Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 8 w Sanoku

Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 8 w Sanoku
Ilustracja
Widok od ulicy Adama Mickiewicza (26 lipca 2015)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Sanok

Adres

ul. Kazimierza Wielkiego 8
(Śródmieście)

Typ budynku

kamienica

Ukończenie budowy

1907

Położenie na mapie Sanoka
Mapa konturowa Sanoka, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 8 w Sanoku”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 8 w Sanoku”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 8 w Sanoku”
Ziemia49°33′39,2″N 22°12′10,5″E/49,560889 22,202917

Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 8 w Sanoku, zwana też kamienicą Bardacha (-ów) – budynek położony w Sanoku.

Historia

Znajduje się na rogu ulicy Kazimierza Wielkiego i ulicy Adama Mickiewicza (naprzeciw II Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Skłodowskiej-Curie).

Budynek został wybudowany na początku XX wieku[1] w 1907[2]. Jest dwufasadowy, trzykondygnacyjny. Fasada zawiera dekoracje secesyjne[3].

Zamieszkiwała w nim rodzina dr. Teofila Bardacha, lekarza pułkowego 18 pułku piechoty w Przemyślu[4][5], w tym synowie Albert i Juliusz kształcący się w sanockim C. K. Gimnazjum do roku szkolnego 1908/1909[6][7][8][9][10].

Po utworzeniu C. K. Sądu Obwodowego w Sanoku (w siedzibie przy ul. Kościuszki), likwidacji uległ C. K. Sąd Powiatowy (K. u. K. Bezirksgericht[11]), a jego funkcję kontynuował Sąd Miejski Delegowany, który działał w budynku przy obecnej ul. Kazimierza Wielkiego 8 (fasadą położony także przy ul. Adama Mickiewicza)[12][13]. W 1910 do budynku z Kościuszki do kamienicy zostały przeniesione część kancelarii niższych instancji i księgi wieczyste. W tym czasie w kamienicy dra Bardacha urzędował c.k. geometra ewidencyjny inż. Bolesław Skąpski[14][15][16][17]21. Od 1913 kamienica była przy ustanowionej wówczas ulicy Kazimierza Wielkiego[18].

W czasie II wojny światowej i okupacji niemieckiej budynek stanowił siedzibę placówki niemieckiej Kriminalpolizei, czyli policji kryminalnej (kierował nią SS-Untersturmführer Alfred Müller)[19].

W latach 30. II Rzeczypospolitej pod adresem ul. Kazimierza Wielkiego – wówczas numer 10 – działał Sąd Grodzki[20] i wydział zamiejscowy Sądu Okręgowego w Jaśle[21][22]. Pod tym adresem swoje kancelarie prowadzili adwokaci Józef Hulewicz, dr Arnold Reich[23], dr Szymon Kimmel[24]. Według stanu z 1939 w kamienicy zamieszkiwał Leon Werner wraz z rodziną[25][26].

Po zakończeniu II wojny światowej w budynku ulokowana została siedziba sztabu 8 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty[27]. 27 marca 1947 przybył tam gen. Karol Świerczewski, który spędził w kamienicy ostatnią noc w życiu, a następnego dnia poniósł śmierć pod Jabłonkami[27][28][29][30]. Fakt ten został upamiętniony tablicą pamiątkową na rogu elewacji kamienicy[31]. Została odsłonięta 27 marca 1953 w przeddzień szóstej rocznicy śmierci generała[28].. Projekt przygotował Kazimierz Florek[28]., a tablicę z czarnego marmuru wykonał Karol Łotek[32]. Zawierała inskrypcję: „Rewolucjoniście, wiernemu synowi partii i narodu polskiego generałowi Walterowi Karolowi Świerczewskiemu, który w przeddzień swej bohaterskiej śmierci przebywał w tym domu dnia 27 marca 1947. Społeczeństwo Ziemi Sanockiej”[33]. Tablica została usunięta w 1993[34].

W późniejszych latach PRL w budynku funkcjonowała Wojewódzka Komenda Uzupełnień[35].

W latach 90. w budynku funkcjonował sanocki oddział Partii Wolności[36].

Na początku XXI wieku w budynku istniało 15 lokali mieszkalnych[37]. Od początku istnienia kamienica pozostawała w rękach prywatnych właścicieli[37]. W 2004 prywatna właścicielka sprzedała budynek na rzecz Centrum Handlowego „Ryś”, zaś zarządcą w tym czasie był Sanockie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej (SPGM)[37][2]. Pomieszczenia parterowe zostały wynajęte na obiekt handlowy (m.in. sklep House do 2015). Powierzchnie na piętrach stanowią mieszkania.

W połowie 2015 elewacja budynku została odnowiona. Budynek został wpisany do gminnej ewidencji zabytków miasta Sanoka[38].

