Kamienica przy Rynku 15 we Wrocławiu

Kamienica przy Rynku 15
Symbol zabytku nr rej. A/1521/148 z 15.02.1962[1]
Ilustracja
Kamienica przy Rynku 15
Państwo Polska
MiejscowośćWrocław
AdresRynek 15
Styl architektonicznyneorenesans
Kondygnacjepięć
Ważniejsze przebudowyok. 1700, 1879, 1925
Zniszczono1945
Odbudowanopo 1950
Kolejni właściciele

Klemensa von der Wille, Peter Tschirwicz i córka Margareth (1410 - 1428), Nicolas Wechter i spadkowicze (1428 - 1432), Agnes i Petrus (1432- 1454), Hans von der Heide (1454-1486), Hanns Hubner (1486-1501), Ferdinand von Mudrach i spadkowicz Ernst von Mudrach (1671-1742), Johann Ludwig i Mathäus Eichbornowie (1740)

Położenie na mapie Wrocławia
Mapa konturowa Wrocławia, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy Rynku 15”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy Rynku 15”
Ziemia51°06′36,75″N 17°01′49,41″E/51,110208 17,030392

Kamienica przy Rynku 15 – kamienica na wrocławskim Rynku, usytuowana w jego południowej pierzei zwanej Stroną Złotego Pucharu.

Historia kamienicy i jej architektura

Rekonstrukcja kamienicy nr 15 według Rudolfa Steina, wygląd ok. 1800 roku
Wygląd kamienicy po 1925, modernistyczna fasada według projektu Oskara Hechta

Pierwszy murowany budynek na działce nr 15 wzniesiono w XIV wieku. Jego pozostałością jest kwadratowe, frontowe pomieszczenie piwniczne przekryte gotyckim, żebrowym, krzyżowym sklepieniem[2]. W XV wieku kamienica została rozbudowana o drugi trakt[3].

Około 1700 roku kamienica została przebudowana. Powstał wówczas trzykondygnacyjny budynek z dwustrefowym szczytem: dolna część miała dwie kondygnacje i trzyosiową fasadę ozdobioną lizenami rozdzielającymi osie okienne i wspierającymi gzyms, nad którym umieszczono jednoosiową, dwukondygnacyjną edykulę z odcinkowym tympanonem z wolutowymi spływami[4].

W 1879 budynek ponownie został gruntownie przebudowany: fasadzie nadano formę neorenesansową, zlikwidowano szczyt, a dotychczasowy dach zastąpiono dachem kalenicowym. Kolejne dwie przebudowy doprowadziły do zmiany form elewacji frontowej: w 1925 roku, za sprawą projektu Oskara Hechta, fasada nabrała modernistycznego charakteru[4]. Fasada czterokondygnacyjnego budynku była pozbawiona jakichkolwiek zdobień, jej płaska powierzchnia została pomalowana na ciemny kolor. Okna na każdej kondygnacji były połączone w jedną całość i pomalowane zostały na jany kontrastowy kolor. Nad ostatnim oknem, na podniesionym płaskim szczycie umieszczona napis Haus Gittler. Na parterze znajdowały się proste okna i drzwi wejściowe a nad nimi szyld banku [5]. W kamienicy, w latach 20. XX wieku swoją siedzibę miał Bankhaus Maxa Gittlera, założony w 1911 roku z pierwotną siedzibą przy ulicy Piłsudskiego 63[6][5][7].

W drugiej połowie lat 30. XX wieku elewację kamienicy ponownie poddano renowacji, przywracając skromne dekoracje okien oraz nadając szczytowi historyzującą formę[4][5].

