Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 6 w Sanoku

Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 6 w Sanoku
Symbol zabytku nr rej. A-244 z 15.07.1991[1]
Ilustracja
Stan budynku od połowy 2013
Państwo Polska
MiejscowośćSanok
Adresul. Kazimierza Wielkiego 6
(Śródmieście)
Typ budynkukamienica
Ukończenie budowy1906
Ważniejsze przebudowy1974, 2014
Pierwszy właścicielKarol Gerardis
Obecny właścicielKruszelniccy
Położenie na mapie Sanoka
Mapa konturowa Sanoka, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 6 w Sanoku”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 6 w Sanoku”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 6 w Sanoku”
Ziemia49°33′38,8″N 22°12′12,0″E/49,560778 22,203333

Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 6 w Sanoku, także „dom pod Atlasem” – budynek położony w Sanoku.

Kamienica została wybudowana przez Karola Gerardisa na początku XX wieku w 1906[2][3]. Pierwotnie budynek był własnością rodziny Gerardisów[4], Karola i jego żony Róży (zwanej „Panią Żyrardową”[5]), których córka Stefania wyszła za mąż za Zygmunta Kruszelnickiego[6] (późniejszy właściciel budynku, sędzia sądu okręgowego, adwokat przyjmujący w tejże kamienicy[7]. Obecnie budynek należy do spadkobierców – rodziny Kruszelnickich[8][9], która w latach 90. XX wieku odzyskała własność do kamienicy.

Od początku 1919 w budynku urzędował adwokat i obrońca wojskowy dr Efraim Weidman[10]. W okresie II Rzeczypospolitej w najmowanym mieszkaniu na piętrze kamienicy zamieszkiwała rodzina Kosinów, w tym Jan Maciej i jego żona Paulina (wówczas kamienica była pod numerem 8[11]), skąd zostali wysiedleni przez Niemców po wybuchu II wojny światowej[5].

Budynek bywa określany także jako „kamienica pod Atlasem”[12], „dom pod Atlasem” lub „Pod Atlantem” – z uwagi na rzeźbę Atlasa na rogu elewacji, której autorem był Stanisław Piątkiewicz[13] (ojciec Stanisława Jana Piątkiewicza). Ponadto zyskał także osobne nazwy: „kamienica pod Pszczółką” tudzież „kamienica pod motylem” – z uwagi na zdobienia na elewacji[14][15].

Budynek jest dwufasadowy, dwukondygnacyjny. Fasada zawiera dekoracje secesyjne[16]. W korytarzach wnętrza kamienicy znajdują się zdobienia i malowidła ścienne. W ścianie przy schodach została umieszczona figura Matki Boskiej[17]. Drzwi do budynku posiadają zdobienia[14]. W rogu budynku na elewacji południowej został wykonany zdobiony balkon[15].

W sąsiedztwie kamienicy znajduje się Gimnazjum nr 2 im. Królowej Zofii w Sanoku. Od 1900, wobec braków wystarczających pomieszczeń w działalności ówczesnego Państwowego Gimnazjum, zostały najęte do tych celów powierzchnie kamienicy Władysława Beksińskiego – dwie sale[18] (ponadto analogicznie także kamienicy przy ul. Sobieskiego 8 i 10 należącej do Władysława Beksińskiego)[19]. Od 1913 kamienica była przy ustanowionej wówczas ulicy Kazimierza Wielkiego[20].

Po wybuchu I wojny światowej wobec zajęcia budynku szkoły przez wojska najeźdźcze (utworzono w nim szpital dla zakaźnie chorych), nauka była szczątkowo wznowiona od 1915 m.in. w budynku kamienicy K. Gerardisa (oraz W. Beksińskiego)[21].

Po zakończeniu II wojny światowej był to tzw. budynek kwaterunkowy pod zarządem miasta. Budynek został odremontowany i odrestaurowany w 1974 roku. W okresie PRL na parterze mieściła się poradnia dla dzieci[9] wzgl. punkt opieki nad matką i dzieckiem[14].

Od 1990 roku trwa sukcesywna odnowa kamienicy (zainstalowano nowe zadaszenie, przewody kominowe, instalacje, w tym grzewcze, części okienne). Na przełomie 2012/2013 wykonano gruntowną renowację elewacji budynku[22] (nadano jej nową kolorystykę, która nawiązuje do pierwotnych barw). Prace przebiegały pod nadzorem konserwatora zabytków. Ponadto zostały wykonany okna na poddaszach z giętego dębu oraz odnowiona balustrada w klatce schodowej. Renowacja 2014 budynku, trwająca do 2014, została przeprowadzona staraniem Pawła Kruszelnickiego[23].

Budynek został wpisany do rejestru zabytków (1991)[1] oraz do gminnej ewidencji zabytków miasta Sanoka[24]. Wynikiem działań Komisji Opieki nad Zabytkami, powstałej przy oddziale PTTK w Sanoku, w 1978 umieszczono na fasadzie budynku tablicę informującą o zabytkowym charakterze obiektu[23].

Obecnie w pomieszczeniach parterowych znajdują się obiekty handlowo-usługowe, zaś na piętrach mieszkania.

