Kamienica Rynek-Ratusz 10 we Wrocławiu

Kamienica Rynek-Ratusz 10
Symbol zabytku nr rej. A/3112/155 z 15.02.1962[1]
Ilustracja
Rynek-Ratusz 10
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wrocław

Adres

Rynek-Ratusz 10

Kondygnacje

IV

Zniszczono

1945 (częściowo)

Odbudowano

1954

Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kamienica Rynek-Ratusz 10”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kamienica Rynek-Ratusz 10”
Ziemia51°06′36,75″N 17°01′49,41″E/51,110208 17,030392

Kamienica Rynek-Ratusz 10 zwana również jako "Pod Złotym Krzyżem"[2] – zabytkowa kamienica na wrocławskim Rynku, w północnej pierzei tretu[a] tzw. stronie rymarzy lub stronie złotników[4].

Większość kamienic znajdujących się w północnej pierzei tretu ma rodowód sięgający XV– XVII[4]. Pierwotnie były to parterowe drewniane kramy, a następnie piętrowe murowane pomieszczenia mieszkalne przylegające do dwukondygnacyjnej murowanej ściany północnej Smatruza. Z biegiem kolejnych lat pomieszczenia przekształcono w wielopiętrowe kamienice[5]. Po 1824 roku, kiedy to zlikwidowano Smatruzy, właściciele kamienic z tej strony wykupili od miasta za kwotę 21 000 talarów, jej tereny i przedłużyli swoje budynki na południe. Zachowane z tego okresu zabudowania mają cechy architektury późnoklasycystycznej[4].

Działania wojenne podczas II wojny światowej częściowo zniszczyły pierzeję północną. Jej odbudowa została opracowana w 1954 roku przez profesora Edmunda Małachowicza w Pracowni Konserwacji Zabytków przy udziale prof. Stanisława Koziczuka, Jadwigi Hawrylak i Stefana Janusza Müllera[6].

Historia kamienicy

Udekorowana kamienica podczas obchodów XII Święta Niemieckiego Związku Śpiewaczego w 1937 roku

Pierwotnie w miejscu obecnej kamienicy znajdowały się cztery średniowieczne kramy. W kolejnych latach powstały trzy kamienice, nr 10A, 10B i 10D, o fasadzie w stylu barokowym[7]; w latach 1710– 1740 wzniesiono tu trzy nowe wąskie kamieniczki o układzie szczytowym[8]. Pierwsza z nich (nr 10a[2]) powstała po roku 1720 i miała identyczny wygląd jak kamienica nr 9 w tym okresie, tj. była pięciokondygnacyjnym budynkiem, o dwóch osiach okiennych i ze szczytem w formie jednoosiowej edykuli ujętej w wolutowe spływy i z tympanonem o podwiniętym i przerwanym górnym gzymsie z ustawionym pośrodku wazonem[9]. Kamienica środkowa, szczytowa (10b) powstała w 1740 roku, miała szerokość dwóch osi okiennych, a jej fasada była ozdobiona w części parterowej oraz w szczycie pilastrami korynckimi[2]. Trzecia kamienica (10d) z 1709– 1710[10], największa z nich, była budynkiem pięciokondygnacyjnym z czteroosiową fasadą. Całość zwieńczały dwa szczyty oraz dwa, prostopadłe do fasady dachy[2].

Przed 1825 rokiem kamieniczki wyburzono, a w ich miejsce wzniesiono jedną, klasycystyczną, trzykondygnacyjną kamienicę, podniesioną w latach 70. XIX w. o czwartą kondygnację i podpiwniczenie w części tylnej[8].

Obecnie, czterokondygnacyjny budynek posiada wewnętrzny oktogonalny dziedziniec, nakryty dwuspadowym dachem w układzie kalenicowym w części przedniej i tylnej oraz dachem jednospadowym nad bocznymi łącznikami. W części przedniej budynek ma układ dwutraktowy, w tylnej jednotraktowy. Przez obie części przechodzi sień przelotowa, a w łącznikach znajdują się eliptyczne klatki schodowe[8].

Elewacja frontowa jest siedmioosiowa, ozdobiona ośmioma kanelowanymi pilastrami wielkiego porządku, podtrzymującymi nad trzecią kondygnację rozbudowane belkowanie przechodzące w gzyms międzykondygnacyjny z rozbudowaną dekoracją wolutowo-roślinną z rozetami, wieńcami, wazami, pasem jajownika[11] i palmetowym fryzem. Część parterowa jest gładka i posiada siedem otworów zamkniętych półkoliście. Do budynku prowadzi wejście zamknięte od góry archiwoltą ze zwornikiem pośrodku, na którym umieszczono krzyż maltański oraz datę "1825". W tylnej części elewacji, na wysokości 2 kondygnacji, znajduje się żeliwna, wielopolowa tarcza herbowa z koroną zamiast klejnotu, podtrzymywaną przez dwóch mężów[12][8][13].

W kamienicy nr 10 po 1954 roku znajdował się dom handlowy[6]. W 2016 roku kamienica przeszła gruntowny remont.

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021.
  2. ↑ a b c d Czerner 1976 ↓, s. 142.
  3. ↑ Słownik języka polskiego PWN
  4. ↑ a b c Czerner 1976 ↓, s. 28.
  5. ↑ Wiśniewski 2002 ↓, s. 109-110.
  6. ↑ a b Małachowicz 1985 ↓, s. 211.
  7. ↑ Wiśniewski 2002 ↓, s. 110.
  8. ↑ a b c d Leksykon architektury Wrocławia 2011 ↓, s. 327.
  9. ↑ Leksykon architektury Wrocławia 2011 ↓, s. 326.
  10. ↑ Czerner 1976 ↓, s. 79.
  11. ↑ Encyklopedia architektury
  12. ↑ Herb - zdjęcie na polska.org
  13. ↑ Czerner 1976 ↓, s. 142-143.

Uwagi

  1. ↑ Tret to inaczej rynek, na którym sprzedawano drobiazgi, targowisko. Inne znaczenie: to bruk, chodnik, droga, przejście[3]

Bibliografia

  • Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
  • Olgierd Czerner: Rynek wrocławski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
  • Edmund Małachowicz: Stare miasto we Wrocławiu. Wrocław: PWN, 1985.
  • Zdzisław Wiśniewski: Rynek wrocławski w świetle badań archeologicznych cz.II. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski Instytut Archeologii, 2002.
Rynek we Wrocławiu
Strona Siedmiu Elektorów
Strona Złotego Pucharu
Strona Zielonej Trzciny
Strona Targu Łakoci
Tret
Sukiennice
Przejście Garncarskie

Media użyte na tej stronie

Lower Silesian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of [[:en:Lower Silesian Voivodeship]Lower Silesian Voivodeship]], Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.9134 N
  • S: 49.9809 N
  • W: 14.7603 E
  • E: 17.9091 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Wrocław location map2.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa Wrocławia, Polska
Rynek-Ratusz 10.png
Autor: NieznanyUnknown author, Licencja: CC0
Wrocław, rynek - blok śródrynkowy, pierzeja północna (Rynek-Ratusz 10, Am Rathaus 10, „Riemerzeile”). 1937 Dekoracje z okazji XII Święta Niemieckiego Związku Śpiewaczego (Deutsches Sängerbundfest).
Zlotykrzyz rynek.jpg
Autor: Adamt, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kamienica "Złoty Krzyż" lub Rynek-Ratusz 10 we Wrocławiu