Kamienica przy ul. Strzeleckiej 8 w Warszawie
 nr rej. 1124 z 31.03.2015 (piwnice budynku) | |
.JPG) Tablica upamiętniająca ofiary przesłuchiwane w siedzibie NKWD, a następnie WUBP przy ul. Strzeleckiej 8 w Warszawie w latach 1944-1948. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Kondygnacje | 4 |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°15′39,69″N 21°02′22,05″E/52,261025 21,039458 | |
Kamienica przy ul. Strzeleckiej 8 – kamienica znajdująca się przy ul. Strzeleckiej 8 (róg Środkowa 13) w dzielnicy Praga-Północ w Warszawie. W latach 1945-1948 znajdował się tu areszt oraz siedziba WUBP.
Historia
.jpg)
Kamienica została wybudowana w latach 1936-1937 na zlecenie właściciela ziemskiego Zygmunta Jórskiego. Miała bardzo solidną konstrukcję z żelbetonowymi stropami oraz rozległymi piwnicami zwłaszcza od strony ul. Strzeleckiej. Pierwotnie powstały trzy kondygnacje oraz dwie bramy wjazdowe na dziedziniec. Po wybuchu II wojny światowej zasiedlili ją tzw. dzicy lokatorzy, którzy wykorzystywali poszczególne lokale aż do jesieni 1944 r. Podczas powstania warszawskiego oraz walk o Pragę kamienica nie została zniszczona. We wrześniu 1944 r. po wkroczeniu na Pragę oddziałów Armii Czerwonej, kamienica została przekształcona w siedzibę NKWD. Była jedną z dwóch siedzib generała Iwana Sierowa – zastępcy ludowego komisarza spraw wewnętrznych ZSRR, a od stycznia 1945 r. pełnomocnika NKWD przy 1 Froncie Białoruskim. Jednocześnie, w pobliżu istniał Wojskowy Trybunał Wojenny i prokuratura sowiecka, działające w trybie doraźnym w budynku Rogatki Bródnowskiej przy dzisiejszej ulicy 11 listopada 68. Formalnie od 20 lutego 1945 r. kamienica przy Strzeleckiej 8 stała się siedzibą Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Warszawie. W 1945 r. było to centralne miejsce związane z represjami komunistycznymi w całym kraju. Mieszkania na pierwszym, drugim i trzecim piętrze od strony ul. Strzeleckiej zamieniono na pokoje przesłuchań. 25 piwnic użytkowanych dotychczas, jako domowe spiżarnie przerobiono na areszt [1]. Dwie skrytki pod schodami (pozbawione wentylacji, światła i okien) zamieniono z kolei na karcery (były dwa karcery suche i jeden mokry). W związku z bardzo dużą liczbą zatrzymanych także mieszkania na parterze wykorzystywano, jako cele. W latach 1945-1948 przez areszt przy ul. Strzeleckiej 8 przeszło wiele tysięcy osób głównie z kręgów polskiego podziemia niepodległościowego. Nieznana ich liczba straciła życie w wyniku tortur stosowanych przez funkcjonariuszy NKWD i UBP. W październiku 1948 r. Stołeczna Rada Warszawy na wniosek Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego pozbawiła Zygmunta Jórskiego prawa własności do kamienicy przy ul. Strzeleckiej 8. Stała się na nowo budynkiem mieszkalnym – tym razem jednak dla funkcjonariuszy komunistycznego aparatu bezpieczeństwa oraz ich rodzin.
Więźniami aresztu przy ul. Strzeleckiej 8 byli m.in.: Jan Stanisław Jankowski, Kazimierz Pużak, Aleksander Zwierzyński, płk. Antoni Żurowski, płk. Lucjan Szymański.
W latach 90. Kamienica została zwrócona spadkobiercom Zygmunta Jórskiego. W styczniu 2015 r. prace budowlane w kamienicy rozpoczął jej nowy właściciel, spółka One-Development. Po interwencji Instytutu Pamięci Narodowej oraz Stowarzyszenia Kolekcjonerzy Czasu, Stołeczny Konserwator Zabytków; Piotr Brabander, wydał decyzję o wstrzymaniu prac budowlanych w piwnicach. W marcu 2015 r. Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków Rafał Nadolny objął wpisem do rejestru zabytków całość pomieszczeń piwnicznych od strony ul. Strzeleckiej 8 wraz z korytarzem, drzwiami do dawnych cel, schodami do piwnicy oraz inskrypcjami zachowanymi na ścianach i drzwiach [2]. 28 lutego 2020 r. w kamienicy została otwarta Izba Pamięci IPN Strzelecka 8[3]. Na parterze znajduje się ekspozycja stała pt. Czerwona mapa Warszawy przygotowana przez oddział IPN w Warszawie.
Zobacz też
- Dawny Żydowski Dom Akademicki w Warszawie
- Willa Jasny Dom w Warszawie
- Więzienie karno-śledcze nr III w Warszawie
- Obóz w Rembertowie
- Rogatka Bródnowska
Przypisy
- ↑ Śladami zbrodni. Przewodnik po miejscach represji komunistycznych z lat 1944-1956, T. Łabuszewski (red.), Warszawa 2012, s. 277.
- ↑ Zestawienia zabytków nieruchomych. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl, 31 marca 2016. [dostęp 2016-05-12].
- ↑ Otwarcie Izby Pamięci IPN Strzelecka 8 – Warszawa, 28 lutego 2020. [w:] Instytut Pamięci Narodowej [on-line]. ipn.gov.pl, 28 lutego 2020. [dostęp 2020-09-12].
Media użyte na tej stronie
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.55N
- S: 50.95 N
- W: 19.15 E
- E: 23.25 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Autor: Mateusz Opasiński, Licencja: CC BY-SA 4.0
Tablica upamiętniająca ofiary przesłuchiwane w siedzibie NKWD, a następnie WUBP przy ul. Strzeleckiej 8 w Warszawie w latach 1944-1948.
Autor: Wojteksnk7, Licencja: CC BY-SA 4.0
Inskrypcje wyryte przez więźniów aresztu WUBP przy ul. Strzeleckiej 8