Kamienica przy ul. Cyganka 26 we Włocławku

Kamienica przy ul. Cyganka 26
we Włocławku

nr rej. A/732 z 15 lutego 1993
Kamienica przy ul. Cyganka 26 we Włocławku (po prawej)
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	87-800 Włocławek
Adres	Ul. Cyganka 26
Typ budynku	kamienica
Styl architektoniczny	secesja
Ukończenie budowy	1913
Pierwszy właściciel	Izrael Hersz i Dawid Harendorf
Położenie na mapie Włocławka Kamienica przy ul. Cyganka 26 we Włocławku
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kamienica przy ul. Cyganka 26 we Włocławku
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Kamienica przy ul. Cyganka 26 we Włocławku
52°39′34″N 19°04′07″E/52,659444 19,068611

Kamienica przy ul. Cyganka 26 we Włocławku − zabytkowa kamienica z oficynami zbudowana w 1913 roku. 15 lutego 1993 roku wraz z terenem działki nr 87 została wpisana do rejestru zabytków^[1][2][3].

Architektura i historia

Znajduje się w części ulicy między ulicą Brzeską a 3 Maja, rozbudowywanej od lat 40. XIX wieku. Kamienica została zbudowana w 1913 roku przez braci Izraela-Hersza (1875−1939)^[4][5][6] i Dawida (1881 lub 1885−?^[7][8]) Harendorf^[9]. W Kalendarzu Kujawianin na rok 1917 jako właściciel kamienicy figuruje wyłącznie Dawid Harendorf. Posiada 211. numer hipoteczny. Reprezentuje styl secesyjny. Posiada elewację o dekoracji stiukowej i zdobione motywami roślinnymi balkony z żeliwnymi balustradami^{[2][10][11][12]}. Obecnie znajduje się w niej 9 lokali mieszkaniowych^[13].

W 2018 r. właściciel kamienicy otrzymał od samorządu miasta Włocławek dotację w wysokości ponad 40 tys. złotych na wzmocnienie stropu nad piwnicą^[14]. W 2020 r. miasto przekazało kolejną dotację w wysokości do 30% nakładów, tym razem na remont dachu i wschodniej strony elewacji^[15].

Elektrownia braci Harendorf

W 1914 roku, jeszcze przed wybuchem I wojny światowej, bracia Harendorf uruchomili w małym pomieszczeniu na zapleczu kamienicy niedużą elektrownię. Nie zaspokoiła ona potrzeb mieszkańców, dlatego w 1916 r. uruchomiono nową elektrownię miejską przy ul. Biskupiej. Elektrownia Harendorfa funkcjonowała co najmniej do 1928 roku^[16][17]. Właściciele kamienicy oferowali także usługi malarskie^[12][18].

Apteki i gabinety lekarskie

W okresie dwudziestolecia międzywojennego mieściła się tu apteka Stanisława Dziekanowskiego (1874−1942^[19])^[2]. W jednej ze swoich reklam Dziekanowski promuje się hasłem: Apteka S. Dziekanowskiego we Włocławku. Ulica Cyganka nr 26. Wody mineralne, naturalne, świeża ospa, tlen, surowiec oraz nowo wynalezione szczepionki, stosowane przymusowo przeciw cholerze, paskarstwu, komunizmowi, złodziejstwu grosza publicznego i t.p. epidemjom^[20]. Włocławski lekarz Abram Kaltmann samodzielnie wytwarzał w niej leki, które ofiarowywał ubogim mieszkańcom miasta^[21]. Co najmniej od 1926 do 1936 roku przyjmował tu doktor ginekologii Mieczysław Józef Szelest (1872-1944), który w 1938 r. przeszedł na emeryturę^{[19][16][17][22][23][24]}. Od 1932 r. swój gabinet miał tu chirurg Aleksander Barcikowski (1874-1951^[25]). W 1932 r. w mieszkaniu nr 11 zarejestrowano gabinet doktora Henryka Chila Forberta (1897-1943^[19]), który wkrótce przeniósł się na ul. 3 Maja. W latach 1937-39 przyjmował tu położony i ginekolog Bronisław Mejster^{[26][27][28][28][29][30]}, były asystent szpitali w Nicei i Arles^[31]. Według Rocznika Lekarskiego z 1948 roku w mieszkaniu nr 1 mieszkała dentystka Irena Kwiatkowska^[32].

