Kamienica Pod Zimnym Kamieniem we Wrocławiu

Kamienica Pod Zimnym Kamieniem
Symbol zabytku nr rej. A/5353/156 z 30.12.1970[1]
Ilustracja
Kamienica Pod Zimnym Kamieniem
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wrocław

Adres

Rynek-Ratusz 24

Styl architektoniczny

historyzm

Kondygnacje

IV

Ważniejsze przebudowy

1700, 1825

Zniszczono

1945

Odbudowano

1956-1959

Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kamienica Pod Zimnym Kamieniem”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kamienica Pod Zimnym Kamieniem”
Ziemia51°06′36,75″N 17°01′49,41″E/51,110208 17,030392

Kamienica Pod Zimnym Kamieniem – zabytkowa kamienica narożna na wrocławskim Rynku, w północnej pierzei tretu[a] tzw. stronie rymarzy lub stronie złotników[3].

Swoją nazwę kamienica zawdzięcza budynkowi, który w XIV wieku znajdował się obok północno-wschodniego naroża bloku śródrynkowego, naprzeciwko wejścia do kamienicy nr 24. Budynek o konstrukcji szkieletowej i wymiarach 8,2 x 9,6 metrów, był wymieniany w źródłach pochodzących z lat 1408 i 1516 jako buda zwana Zimnym Kamieniem[4].

Historia kamienicy

Renesansowy kartusz z literą "W" i data "1536"

Większość kamienic znajdujących się w północnej pierzei tretu ma rodowód sięgający XV–XVII[3]. Pierwotnie były to parterowe drewniane kramy, a następnie piętrowe murowane pomieszczenia mieszkalne przylegające do dwukondygnacyjnej murowanej ściany północnej smatruza. Z biegiem kolejnych lat pomieszczenia przekształcono w wielopiętrowe kamienice[5]. Linia zabudowy kramów murowanych na działkach od numeru 17-23 znajdowała się ponad sześć metrów przed smatruzem[6]. Po 1824 roku, kiedy to zlikwidowano smatruzy, właściciele kamienic z tej strony wykupili od miasta za kwotę 21 000 talarów, jej tereny i przedłużyli swoje budynki na południe. Zachowane z tego okresu zabudowania mają cechy architektury późnoklasycystycznej[3].

Pierwszy murowany budynek na działce nr 24 pochodzi z okresu gotyckiego. Z tego okresu zachowały się mury zasypanej obecnie piwnicy o długości 2,75 metrów, dobudowanej do jeszcze wcześniejszej piwnicy należącej do kamienicy Pod Złotym Kapeluszem. Nad tą piwnicą wznosiła się przynajmniej jedna kondygnacja budynku. W części wschodniej zachowała się druga piwnica, również obecnie zasypana, pochodząca z okresu renesansu o wymiarach 2,75 m długości. Piwnica była wysunięta przed fasadę kamienicy i dostawiona do gotyckiej[7]. Obecna kamienica narożna o szerokości elewacji 5,5 metrów w części północnej oraz 16.7 metra w części wschodniej, pochodzi we fragmentach z trzeciej ćwierci XVI wieku[8]. W części południowej znajdowały się dwa przejścia do Smatruza. W narożu budynku został wbudowany ogromny wspornik[8]. W 1700 fasada budynku otrzymała barokowy wygląd; kolejna przebudowa miała miejsce w 1825 roku. Czterokondygnacyjna kamienica, od strony północnej miała dwie osie okienne. Elewacje zakończona była szczytem w formie aediculi z trójkątnym tympanonem otoczonym wolutami[9]. Od strony wschodnie fasada podzielona jest na siedem osi: w zwieńczeniu trzeciej i czwartej osi umieszczono taki sam uproszczony szczyt co od strony wschodniej. W trzeciej osi, na parterze znajduje się wejście do budynku.

Po 1945

Działania wojenne podczas II wojny światowej częściowo zniszczyły pierzeję północną. Jej odbudowa została opracowana w 1954 roku przez profesora Edmunda Małachowicza w Pracowni Konserwacji Zabytków przy udziale prof. Stanisława Koziczuka, Jadwigi Hawrylak i Stefana Janusza Müllera[10].