Zobacz też

Przypisy

  1. Feliks Kiryk, Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 399.
  2. a b Jolanta Ziobro. Kamienica „Pod Atlasem” odzyskała blask. „Tygodnik Sanocki”, s. 8, nr 34 (1133) z 30 sierpnia 2013. 
  3. Ewa Śnieżyńska-Stolot, Franciszek Stolot, Sztuka Sanoka między Sanokiem a Wschodem, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 950.
  4. Kronika. Sąd powiatowy w domu Bardachów. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 3, s. 3, 21 stycznia 1911. 
  5. Joanna Siwiec. Zagadka starej pocztówki. „Tygodnik Sanocki”. Nr 13 (490), s. 9, 30 marca 2001. 
  6. 25. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1905/1906. Sanok: 1906, s. 56.
  7. 26. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1906/1907. Sanok: 1907, s. 70.
  8. XXVII. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1907/8. Sanok: Fundusz Naukowy, 1908, s. 58, 61.
  9. XXVIII. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1908/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1909, s. 62, 65.
  10. CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1908/1909 (zespół 7, sygn. 48). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 146, 398.
  11. Maria Łapiszczak: Sanok na dawnej pocztówce. Cz. I. Sanok: Artiv-Druk, 2001, s. 53. ISBN 83-915485-0-3.
  12. Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, Sanok siedzibą organów państwowych i samorządowych / W epoce autonomii galicyjskiej, s. 363, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995.
  13. Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2, nr 1 z 7 stycznia 1912. 
  14. Ogłoszenie. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 1, s. 6, 1 maja 1910. 
  15. Ogłoszenie. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 2, s. 6, 8 maja 1910. 
  16. Nadesłane. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 41, s. 3, 1 października 1911. 
  17. Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 43.
  18. Ludwik Glatman. Nowe nazwy ulic Wielkiego Sanoka (dokończenie). „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 36, s. 2, 31 sierpnia 1913. 
  19. Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 24.
  20. Borys Łapiszczak: Sanok w Królestwie Galicji i Lodomerii na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. VIII. Sanok: Poligrafia, 2005, s. 117. ISBN 83-918650-2-9.
  21. Spis abonentów sieci telefonicznych państwowych i koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy). Warszawa: Ministerstwo Poczt i Telegrafów, 1932, s. 514.
  22. Szematyzm podziału administracyjnego Rzeczypospolitej Polskiej wraz ze skorowidzem gmin wiejskich i miejskich oraz oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów państwowych. Przemyśl / Warszawa: 1937, s. 143.
  23. Ogłoszenia urzędowe. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 13 z 19 stycznia 1937. 
  24. Kimmel Szymon lawyer Sanok, Kaz. Wielkiego street 10. jewisharchive.org. [dostęp 2016-11-01]. (ang.).
  25. Książka telefoniczna. 1939. s. 707. [dostęp 2021-02-11].
  26. Wacław Wierzbieniec: Wstęp. W: Abraham Werner (tłum. Eli Barbur): Ocalenie z innego miejsca. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2017, s. 6. ISBN 978-83-61043-29-4.
  27. a b Stefan Stefański, Sanok i okolice. Przewodnik turystyczny, Sanok 1991, s. 48.
  28. a b c Artur Bata. Nie o każdym śpiewają pieśń.... „Nowiny”, s. 4, Nr 61 z 26-28 marca 1982. 
  29. Artur Bata: Bieszczady w ogniu. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 174. ISBN 83-03-01790-X.
  30. Secesyjna kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego. www.sanok.pl. [dostęp 2012-07-21]. (pol.).
  31. Województwo krośnieńskie. W: Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa, lata wojny 1939-1945. Warszawa: Rada Ochrony Pomników Walk i Męczeństwa / Sport i Turystyka, 1988, s. 389. ISBN 83-217-2709-3.
  32. Edward Zając. Tablica ku czci gen. Waltera. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 6, nr 16 (61) z 15-31 sierpnia 1976. Sanocka Fabryka Autobusów. 
  33. Benedykt Gajewski. „Uzdrowiciele” historii. „Tygodnik Sanocki”, s. 7, nr 17 z 2003. 
  34. Marian Jarosz: Katalog miejsc pamięci, walki i męczeństwa z terenu byłego powiatu sanockiego. Sanok: 1994, s. 35.
  35. Franciszek Oberc: Pomniki i tablice pamiątkowe Sanoka. Sanok: 1998, s. 54. ISBN 83-909787-1-7.
  36. Królewskie Wolne Miasto Sanok. Informator miejski. Bydgoszcz: Journal, 1995, s. 18. ISBN 83-86002-54-9.
  37. a b c Joanna Kozimor. Łabędzie śpiew najemców. „Tygodnik Sanocki”. Nr 51 (684), s. 1, 17 grudnia 2004. 
  38. Zarządzenie Burmistrza Miasta Sanoka nr 42/2015 z 9 marca 2015. bip.um.sanok.pl, 2015-03-09. s. 1. [dostęp 2016-10-19].

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
8 Kazimierza Wielkiego Street in Sanok (2015)a.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 8 w Sanoku
Powiat sanocki location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Sanok location map.png
Autor: OpenStreetMap contributors, Licencja: ODbL
OpenStreepMap location map of Sanok, Poland:
  • top = 49.5905
  • bottom = 49.5234
  • left = 22.1468
  • right = 22.2844