Właściciele i postacie związane z kamienicą

Przed 1410 rokiem budynek znajdował się posiadaniu Klemensa von der Wille. W latach 1410 - 1425 właścicielem kamienicy był kupiec i kramarz Peter Tschirwicz a do 1428 jego żona Margareth. W latach 1428 - 1432 właścicielem kamienicy był Nicolas Wechter a przez ostatnie dwa lata jego córki Agnes i Barbara. W 1432 roku kamienica została przekazana Agnes, córce Niclasa Oppecz i jej mężowi Petrusowi i była ich własnością do 1454 roku, czyli do śmierci Petrusa. Kamienicę odziedziczyła jedna z córek Barbara i jej mąż Hans von der Heide (druga córka, Agnes, otrzymała jako rekompensatę 12 grzywien czynszu za 150 grzywien). Przed rokiem 1486 właścicielem kamienicy stał się Hanns Hubner i pozostawał nim do 1501 roku[8]

W 1671 roku budynek zakupił Ferdinand von Mudrach[4], a po nim odziedziczył go baron Ernst von Mudrach, który około roku 1742 sprzedał kamienicę i przeniósł się do zamku w Leśnicy[9]. Po roku 1740 kamienica stała się własnością Johanna Ludwiga i Mathäusa Eichbornów, założycieli banku Eichborn & Co., działającego we Wrocławiu od 1728 do 1945 roku[4].

Po 1945

Po II wojnie światowej, w latach 50., budynek został odbudowany według projektu Stanisława Zakrzewskiego, choć w wyniku działań wojennych w 1945 roku kamienica nie doznała zniszczeń konstrukcyjnych[10]. Obiekt podwyższono o jedną kondygnację i dodano szczyt nawiązujący do barokowych form budynku z początku XVIII wieku. Nowy portal został przeniesiony z kamienicy przy ul. Rzeźniczej 23[4].

Po wojnie w kamienicy swoją pierwszą wrocławską siedzibę miało Polskie Radio. 29 września 1946 roku nadano stąd pierwszą audycję, co upamiętnia tablica[9] o treści:

W tym domu w 1945 r. mieściła się pierwsza siedziba Polskiego Radia we Wrocławiu. W 25. rocznicę nadania pierwszej polskiej audycji na fale eteru Towarzystwo miłośników Wrocławia. 29 września 1971 r.[11]

Przypisy

  1. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie. 2021-09-30. [dostęp 2018-05-24].
  2. ↑ Czerner 1976 ↓, s. 60.
  3. ↑ Goliński 2015 ↓, s. 111.
  4. ↑ a b c d e f Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 299–300.
  5. ↑ a b c Kirschke 2005 ↓, s. 113.
  6. ↑ Kirschke 2005 ↓, s. 261.
  7. ↑ Wrocław-Breslau (ang.). Memory Treatment and Urban Planning in L'viv, Chernivtsi, Chisinau and Wroclaw, listopad 2014. [dostęp 2018-05-24].
  8. ↑ Goliński 2015 ↓, s. 111-115.
  9. ↑ a b Aleksandra Buba: Rynek nr 15: Dawny dom bogaczy. Nasze Miasto Wrocław, 22 września 2010. [dostęp 2018-05-24].
  10. ↑ Małachowicz 1985 ↓, s. 206.
  11. ↑ Czerner 1976 ↓, s. 135.

Bibliografia

  • Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
  • Edmund Małachowicz: Stare miasto we Wrocławiu. Wrocław: PWN, 1985. ISBN 83-01-03996-5.
  • Olgierd Czerner: Rynek wrocławski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
  • Mateusz Goliński: Przy wrocławskim Rynku. Rekonstrukcja dziejów własności posesji (cz2: 1421-1500). Wrocław: Chronicon, 2015.
  • Krystyna Kirschke: Fasady wrocławskich obiektów komercyjnych z lat 1890-1930: struktura, kolorystyka, dekoracja. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005. ISBN 83-7085-918-6.
Rynek we Wrocławiu
Strona Siedmiu Elektorów
Strona Złotego Pucharu
Strona Zielonej Trzciny
Strona Targu Łakoci
Tret
Sukiennice
Przejście Garncarskie

Media użyte na tej stronie

Wrocław location map2.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa Wrocławia, Polska
Lower Silesian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of [[:en:Lower Silesian Voivodeship]Lower Silesian Voivodeship]], Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 51.9134 N
  • S: 49.9809 N
  • W: 14.7603 E
  • E: 17.9091 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Stein południowa strona 1.jpg
Rekonstrukcja wyglądu południowej strony Rynku we Wrocławiu z ok. 1800 roku. Rysunek Rudolfa Steina z lat 1929-30 (fragment)
Kamienica nr 15b.jpg
Kamienica n5 we wrocławskim Rynku. Wygląd z lat ok 1925 z modernistyczną fasadą