Kamienica Pod Zimnym Kamieniem została odbudowana wraz z sąsiednimi budynkami nr 23 i nr 25-26, za sprawą oddzielnie rozpisanego konkursu projektowego, który wygrali architekci Włodzimierz Czerechowski, Ryszard Jędrak i Ryszard Natusiewicz. Projekt odbudowy budynku zakładał dostosowanie go na potrzeby Domu Związków Twórczych i siedzibę Związku Literatów Polskich, Związku Polskich Artystów Plastyków i Stowarzyszenia Architektów Polskich[11]. Dwie kamienice mieszczące się na posesjach 23 i 24 miały znaczenie zabytkowe i zachowane mury. Budynki nr 25-26 pochodzące z XIX wieku były całkowicie wypalone z zachowaną konstrukcją. Zgodnie z projektem kamienice te obniżono o jedną kondygnację i połączona z budynkami 23 i 24 oraz zachowano w parterze przejście do wnętrza tretu[11]. Szczyt kamienica Pod Zimnym Kamieniem od strony północnej został uproszczony, zlikwidowano również barokowe ozdoby[9]. Nad wejściem do budynku umieszczono renesansowy kartusz z literą "W" i data "1536"[8]. Kartusz przed 1935 rokiem znajdował się nad wejściem do Przejścia Garncarskiego, od strony wewnętrznej[12]. Po modernizacji kamienicy przez niemieckiego architekta Rudolfa Steina została przeniesiona na frontową elewację kamienicy nr 24.

Od lat 60. XX wieku w budynku znajdował się Klubu Związków Twórczych. Obecnie w kamienicy znajduje się restauracja "Bierhalle"[13].

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022.
  2. ↑ Słownik języka polskiego PWN
  3. ↑ a b c Czerner 1976 ↓, s. 28.
  4. ↑ Wiśniewski 2002 ↓, s. 119.
  5. ↑ Wiśniewski 2002 ↓, s. 109-110.
  6. ↑ Wiśniewski 2002 ↓, s. 118.
  7. ↑ Wiśniewski 2002 ↓, s. 113-114.
  8. ↑ a b c Czerner 1976 ↓, s. 144.
  9. ↑ a b Brzezowski 2005 ↓, s. 279.
  10. ↑ Małachowicz 1985 ↓, s. 211.
  11. ↑ a b Czerner 1976 ↓, s. 113.
  12. ↑ Herb nad wejściem do Przejścia Garncarskiego
  13. ↑ Bierhalle - Restauracja na targeo.pl

Uwagi

  1. ↑ Tret to inaczej rynek, na którym sprzedawano drobiazgi, targowisko. Inne znaczenie: to bruk, chodnik, droga, przejście[2]

Bibliografia

  • Olgierd Czerner: Rynek wrocławski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
  • Zdzisław Wiśniewski, Czesław Lasota: Rynek wrocławski w świetle badań archeologicznych cz.II. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski Instytut Archeologii, 2002.
  • Edmund Małachowicz: Stare miasto we Wrocławiu. Wrocław: PWN, 1985.
  • Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t.II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998. ISBN 83-7023-679-0.
Rynek we Wrocławiu
Strona Siedmiu Elektorów
Strona Złotego Pucharu
Strona Zielonej Trzciny
Strona Targu Łakoci
Tret
Sukiennice
Przejście Garncarskie

Media użyte na tej stronie

Wrocław location map2.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa Wrocławia, Polska
Lower Silesian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of [[:en:Lower Silesian Voivodeship]Lower Silesian Voivodeship]], Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.9134 N
  • S: 49.9809 N
  • W: 14.7603 E
  • E: 17.9091 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Kam26-tret-.jpg
Autor: Adamt, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kamienica Pod Zimnym Kamieniem we Wrocławiu, Rynek
Herbkam 26.jpg
Autor: Adamt, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kamienica Pod Zimnym Kamieniem we Wrocławiu, detal herb Wrocławia nad wejściem