Pozostała działalność

Pod ten adres przeniesiono istniejące od 1868 r. zakłady graficzne Hermana Neumana (1845−1914^[33]), przekształcone następnie w oficynę wydawniczą Izydora Jerzego Neumana (1877-?^[33]), działającej w spółce z Wacławem Tomaszewskim (1892−1939^[34])^[35][36]. Drukowano tu m.in. lokalny dziennik ABC dla Włocławka i Kujaw, miesięcznik Życie Włocławka i Okolicy, a także książki, podręczniki i kalendarze^[10][37]. W oficynie można było również nabyć materiały piśmiennicze^[16][17][22]. W Księgach adresowych z lat 1928-30 notuje się tu manufakturę bławatną Hersza-Lajba Rogozińskiego (1868-?)^{[38][39][17][22][26]}. W Księdze adresowej z 1930 r. zapisano tu Agencję Ubezpieczeń D. Ersnera, później rejestrowanej pod adresem Cyganka 24^[26][27]. Co najmniej od 1935 r. mieszkał tu adwokat Kazimierz Grendyszyński^{[40][28][30][41]}. W latach 1932−1935 swój sklep prowadził pod tym adresem pończosznik Mordka Oizer Dancygier (1854−?^[42])^[43]. W latach 30. swoją siedzibę miał tu Kujawski Związek Weteranów z 1863 roku^[44]. Według Księgi Adresowej z 1942 r. swoje usługi oferował pod tym adresem przedstawiciel handlowy Erwin Pablke^[45][46].

Pobyt Charles’a de Gaulle’a we Włocławku

W czerwcu 1920 roku w znajdującym się na I piętrze mieszkaniu Dziekanowskiego zakwaterowany był przez kilka tygodni przebywający tu od maja 1919 r. w ramach Francuskiej Misji Wojskowej Charles de Gaulle, wówczas w randze kapitana (na czas pobytu w Polsce zezwolono mu na używanie stopnia majora). Nie są znane przyczyny dla których Francuz przyjechał do Włocławka. Według doktora Tomasza Dzikiego prawdopodobnie szkolił stacjonujących tu żołnierzy, z uwagi na to, że Włocławek był ważnym punktem na mapie obrony kraju w czasie wojny polsko-bolszewickiej. Major miał być zadowolony z kwaterunku, chociaż narzekał na zbyt krótkie łóżko (mierzył sobie przeszło 190 cm wzrostu). W połowie lipca de Gaulle wyjechał do Warszawy. Mieszkając we Włocławku zaprzyjaźnił się z jednym z trzech przydzielonych mu do pomocy polskich żołnierzy z grupy do zadań specjalnych 4. pułku artylerii polowej, łącznikiem tłumaczem, kapralem Edwardem Markiewiczem (1898−1972), synem ogrodnika z Dębic. Żołnierze porozumiewali się po niemiecku. To głównie dzięki jego wspomnieniom jest znana historia pobytu de Gaulle’a we Włocławku. Major często odwiedzał rodzinę Markiewicza w Kowalu. De Gaulle utrzymywał kontakt z Markiewiczem do końca swojego pobytu w Polsce w grudniu 1920 roku. Gdy Charles de Gaulle, już jako prezydent Francji, opowiedział się za zatwierdzeniem granicy polsko-niemieckiej na Odrze i Nysie, Markiewicz wysłał mu podziękowanie, na które ten odpowiedział. Od tej pory do końca życia utrzymywali ze sobą sporadyczną korespondencję. Panowie spotkali się ponownie w katedrze w gdańskiej Oliwie podczas wizyty de Gaulle w Polsce w 1967 roku. Wychodzącego na balkon i podziwiającego wschody i zachody słońca Francuza zapamiętali też okoliczni mieszkańcy kamienicy^{[20][47][48][49]}.

Przypisy