Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 8 w Sanoku

Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 8 w Sanoku
Ilustracja
Widok od ulicy Adama Mickiewicza (26 lipca 2015)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Sanok

Adres

ul. Kazimierza Wielkiego 8
(Śródmieście)

Typ budynku

kamienica

Ukończenie budowy

1907

Położenie na mapie Sanoka
Mapa konturowa Sanoka, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 8 w Sanoku”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 8 w Sanoku”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 8 w Sanoku”
Ziemia49°33′39,2″N 22°12′10,5″E/49,560889 22,202917

Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 8 w Sanoku, zwana też kamienicą Bardacha (-ów) – budynek położony w Sanoku.

Historia

Znajduje się na rogu ulicy Kazimierza Wielkiego i ulicy Adama Mickiewicza (naprzeciw II Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Skłodowskiej-Curie).

Budynek został wybudowany na początku XX wieku[1] w 1907[2]. Jest dwufasadowy, trzykondygnacyjny. Fasada zawiera dekoracje secesyjne[3].

Zamieszkiwała w nim rodzina dr. Teofila Bardacha, lekarza pułkowego 18 pułku piechoty w Przemyślu[4][5], w tym synowie Albert i Juliusz kształcący się w sanockim C. K. Gimnazjum do roku szkolnego 1908/1909[6][7][8][9][10].

Po utworzeniu C. K. Sądu Obwodowego w Sanoku (w siedzibie przy ul. Kościuszki), likwidacji uległ C. K. Sąd Powiatowy (K. u. K. Bezirksgericht[11]), a jego funkcję kontynuował Sąd Miejski Delegowany, który działał w budynku przy obecnej ul. Kazimierza Wielkiego 8 (fasadą położony także przy ul. Adama Mickiewicza)[12][13]. W 1910 do budynku z Kościuszki do kamienicy zostały przeniesione część kancelarii niższych instancji i księgi wieczyste. W tym czasie w kamienicy dra Bardacha urzędował c.k. geometra ewidencyjny inż. Bolesław Skąpski[14][15][16][17]21. Od 1913 kamienica była przy ustanowionej wówczas ulicy Kazimierza Wielkiego[18].

W czasie II wojny światowej i okupacji niemieckiej budynek stanowił siedzibę placówki niemieckiej Kriminalpolizei, czyli policji kryminalnej (kierował nią SS-Untersturmführer Alfred Müller)[19].

W latach 30. II Rzeczypospolitej pod adresem ul. Kazimierza Wielkiego – wówczas numer 10 – działał Sąd Grodzki[20] i wydział zamiejscowy Sądu Okręgowego w Jaśle[21][22]. Pod tym adresem swoje kancelarie prowadzili adwokaci Józef Hulewicz, dr Arnold Reich[23], dr Szymon Kimmel[24]. Według stanu z 1939 w kamienicy zamieszkiwał Leon Werner wraz z rodziną[25][26].

Po zakończeniu II wojny światowej w budynku ulokowana została siedziba sztabu 8 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty[27]. 27 marca 1947 przybył tam gen. Karol Świerczewski, który spędził w kamienicy ostatnią noc w życiu, a następnego dnia poniósł śmierć pod Jabłonkami[27][28][29][30]. Fakt ten został upamiętniony tablicą pamiątkową na rogu elewacji kamienicy[31]. Została odsłonięta 27 marca 1953 w przeddzień szóstej rocznicy śmierci generała[28].. Projekt przygotował Kazimierz Florek[28]., a tablicę z czarnego marmuru wykonał Karol Łotek[32]. Zawierała inskrypcję: „Rewolucjoniście, wiernemu synowi partii i narodu polskiego generałowi Walterowi Karolowi Świerczewskiemu, który w przeddzień swej bohaterskiej śmierci przebywał w tym domu dnia 27 marca 1947. Społeczeństwo Ziemi Sanockiej”[33]. Tablica została usunięta w 1993[34].

W późniejszych latach PRL w budynku funkcjonowała Wojewódzka Komenda Uzupełnień[35].

W latach 90. w budynku funkcjonował sanocki oddział Partii Wolności[36].

Na początku XXI wieku w budynku istniało 15 lokali mieszkalnych[37]. Od początku istnienia kamienica pozostawała w rękach prywatnych właścicieli[37]. W 2004 prywatna właścicielka sprzedała budynek na rzecz Centrum Handlowego „Ryś”, zaś zarządcą w tym czasie był Sanockie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej (SPGM)[37][2]. Pomieszczenia parterowe zostały wynajęte na obiekt handlowy (m.in. sklep House do 2015). Powierzchnie na piętrach stanowią mieszkania.

