Kamienica przy placu Wolności 1 w Bydgoszczy

Kamienica Plac Wolności 1 w Bydgoszczy
	nr rej. A/243 z 20 października 1990
	; Widok od ul. Gdańskiej
Państwo	Polska
Miejscowość	Bydgoszcz
Adres	Plac Wolności 1
Typ budynku	kamienica
Styl architektoniczny	eklektyzm, neobarok
Architekt	Józef Święcicki
Kondygnacje	5
Rozpoczęcie budowy	1896
Ukończenie budowy	1898
Pierwszy właściciel	Ernst Wolff
	Położenie na mapie Bydgoszczy Kamienica Plac Wolności 1 w Bydgoszczy
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kamienica Plac Wolności 1 w Bydgoszczy
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Kamienica Plac Wolności 1 w Bydgoszczy
	53°07′38″N 18°00′19″E/53,127222 18,005278

Kamienica Plac Wolności 1 w Bydgoszczy – zabytkowa kamienica w Bydgoszczy.

Jest często uwieczniana na pocztówkach jako jedna z ikon bydgoskiej zabudowy przełomu stuleci. Obok hotelu „Pod Orłem” jest najbardziej znanym dziełem budowniczego Józefa Święcickiego.

Położenie

Budynek stoi we wschodniej pierzei ul. Gdańskiej, na rogu Placu Wolności.

Historia

Narożnik

Parcela, na której stoi kamienica, była zabudowana już w II ćwierci XIX wieku. Wznosił się na niej parterowy budynek mieszkalny ustawiony frontem do ul. Gdańskiej oraz budynek gospodarczy ustawiony szczytem do placu Wolności^[2]. W latach 1855–1876 nieruchomość należała do wdowy po nauczycielu Fryderyki Götz, następnie do nauczyciela Carla Wolffa, a w 1895 r. odziedziczył ją syn kapitan Ernst Wolff^[2]. Nowy właściciel sprzedał nieruchomość przy placu Wolności 5, a pozyskane fundusze przeznaczył na budowę nowej, okazałej kamienicy narożnej. Jej projekty wykonał bydgoski budowniczy Józef Święcicki^[3], który nadał jej charakter wielkomiejskiej, komercyjnej kamienicy.

Prace przy wznoszeniu budynku rozpoczęto w październiku 1896 r., zaś w maju 1897 r. dokonano odbioru w stanie surowym. Odbioru końcowego dokonano 28 stycznia 1898 r.^[2] Przy realizacji zatrudnione były lokalne firmy, m.in. mistrz murarski Hermann Lewandowski, mistrz dekarski Juliusz Jakoby, stolarski Menning i inni^[2]. Parter domu przeznaczono na sklepy i restauracje, zaś górne kondygnacje na luksusowe mieszkania. W 1898 roku zainstalowano w domu pierwszą w mieście windę elektryczną, sprowadzoną z Berlina^[3]. Położenie kamienicy w układzie narożnikowym umożliwiło jej symetryczne ukształtowanie, której akcentem i osią symetrii była wieża nakryta baniastym hełmem.

Właścicielem kamienicy do 1916 r. był Ernst Wolff, zaś do 1919 r. wdowa Martha Wolff. W tym czasie w budynku znajdowało się m.in. atelier dworskiego fotografa Carla Brascha, a także lokale gastronomiczne „Kaiser-Cafe” i „Falstaff” oraz sklepy różnych branż^[2]. Mieszkanie w reprezentacyjnej, nowoczesnej kamienicy było nobilitujące, tak więc wśród najemców było wielu znanych handlowców, przemysłowców, urzędników i oficerów, m.in. dyrektorzy Bydgoskiego Towarzystwa Żeglugowego: Friedrich Wilhelm Bumke i Ernst Müller, właściciel parowej cegielni w Fordonie – Heinrich Englemann, pułkownik i komendant 34 Pomorskiego Pułku Fizylierów – Alexander von Kluck i inni^[2].

W 1919 r. właścicielem kamienicy został kupiec Stanisław Czarnecki, a w 1922 r. Bank Handlowy w Warszawie, który w parterze uruchomił swój bydgoski oddział. W latach 1929–1933 właścicielem posesji był Romuald Turasiewicz – wiceprokurator Sądu Okręgowego w Bydgoszczy, a następnie Eugenia Preiss. W 1927 r. w jednym z lokali urządzono sklep samochodowy, a przed budynkiem stację benzynową. Mieścił się tu także sklep firmowy Wedla oraz restauracja „Cristal”^[2].

W 1945 r. po wkroczeniu do miasta wojsk radzieckich, ulokowano w kamienicy miejską siedzibę NKWD. W celu upamiętnienia Polaków zamordowanych tu podczas urzędowania tej instytucji, w 1993 r. na murze kamienicy odsłonięto tablicę pamiątkową.

