Kamienica przy Rynku 12 we Wrocławiu

Kamienica, Rynek 12

Freier’s Ecke
d. tow. Philippi

nr rej. A/2476/484/Wm z 20.08.1992[1]
Kamienica, Rynek 12 część frontowa
Państwo	Polska
Miejscowość	Wrocław
Adres	Rynek 12/ pl. Solny 20
Typ budynku	kamienica
Styl architektoniczny	barok, secesja
Architekt	Robert Hönsch, Stanisław Lose (ost.)
Kondygnacje	pięć kondygnacji
Rozpoczęcie budowy	XIV wiek
Ważniejsze przebudowy	1570,1715,1904,2006
Zniszczono	1945
Odbudowano	1945
Kolejni właściciele	Hannos (Jahannes) Malis (1416–1436), Niklas Koppe (1436–1439), Jorge Knebel i spadkobiercy (1439–1469), Adalarius Colman (1469–1472), Sebold Sawermann (1472–1507), Johann Freyer (1715), Philippi & Co. (1904–1945), MPK Wrocław (1953-2004), Krzysztof Szaraniec (2003)
Położenie na mapie Wrocławia Kamienica, Rynek 12
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kamienica, Rynek 12
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Kamienica, Rynek 12
51°06′34,34″N 17°01′49,13″E/51,109539 17,030314

Wrocławska kamienica, Rynek 12 (j. niem. Freier’s Ecke) – kamienica na wrocławskim rynku, na jego południowej pierzei, tzw. stronie Złotego Pucharu, narożnik z Placem Solnym.

Historia i architektura kamienicy

Wygląd kamienicy na początku XX wieku

Pierwszy budynek murowany pochodzi z okresu średniowiecznego z XIII wieku i został wzniesiony na miejsce drewnianej budowli^[2].

W 1570 kamienicę przebudowano w stylu renesansowo-manierystycznym (manieryzm niderlandzki)^[3] podnosząc ją o jedną kondygnację^[4]. Z tego okresu zachował się kolumnowy portal wejściowy, który na podniebieniu arkady miał bogatą niderlandzką groteskę^[3][a]. Po 1715 właścicielem kamienicy był Johann Freyer, który sfinalizował przebudowę budynku nadając fasadzie i elewacji od strony pl. Solnego barokowy wygląd. Od tego okresu, od nazwiska właściciela kamienicę nazywano Freiers Ecke^[5]. Kamienica miała wówczas trzy kondygnacje, dwie mieszkalne kondygnacje poddasza i dwukondygnacyjny strych.

W 1904 roku kamienicę zakupiła firma Philippi & Co., specjalizująca się w sprzedaży wina. W tym samym roku kamienicę rozebrano, a w jej miejsce postawiono pięciokondygnacyjny dom handlowy o żelbetonowej konstrukcji i elewacji z elementami barokowo-secesyjnymi. Autorem projektu był Robert Hönsch. Zabytkowy portal został przeniesiony i wmurowany w elewację budynku przy ul. Biskupiej 11/ Wita Stwosza 16, również należącego do rodziny Philippich, a drewniane rzeźbione schody trafiły do zbiorów muzealnych^[5]. Na pierwszych kondygnacjach domu handlowego znajdowały się sklepy, do których prowadziły oddzielne wejścia od strony pl. Solnego. Trzy z nich posiadały dodatkowo kręte schody prowadzące na I piętro. Trzecie i czwarte kondygnacje zajmowały biura, do których prowadziła osobna klatka schodowa od strony Rynku^[6].Od 1930 roku właścicielami kamienicy byli kupcy M. Rosner, B. Jacobowitz i M. Rosenbaum. Od 1939 roku Deutschen Bank^[7].