W połowie 2015 elewacja budynku została odnowiona. Budynek został wpisany do gminnej ewidencji zabytków miasta Sanoka[38].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Feliks Kiryk, Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 399.
  2. ↑ a b Jolanta Ziobro. Kamienica „Pod Atlasem” odzyskała blask. „Tygodnik Sanocki”, s. 8, nr 34 (1133) z 30 sierpnia 2013. 
  3. ↑ Ewa Śnieżyńska-Stolot, Franciszek Stolot, Sztuka Sanoka między Sanokiem a Wschodem, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 950.
  4. ↑ Kronika. Sąd powiatowy w domu Bardachów. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 3, s. 3, 21 stycznia 1911. 
  5. ↑ Joanna Siwiec. Zagadka starej pocztówki. „Tygodnik Sanocki”. Nr 13 (490), s. 9, 30 marca 2001. 
  6. ↑ 25. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1905/1906. Sanok: 1906, s. 56.
  7. ↑ 26. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1906/1907. Sanok: 1907, s. 70.
  8. ↑ XXVII. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1907/8. Sanok: Fundusz Naukowy, 1908, s. 58, 61.
  9. ↑ XXVIII. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1908/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1909, s. 62, 65.
  10. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1908/1909 (zespół 7, sygn. 48). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 146, 398.
  11. ↑ Maria Łapiszczak: Sanok na dawnej pocztówce. Cz. I. Sanok: Artiv-Druk, 2001, s. 53. ISBN 83-915485-0-3.
  12. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, Sanok siedzibą organów państwowych i samorządowych / W epoce autonomii galicyjskiej, s. 363, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995.
  13. ↑ Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2, nr 1 z 7 stycznia 1912. 
  14. ↑ Ogłoszenie. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 1, s. 6, 1 maja 1910. 
  15. ↑ Ogłoszenie. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 2, s. 6, 8 maja 1910. 
  16. ↑ Nadesłane. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 41, s. 3, 1 października 1911. 
  17. ↑ Skorowidz powiatu sanockiego wydany na podstawie dat zebranych w roku 1911. Sanok: 1911, s. 43.
  18. ↑ Ludwik Glatman. Nowe nazwy ulic Wielkiego Sanoka (dokończenie). „Tygodnik Ziemi Sanockiej”. Nr 36, s. 2, 31 sierpnia 1913. 
  19. ↑ Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 24.
  20. ↑ Borys Łapiszczak: Sanok w Królestwie Galicji i Lodomerii na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. VIII. Sanok: Poligrafia, 2005, s. 117. ISBN 83-918650-2-9.
  21. ↑ Spis abonentów sieci telefonicznych państwowych i koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy). Warszawa: Ministerstwo Poczt i Telegrafów, 1932, s. 514.
  22. ↑ Szematyzm podziału administracyjnego Rzeczypospolitej Polskiej wraz ze skorowidzem gmin wiejskich i miejskich oraz oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów państwowych. Przemyśl / Warszawa: 1937, s. 143.
  23. ↑ Ogłoszenia urzędowe. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 13 z 19 stycznia 1937. 
  24. ↑ Kimmel Szymon lawyer Sanok, Kaz. Wielkiego street 10. jewisharchive.org. [dostęp 2016-11-01]. (ang.).
  25. ↑ Książka telefoniczna. 1939. s. 707. [dostęp 2021-02-11].
  26. ↑ Wacław Wierzbieniec: Wstęp. W: Abraham Werner (tłum. Eli Barbur): Ocalenie z innego miejsca. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2017, s. 6. ISBN 978-83-61043-29-4.
  27. ↑ a b Stefan Stefański, Sanok i okolice. Przewodnik turystyczny, Sanok 1991, s. 48.
  28. ↑ a b c Artur Bata. Nie o każdym śpiewają pieśń.... „Nowiny”, s. 4, Nr 61 z 26-28 marca 1982. 
  29. ↑ Artur Bata: Bieszczady w ogniu. Rzeszów: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 174. ISBN 83-03-01790-X.
  30. ↑ Secesyjna kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego. www.sanok.pl. [dostęp 2012-07-21]. (pol.).
  31. ↑ Województwo krośnieńskie. W: Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa, lata wojny 1939-1945. Warszawa: Rada Ochrony Pomników Walk i Męczeństwa / Sport i Turystyka, 1988, s. 389. ISBN 83-217-2709-3.
  32. ↑ Edward Zając. Tablica ku czci gen. Waltera. „Gazeta Sanocka – Autosan”, s. 6, nr 16 (61) z 15-31 sierpnia 1976. Sanocka Fabryka Autobusów. 
  33. ↑ Benedykt Gajewski. „Uzdrowiciele” historii. „Tygodnik Sanocki”, s. 7, nr 17 z 2003. 
  34. ↑ Marian Jarosz: Katalog miejsc pamięci, walki i męczeństwa z terenu byłego powiatu sanockiego. Sanok: 1994, s. 35.
  35. ↑ Franciszek Oberc: Pomniki i tablice pamiątkowe Sanoka. Sanok: 1998, s. 54. ISBN 83-909787-1-7.
  36. ↑ Królewskie Wolne Miasto Sanok. Informator miejski. Bydgoszcz: Journal, 1995, s. 18. ISBN 83-86002-54-9.
  37. ↑ a b c Joanna Kozimor. Łabędzie śpiew najemców. „Tygodnik Sanocki”. Nr 51 (684), s. 1, 17 grudnia 2004. 
  38. ↑ Zarządzenie Burmistrza Miasta Sanoka nr 42/2015 z 9 marca 2015. bip.um.sanok.pl, 2015-03-09. s. 1. [dostęp 2016-10-19].

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
8 Kazimierza Wielkiego Street in Sanok (2015)a.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kamienica przy ul. Kazimierza Wielkiego 8 w Sanoku
Powiat sanocki location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Sanok location map.png
Autor: OpenStreetMap contributors, Licencja: ODbL
OpenStreepMap location map of Sanok, Poland:
  • top = 49.5905
  • bottom = 49.5234
  • left = 22.1468
  • right = 22.2844