Kamienica Pod Złotą Trójcą Świętą we Wrocławiu

Kamienica Pod Złotą Trójcą Świętą

nr rej. A/4034/239 z 30.12.1970 (wraz z kamienicą Rynek 43)[1]
Kamienica Pod Złotą Trójcą Świętą
Państwo	Polska
Miejscowość	Wrocław
Adres	Rynek 42
Styl architektoniczny	barok
Rozpoczęcie budowy	XIV wiek
Zniszczono	1945
Odbudowano	1953-1955
Kolejni właściciele	rodzina Elias (do 1427), Hennyng Weypusch i jego potomkowie (1427-1455), Kasper Wepusch (1472-1495), Adam i Ewa Wepusch (1495), Anton Salicega (1726), Andreas Forni (1775)
Położenie na mapie Wrocławia Kamienica Pod Złotą Trójcą Świętą
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kamienica Pod Złotą Trójcą Świętą
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Kamienica Pod Złotą Trójcą Świętą
51°06′38,09″N 17°02′00,13″E/51,110581 17,033369

Kamienica Pod Złotą Trójcą Świętą lub Pod Trójcą Świętą (niem. Dreifaltigkeit), znana również jako Apteka pod Podwójnym Złotym Orłem – kamienica na wrocławskim rynku, na jego północnej pierzei zwanej Targiem Łakoci.

Historia i architektura kamienicy

Pierwszy budynek został wzniesiony między drugą połową XIV wieku a końcem drugiej tercji XV wieku. Budynek był dwuskrzydłowy, ze skrzydłem głównym ustawionym równolegle do pierzei Rynku i skrzydłem bocznym wzdłuż ulicy Kuźniczej. Skrzydło frontowe miało wymiary 14 m długości i 7,5 metra szerokości^[2] (obecnie szerokość frontu wynosi ok. 10,7 m)^[3].

Pierwsze wzmianki o kamienicy pochodzą z XV wieku. Pierwsza przebudowa miała miejsce w 1562 roku^[4], a kolejna w XVIII wieku, kiedy to jej właścicielem od 1726 roku był Anton Salicega. Kamienica miała trzy kondygnacje. Jej fasada była ozdobiona lizenami rozdzielającymi osie okienne, a na ich zakończeniach znajdował się dwuosiowy, dwukondygnacyjny szczyt w formie edykuły z trójkątnym tympanonem otoczonym po bokach wolutowymi spływami.

W 1775 roku kamienica przeszła kolejną przebudowę za sprawą nowego właściciela, kupca Andreasa Forni. Budynek zyskał dwie kolejne kondygnacje oraz nową fasadę utrzymana w stylu zapóźniego baroku i elewację boczną; w tympanonie wieńczącym fasadę umieszczono datę przebudowy^[5]. Kamienicę pokryto dachem mansardowym^[6]. W 1872 roku kamienica została wyburzona i zastąpiona klasycyzującym budynkiem, o pięciokondygnacyjnej fasadzie, zakończoną tralkową balustradą i płaskim dachem^[3].

Przed 1945 rokiem w kamienicy znajdował się ekskluzywny sklep futrzarski.

Właściciele i postacie związane z kamienicą

Od początku wieku XV do roku 1427 kamienica należała do rodziny Elias, pierwotnie do złotnika Eliasa a następnie, po 1417 roku do jego żony Barbary. W 1427 kamienica została sprzedana mistrzowi złotnictwa Hennyngowi Weypusch^[a]. Weypusch prawa obywatela Wrocławia nabył 16 września 1427 roku; w latach 1437,1440, 1443, 1447, 1450 i 1454 pełnił funkcję starszego przysięgłego cechu złotników. W 1436 zakupił dom przy ulicy Koziej na Nowym Mieście a w kolejnych latach nabywał i sprzedawał różne inne nieruchomości i renty: m.in. w 1450 przez pół roku był właścicielem kamienicy Rynek 40^[8]. Miał dwie żony: jego pierwszą żoną była Margarethe z domu Krommendirf, córka złotnika Nicolausa, właściciela kamienicy Rynek 41, druga miała na imię Barbara. Zmarł w 1455 roku a jego spadkobiercami byli jego nieletnie dzieci. Około 1472 samodzielnym właścicielem posesji był syn Kasper Wepusch zwany Henning. Trudnił się on również złotnictwem a w latach 1490, 1492 i 1494 był starszym swego cechu. Właścicielem kamienicy był do swojej śmierci w 1495. Majątek po nim odziedziczyła żona Barbara a następnie, po jej ponownym zamążpójściu i sprzedaniu praw majątkowych, ich wspólne dzieci Adam i Ewa^[9].

W 1726 roku właścicielem kamienicy był Anton Salicega; w 1775 roku właścicielem został kupiec Andreas Forni^[5]

Po II wojnie światowej

W wyniku działań wojennych w 1945 roku kamienica uległa znacznemu zniszczeniu. W 1955 roku została odbudowana według projektu architekta Emila Kaliskiego. Została obniżona do trzech kondygnacji^[5] i pokryta dachem mansardowym^[10]. Część frontowa jest dwuosiowa, zwieńczona trójkątnym frontonem, a część od ulicy Kuźniczej ośmioosiowa^[11].

W kamienicy od 1951 roku znajduje się apteka „Pod Podwójnym Złotym Orłem”, prawdopodobnie jedna z najstarszych aptek we Wrocławiu. Pod obecny adres została przeniesiona z ulicy Kurzy Targ 4, gdzie swoją siedzibę miała nieprzerwanie od drugiej połowy XIII^[12] lub początku XIV wieku^[13], jako Apteka Targu Wiankowego. Jej pierwszym właścicielem był mistrz Mikołaj^[13] lub mistrz Piotr (zm. w 1349)^[14], a następnie Peter i Szymon zwany „aptekarzem naszego cesarza”. Według niemieckiego historyka Herrmanna Brachmanna nazwa „Pod Orłem” wiązała się z tym, że apteka miała przywileje cesarskie. Nazwa „Apteka pod Cesarskim Złotym Orłem” została zarejestrowana w 1829 roku, a godło z tym napisem zostało umieszczone nad wejściem głównym^[13]. Powód dlaczego w nazwie kamienicy znalazł się "podwójny", jest nieznany i jak sugeruje Wojciech Chądzyński, jest wynikiem błędu urzędnika rejestrującego nazwy^[14].

• 

  Kamienica Rynek 42 (ok. 1900–1920)

• 

  Zniszczenia wojenne (1945)

• 

  Odbudowana kamienica Rynek 42 (koniec lat 80.)

• 

  (2012)

Przypisy

Uwagi

Bibliografia

• Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.
• Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
• Wojciech Chądzyński: Wrocław jakiego nie znacie. Wydawnictwo VIA NOVA, 2010. ISBN 978-83-60544-75-4.
• Edmund Małachowicz: Stare miasto we Wrocławiu. Wrocław: PWN, 1985. ISBN 83-01-03996-5.
• Olgierd Czerner: Rynek wrocławski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
• Zdzisław Wiśniewski: Rynek wrocławski w świetle badań archeologicznych cz.II. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, 2002.
• Mateusz Goliński: Przy wrocławskim Rynku. Rekonstrukcja dziejów własności posesji (cz2: 1421-1500). Wrocław: Chronicon, 2015.