Galeria

  • Stan budynku do 2012

  • Rzeźba Atlasa

  • Korytarz wejściowy

  • Wnętrze budynku

  • Rzeźba Matki Boskiej na klatce schodowej

Przypisy

  1. ↑ a b Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie. 2021-09-30. s. 144. [dostęp 2016-10-19].
  2. ↑ Alojzy Zielecki, Budownictwo i gospodarka komunalna, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 398.
  3. ↑ Jolanta Ziobro. Dom „Pod Atlasem” odzyska urodę. „Tygodnik Sanocki”. Nr 3 (1102), s. 3, 18 stycznia 2013. 
  4. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 274. ISBN 978-83-60380-26-0.
  5. ↑ a b Paweł Kosina: Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy przyjaciele. Sanok: Stowarzyszenie Przyjaciół Heleny Kosiny w Sanoku, 2006, s. 17. ISBN 83-92421-0-0.
  6. ↑ Kronika. Ślub. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 41, s. 2, 1 października 1911. 
  7. ↑ Wykaz firm handlowych, przemysłowych, rzemieślniczych i wolnych zawodów miasta Sanoka, Zagórza, Rymanowa, Mrzygłoda, Bukowska 1937/8. „Informator Chrześcijański”, s. 5, 1938. Krakowska Kongregacja Kupiecka. 
  8. ↑ Agata Skowrońska-Wydrzyńska, Maciej Skowroński: Sanok. Zabytkowa architektura miasta. Sanok: San, 2004, s. 11. ISBN 83-919725-2-6.
  9. ↑ a b Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom I. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2009, s. 276. ISBN 978-83-60380-26-0.
  10. ↑ Ogłoszenie. „Tygodnik Ludowy”, s. 6, Nr 4 z 23 stycznia 1919. 
  11. ↑ Spis abonentów sieci telefonicznych państwowych i koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy). Warszawa: Ministerstwo Poczt i Telegrafów, 1932, s. 514.
  12. ↑ Miłośnicy zabytków czuwają. „Tygodnik Sanocki”, s. 6, Nr 22 z 16 października 1991. 
  13. ↑ Andrzej Romaniak Zapomniani rzeźbiarze: Stanisław i Stanisław Jan Piątkiewiczowie – szkic do portretu, Rocznik Sanocki 2011, Sanok 2011, s. 185.
  14. ↑ a b c Stefan Stefański. Pan Stefański opowiada. Bramy naszych kamieniczek. „Tygodnik Sanocki”. 15 (231), s. 6, 12 kwietnia 1996. 
  15. ↑ a b Stefan Stefański. Pan Stefański opowiada. O balkonikach sanockich kamieniczek. „Tygodnik Sanocki”. 17-18 (233-234), s. 6, 30 kwietnia 1996. 
  16. ↑ Ewa Śnieżyńska-Stolot, Franciszek Stolot, Sztuka Sanoka między Sanokiem a Wschodem, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 950.
  17. ↑ Jan Zacharski. Podróż sentymentalna. „Rocznik Sanocki”. IX, s. 386, 2006. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 
  18. ↑ Józef Stachowicz: Miniony czas. Kraków: Księgarnia Akademicka, 1994, s. 39. ISBN 83-901827-1-8.
  19. ↑ Zarys historii Państwowego Gimnazjum w Sanoku. W: Józef Hukiewicz: Sprawozdanie jubileuszowe z działalności Państwowego Gimnazjum w Sanoku w latach 1888–1938 wydane z okazji Wielkiego Zjazdu Wychowawców i Wychowanków Zakładu w 50 rocznicę pierwszego egzaminu dojrzałości. Lwów: Drukarnia Urzędnicza we Lwowie, 1938, s. 26.
  20. ↑ Ludwik Glatman. Nowe nazwy ulic Wielkiego Sanoka (dokończenie). „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2, Nr 36 z 31 sierpnia 1913. 
  21. ↑ Zarys historii Państwowego Gimnazjum w Sanoku. W: Józef Hukiewicz: Sprawozdanie jubileuszowe z działalności Państwowego Gimnazjum w Sanoku w latach 1888–1938 wydane z okazji Wielkiego Zjazdu Wychowawców i Wychowanków Zakładu w 50 rocznicę pierwszego egzaminu dojrzałości. Lwów: Drukarnia Urzędnicza we Lwowie, 1938, s. 28.
  22. ↑ Jolanta Ziobro. Kamienica „Pod Atlasem” odzyskała blask. „Tygodnik Sanocki”, s. 8, Nr 34 (1133) z 30 sierpnia 2013. 
  23. ↑ a b Krzysztof Prajzner. Pamiątkowa tablica znów na fasadzie budynku. „Tygodnik Sanocki”. Nr 12 (1315), s. 4, 24 marca 2017. 
  24. ↑ Zarządzenie Burmistrza Miasta Sanoka nr 42/2015 z 9 marca 2015. bip.um.sanok.pl, 2015-03-09. s. 1. [dostęp 2016-10-19].

Bibliografia

Zobacz też

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
Powiat sanocki location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
6 Kazimierza Wielkiego Street in Sanok inside.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Klatka schodowa kamienicy przy ulicy Kazimierza Wielkiego 6 w Sanoku
6 Kazimierza Wielkiego Street in Sanok 2013 September.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 6 w Sanoku
6 Kazimierza Wielkiego Street in Sanok 2013 September Atlas.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 6 w Sanoku. Rzeźba Atlasa
6 Kazimierza Wielkiego Street in Sanok Virgin Mary statue at stairs.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Klatka schodowa kamienicy przy ulicy Kazimierza Wielkiego 6 w Sanoku. Figura Martki Boskiej przy schodach
6 Kazimierza Wielkiego Sanok 2012.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kamienica przy ulicy Kazimierza Wielkiego 6 w Sanoku
Sanok location map.png
Autor: OpenStreetMap contributors, Licencja: ODbL
OpenStreepMap location map of Sanok, Poland:
  • top = 49.5905
  • bottom = 49.5234
  • left = 22.1468
  • right = 22.2844
6 Kazimierza Wielkiego Street in Sanok corridor.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ta fotografia została przesłana w ramach projektu Wiki Lubi Zabytki będącego częścią inicjatywy Wiki Loves Monuments 2012.