Właściciele i postacie związane z kamienicą

Wygląd kamienicy po przebudowie w 1904 roku

Kamienica Rynek 12 – widok na elewację od strony pl. Solnego

W XV wieku, w latach 1416–1436 właścicielem kamienicy był Hannos (Jahannes) Malis (Melys, Meliss) wraz z żoną Anną. Po jego śmierci kamienicę, zadłużoną odziedziczyli jego córki: Dorothea i Margarethe zakonnica z Trzebnicy, które sprzedały swoje udziały. Kolejnym właścicielem od 1436 roku był kupiec Niklas Koppe, który już trzy lata później odsprzedał kamienicę Jorge Knebelowi (Knebil). Knebel był witrykiem kościoła św. Elżbiety, a w latach 1439–1452 był ławnikiem i rajcą. Jak kupiec posiadał dwie komory w sukiennicach, skupiał renty na wsi i miał udziały w dwóch młynach miejskich. W 1451 roku zakupił kamienicę przy Rynku 24. Zmarł 4 października 1452 roku, zapisując swój majątek, w tym kamienicę nr 12 córkom Katarzynie, Barbarze, Dorocie, Hedwig i Urszuli, które dysponowały domem do 1469 roku^[8].

W 1469 roku właścicielem kamienicy został Adalarius Colman, a trzy lata później nabył ją Sebold Sawermann (Sebalt Sawrman), potentat na rynku czynszów i nieruchomości, w latach 1469–1473 właściciela kamienicy przy Rynku nr 14, w latach 1493–1500 kamienicy przy Rynku nr 35, a w latach 1499–1501 kamienicy przy Rynku nr 49^[9]. Sebald Sauermann był obywatelem Wrocławia od 1466 roku. Pochodził z Gefrees we Frankonii, z korzeniami związanymi z Norymbergą. Jako kupiec utrzymywał kontakty z Węgrami, Małopolską i Łużycami. W 1492 roku otrzymał cesarskie przywileje herbowe. Od 1486 do 1507 roku był dwudziestodwukrotnie wybierany na ratusz, osiągając drugie miejsce w ławie i trzecie w radzie. W latach 1485–1486 i 1493–1497 był witykiem kościoła Św. Elżbiety, a w 1499 prowizorem szpitala Św. Trójcy. Jego wizerunek wraz z żoną i 22 dziećmi został uwieczniony na epitafium z 1508 roku w kościele Św. Elżbiety^[10].

Po II wojnie światowej

W wyniku działań wojennych w 1945 roku kamienica została wypalona, ale bardzo szybko została odbudowana, przed 1948 rokiem; w latach 1953-1955 została gruntownie wyremontowana. Elewacja kamienicy otrzymała nowy wygląd: wszystkie jej okna miały regularny prostokątny kształt, z boniami co drugie okno podkreślającymi siedmioosiowy układ budynku od strony placu Solnego. Od 1948 roku w kamienicy znajdowała się siedziba^[11] Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego a od 1953 do 2004 roku było jej właścicielem ^[7]. W budynku mieściła się również biblioteka, klub, siedziba PTTK, ośrodek kultury dla pracowników a następnie siedziba GetBanku.

Od 2003 właścicielem kamienicy został Krzysztof Szaraniec właściciel firmy American-Australion Corporation "Rainbow"^[7]. W latach 2004–2006 przeprowadzono gruntowną przebudowę kamienicy: na parterze i I piętrze przywrócono przedwojenny wygląd elewacji wraz z dużymi witrynami i oknami zwieńczonymi łukami odcinkowymi. Na II i III kondygnacji wprowadzono barokowo-secesyjną dekorację sztukatorską. Autorem projektu jest Stanisław Lose^[5].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
• Olgierd Czerner: Rynek wrocławski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
• Mateusz Goliński: Przy wrocławskim Rynku. Rekonstrukcja dziejów własności posesji (cz2: 1421–1500). Wrocław: Chronicon, 2015.
• Krystyna Kirschke: Fasady wrocławskich obiektów komercyjnych z lat 1890-1930: struktura, kolorystyka, dekoracja. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005. ISBN 83-7085-918-6.
• Małgorzata Chorowska, Czesław Lasota: O zabudowie murowanej w pierzejach Rynku i ulic. W: Jerzy (pod red.) Piekalski, Krzysztof Wachowski: Ulice średniowiecznego Wrocławia. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, Instytut Archeologii: WRATISLAVIA ANTIQUA 11, 2010.

Linki zewnętrzne

• Front kamienicy przedstawiony na rycinie R.Steina z 1800 roku