Kamienica przy Rynku 21 we Wrocławiu

Kamienica przy Rynku 21

Geschäftshaus Menzel & Sohn.

nr rej. A/5248/279 z 30.12.1970[1]
Kamienica przy Rynku 21
Państwo	Polska
Miejscowość	Wrocław
Adres	Rynek 21
Styl architektoniczny	barok
Architekt	Janusz Bachmiński
Kondygnacje	cztery
Ważniejsze przebudowy	1517, 1567, 1923
Zniszczono	1945
Odbudowano	po 1945
Kolejni właściciele	rodzina Steinkellerów (1357-1442), Hannos Hesse (1442-1452), Hans Hesse (syn) (1460-1472); Niclas Lewpolt (1472-1488), Agnet i Niklas Pfnorre (1488-1500); Fuggerowie (od 1517), Hans Horn(1567), C. Menzel & Sohn
Położenie na mapie Wrocławia Kamienica przy Rynku 21
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kamienica przy Rynku 21
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Kamienica przy Rynku 21
51°06′36,75″N 17°01′49,41″E/51,110208 17,030392

Kamienica przy Rynku 21 – kamienica na wrocławskim Rynku, na południowej pierzei Rynku, tzw. stronie Złotego Pucharu, zwana również Domem Bankierów, i jedna z najwęższych kamienic we Wrocławiu.

Historia kamienicy i jej architektura

Wygląd kamienicy nr 21 pod koniec XIX wieku (pierwsza z lewej), po prawej kamienica nr 20

Kamienica nr 21 po przebudowie w 1929 roku

Pierwsza zabudowa murowana na działce nr 21 o szerokości 5,5 metra powstała już w XIII wieku. Był to jednotraktowy dom poprzedzony przedprożem^[2].

W 1517 roku kamienica została zakupiona przez bankiersko-handlową rodzinę Fuggerów z Augsburga^[3]. We Wrocławiu, na mocy przywileju nadanego w 1515 przez króla polskiego Władysława Jagiellończyka, posiadali skład miedzi. Sami przedstawiciele rodziny, Jakub i Antoni Fuggerowie nie mieszkali na wrocławskim Rynku, a ich majątkiem zarządzał kupiec Johannes Metzler, który również posiadał udziały w kopalniach srebra i złota należących do węgierskiej rodziny Turzonów^[4][5]. Za jego to sprawą kamienica została przebudowana. Powstał wówczas budynek trzytraktowy: od frontu znajdowała się sień, w środkowym trakcie klatka schodowa, a w tylnym dobudowanym trakcie: izba i przechód wraz z piętrowymi oficynami^[2].

Około 1567 roku nowy właściciel Hans Horn, zlecił kolejną przebudowę^[4]. Powstał wówczas trzykondygnacyjny budynek z dwuosiową fasadą z oknami w zdwojonych obramieniach. Fasada zwieńczona była wysuniętym gzymsem, a nad nim szczytem o podziałach lizenowo-gzymsowych i konturze z wolut^[2]. Fasadę ozdobiły wówczas głowy lwów^[4].

W drugiej połowie XIX wnętrza kamienicy zostały zaadaptowane do funkcji handlowych. W 1927 roku kamienica została wyburzona, a w jej miejsce wzniesiono nowy, pięciokondygnacyjny dom handlowy z modernistyczną fasadą o szerokości 5,5 metra^[6]. Jej projektantem był Eugen Halfpaap, właściciel biura projektowego Simon & Halfpaap^[7]. Dom Handlowy został otworzony 1 czerwca 1928 roku, a jego inwestorem była firma futrzarska C. Menzel & Sohn^[8]. Według Krystyny Kirschke otwarcie domu handlowego miało miejsce w 1929^[9]. Handel w nowo otwartym budynku odbywał się na trzech pierwszych kondygnacjach; na kondygnacji czwartej i piątej znajdowały się pracownie i magazyny. Wejście do kamienicy znajdowało się w osi środkowej i prowadziło krótkim pasażem do przedsionka, z którego przechodziło się do sklepu oraz do wąskiej sieni zakończonej winda i klatką schodową. Klatka oświetlana była oknami wychodzącymi na mały dziedziniec. Po obu stronach pasażu znajdowały się głębokie gabloty wystawowe. W elewacji na parterze umieszczono cofnięte w stosunku o wejścia przeszklone witryny. W kolejnych kondygnacjach umieszczono panoramiczne okna w formie wykuszy zakończonymi miedzianymi, płaskimi daszkami. Całość przykryta była szklanym dachem z centralną lukarną. Szyld domu handlowego w formie neonu znajdował się pomiędzy parterem i pierwszym piętrem^[10].

Właściciele i postacie związane z kamienicą

W latach 1357-1442 właścicielami połączonej wówczas posesji nr 20, jak i 21 była patrycjuszowska rodzina Steinkellerów: w latach 1417-1423 byli to bracia Lorencz i Rudiger a od 1425 właścicielem obu działek był Lorenz Steinkler^[11]. W latach 1442 - 1452 właścicielem kamienicy został kupiec Hannos (Hans) Hesse, syn właściciela kamienicy nr 17 a do 1459 jego spadkobiercy. Hesse (syn) otrzymywał kontakty handlowe od Brabancji do Poznania; posiadał komory w sukiennicach zarówno we Wrocławiu jak i w Brzegu, posiadłości ziemskie, nieruchomości i ławy chlebowe^[12]. Od 1460 jedynym właścicielem kamienicy został syn, również Hesse. Przez kolejne dwanaście lat zadłużył on kamienice aż w 1472 sprzedał ją wraz z innymi domami i zakupił mniejszą posesję nr 13 przy tej samej pierzei Rynku. Nowym właścicielem od 1472 roku został kupiec Niclas Lewpolt a po jego śmierci w 1488, jego żona Agnet i jej drugi mąż, majster i złotnik Niklas Pfnorre (do 1500)^[13]

Około 1567 roku właścicielem kamienicy został Hans Horn^[4] a kolejnymi właścicielami kamienicy byli bogaci kupcy i rzemieślnicy, m.in. rodziny Morgenrothów, Müllerów i Schmidtów^[4].

Po 1945

W wyniku działań wojennych w 1945 roku kamienica uległa całkowitemu zniszczeniu. Budynek wraz z kamienicą nr 20 został odbudowany jako jeden budynek mieszkalno-handlowy z wspólnym wejściem od strony kamienicy nr 20. Jego projektantem był Janusz Bachmiński. Zachowany został układ fasady okresu renesansu z 1567 odzwierciedlający podział na dwie kamienice^[2][3].

Na parterze znajduje się sklep optyczny^[4].

Przypisy

Bibliografia

• Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
• Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.
• Olgierd Czerner: Rynek wrocławski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976.
• Mateusz Goliński: Przy wrocławskim Rynku. Rekonstrukcja dziejów własności posesji (cz2: 1421-1500). Wrocław: Chronicon, 2015.
• Krystyna Kirschke: Fasady wrocławskich obiektów komercyjnych z lat 1890-1930: struktura, kolorystyka, dekoracja. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005. ISBN 83-7085-918-6.