Po II wojnie światowej kamienica przeszła na własność Administracji Domów Miejskich w Bydgoszczy. W 1972 r. dokonano modernizacji układu przestrzennego, związanego z wydzieleniem mieszkań, budową pionów kuchennych i sanitarnych, likwidacją ogrzewania piecowego. Przy tej okazji usunięto część bogatego wystroju wnętrz, m.in. sztukaterii oraz zdobionych pieców kaflowych^[2]. Wszystkie sześć lokali usługowych na parterze połączono w jedno wnętrze i zaadaptowano na delikatesy, które w 1992 r. zastąpiła pierwsza bydgoska restauracja McDonald’s, funkcjonująca do końca października 2015. Przy tej okazji kamienica została gruntownie odrestaurowana^[2]. W 2014 renowacji poddano fasadę oraz dach budynku (koszt 350 tys. zł, w tym 112 tys. dotacji z budżetu miasta). Od grudnia 2016 do maja 2019 w budynku funkcjonowała restauracja „Śródmieście”^[4], po czym 16 października 2019 uruchomiono w nim restaurację "Manekin"^[5].

Architektura

Budynek o bogatym detalu architektonicznym zaprojektowano w stylu eklektycznym z przewagą form neobarokowych^[6]. Wzniesiono go na rzucie prostokąta, z wewnętrznym podwórzem – studnią i dwoma skrzydłami: wzdłuż ul. Gdańskiej i pl. Wolności^[6].

Kamienica jest trzypiętrowa, podpiwniczona, z mieszkalnym poddaszem. Elewacje są bogato zdobione pilastrami, motywami kartusza i roślinnymi, balkonami o pełnych i tralkowych balustradach^[6]. Wykusze są zwieńczone szczytami ponad gzymsem budynku. Naroże kamienicy jest zaokrąglone, zwieńczone wieżą nakrytą cebulastym hełmem.

Galeria

Zdobiony szczyt
Wieża
Wieczorem
Z księżycem
Nocą

Zobacz też

Przypisy

↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 [dostęp 2014-03-01] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Derkowska-Kostkowska Bogna: Dzieje kamienicy przy placu Wolności 1 w Bydgoszczy. [w.] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. zeszyt 14. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2009. ISSN 1427-5465
↑ ^a ^b Bręczewska-Kulesza Daria, Derkowska-Kostkowska Bogna, Wysocka A., [i inni]: Ulica Gdańska. Przewodnik historyczny, Bydgoszcz 2003
↑ Stylowa restauracja Śródmieście zamknięta. Zamiast niej popularna sieciówka
↑ Nowa restauracja w Śródmieściu. Już została otwarta
↑ ^a ^b ^c Parucka Krystyna. Zabytki Bydgoszczy – minikatalog. „Tifen” Krystyna Parucka. Bydgoszcz 2008. ISBN 978-83-927191-0-6

Bibliografia

Bręczewska-Kulesza Daria, Derkowska-Kostkowska Bogna, Wysocka A., [i inni]: Ulica Gdańska. Przewodnik historyczny, Bydgoszcz 2003
Derkowska-Kostkowska Bogna: Dzieje kamienicy przy placu Wolności 1 w Bydgoszczy. [w.] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. zeszyt 14. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2009. ISSN 1427-5465
Parucka Krystyna. Zabytki Bydgoszczy – minikatalog. „Tifen” Krystyna Parucka. Bydgoszcz 2008. ISBN 978-83-927191-0-6

Linki zewnętrzne

Opis kamienicy na portalu Józefa Święcickiego. swiecicki.bydgoszcz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-08)].
Galeria zdjęć historycznych
Kamienica z piękną historią. Czas na kolejny jej rozdział

Panorama ulicy Gdańskiej i pl. Wolności. Kamienica po lewej

[zabytek-1] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 [dostęp 2014-03-01] .

[MD-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Derkowska-Kostkowska Bogna: Dzieje kamienicy przy placu Wolności 1 w Bydgoszczy. [w.] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. zeszyt 14. Pracownia Dokumentacji i Popularyzacji Zabytków Wojewódzkiego Ośrodka Kultury w Bydgoszczy. Bydgoszcz 2009. ISSN 1427-5465

[BKI-3] Bręczewska-Kulesza Daria, Derkowska-Kostkowska Bogna, Wysocka A., [i inni]: Ulica Gdańska. Przewodnik historyczny, Bydgoszcz 2003

[4] Stylowa restauracja Śródmieście zamknięta. Zamiast niej popularna sieciówka

[5] Nowa restauracja w Śródmieściu. Już została otwarta

[PK-6] Parucka Krystyna. Zabytki Bydgoszczy – minikatalog. „Tifen” Krystyna Parucka. Bydgoszcz 2008. ISBN 978-83-927191-0-6

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne