 roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków[1]. Jest najstarszym budynkiem w obrębie placu Szczepańskiego[7]. Z pierwotnej zabudowy przetrwały średniowieczne mury, sklepienia piwnic oraz portale, natomiast sama kamienica zachowała bez większych zmian kształt z projektu J. Postawki[4]. Krucyfiks z fasady, od którego pochodzi nazwa kamienica, znajduje się w klasztorze Reformatów[7].
Uwagi
- ↑ Adamczewski 2003 ↓, s. 391 podaje, że szpital założyła Krakowska Kongregacja Kupiecka, natomiast Rogóż 2015 ↓, s. 176, iż była to fundacja bractwa z kościoła Mariackiego.
- ↑ Zabielska 2004 ↓, s. 521 podaje, iż dopiero w 1818 roku szpital został przeniesiony na Wawel, a następnie do dawnego klasztoru Panien Koletek. Natomiast Adamczewski 2003 ↓, s. 391 i Rożek 2000 ↓, s. 114 jako datę likwidacji szpitala wskazują rok 1816.
- ↑ Prace zostały wykorzystane i opublikowane przez krakowskiego historyka Adama Chmiela w opracowaniu Plac Szczepański w Krakowie przed stu laty. Szkice Krakowskie, Kraków 1939–1947, s. 186 (tom nr 100 z serii Biblioteka Krakowska), Zabielska 2004 ↓, s. 521–522.
- ↑ W 1960 roku Drobnerion zburzono, a w jego miejscu wzniesiono sąsiadujący z kamienicą „Bunkier Sztuki”, Zabielska 2004 ↓, s. 522.
Przypisy
- ↑ a b Zespoły i obiekty z terenu miasta Krakowa wpisane do rejestru zabytków (pol.). Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków. [dostęp 2017-07-06].
- ↑ Encyklopedia Krakowa ↓, s. 374; Rogóż 2015 ↓, s. 176.
- ↑ a b c d Encyklopedia Krakowa ↓, s. 374.
- ↑ a b c d e f g Encyklopedia Krakowa ↓, s. 374; Zabielska 2004 ↓, s. 521.
- ↑ a b Encyklopedia Krakowa ↓, s. 374;Zabielska 2004 ↓, s. 521; Rogóż 2015 ↓, s. 176.
- ↑ a b c Zabielska 2004 ↓, s. 521.
- ↑ a b c d e Rogóż 2015 ↓, s. 176.
Bibliografia
- Jan Adamczewski: Mała encyklopedia Krakowa. Kraków: „Hurnex”, 2003, s. 391 (hasło Place). ISBN 83-918802-0-6.
- Encyklopedia Krakowa. red. prowadzący Antoni Henryk Stachowski. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000, s. 374 (hasło Kamienica pod Panem Jezusem). ISBN 83-01-13325-2.
- Jan Rogóż: Portrety ulic Krakowa. Kraków: Stowarzyszenie Kulturalno-Naukowe „Kraków”, 2015. ISBN 978-83-938389-2-9.
- Michał Rożek: Przewodnik po zabytkach i kulturze Krakowa. wyd. 2. Warszawa-Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000. ISBN 83-01-10989-0.
- Agnieszka Zabielska. Plac Szczepański przez wieki. „Folia Historica Cracoviensis”. 10, s. 511–525, 2004. Kraków.
- Zespoły i obiekty z terenu miasta Krakowa wpisane do rejestru zabytków (pol.). Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków. [dostęp 2017-07-06].
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
- N: 50.59 N
- S: 49.07 N
- W: 18.92 E
- E: 21.55 E
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Kraków. Punkty graniczne mapy:
- N: 50.15 N
- S: 49.95 N
- W: 19.76 E
- E: 20.26 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Autor: Zygmunt Put Zetpe0202, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kamienica Pod Panem Jezusem (1818, proj. J. Postawka), pl. Szczepański 3, Stare Miasto, Kraków