Kamienica przy ulicy Słowackiego 24 w Katowicach

Kamienica przy ulicy Juliusza Słowackiego 24 w Katowicach

„Kamienica gotycka”

Kamienica od strony południowej (2022)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Adres	ul. J. Słowackiego 24, 40-093 Katowice
Typ budynku	kamienica mieszkalna
Styl architektoniczny	eklektyzm z elementami neogotyku i secesji
Architekt	Paul Frantzioch
Wysokość całkowita	25,8 m
Kondygnacje	5+1+1
Powierzchnia użytkowa	2 628 m²
Ukończenie budowy	1904
Właściciel	osoba prywatna
Położenie na mapie Katowic Kamienica przy ul. Słowackiego 24
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kamienica przy ul. Słowackiego 24
Położenie na mapie województwa śląskiego Kamienica przy ul. Słowackiego 24
50°15′33,1″N 19°00′57,2″E/50,259194 19,015889

Kamienica przy ulicy Juliusza Słowackiego 24 w Katowicach – kamienica mieszkalna, położona przy ulicy J. Słowackiego 24 w Katowicach-Śródmieściu. Powstała ona w 1904 roku według projektu Paula Frantziocha w stylu eklektycznym z dominującymi elementami secesji i neogotyku, a charakterystycznym elementem wystroju kamienicy są dwa wykusze w kształcie wieżyczek.

Położenie

Kamienica znajduje się przy ulicy Juliusza Słowackiego 24 w granicach katowickiej dzielnicy Śródmieście^[1]. Położony on jest w ścisłym centrum miasta, obok jednej z reprezentacyjnej ulic miasta – ulicy 3 Maja^[2]. Budynek ten znajduje się we wschodniej pierzei ulicy, w zwartej zabudowie kwartału^[2]. Od zachodu sąsiaduje z ulicą J. Słowackiego, od północy i wschodu z zabudową oficynową centralnej części kwartału, zaś od południa z Galerią Katowicką^[2].

Budynek główny wraz z oficynami zajmuje cała działkę^[2].

Historia

Kamienica w 2005 roku

Kamienica została wzniesiona w 1904 roku według projektu Paula Frantziocha (wg M. Nowosad powstała już w 1887 roku^[3]). Według Księgi adresowej miasta Wielkich Katowic 1935/36 r. ówczesnym właścicielem budynku pod numerem 24 było wówczas Śl. Tow. Tech. Handlowe, a w tym czasie w kamienicy prócz mieszkań mieściły się siedziby następujących firm: Warszawskie Towarzystwo wzajemnych ubezpieczeń na wypadek choroby i Polski Przemysł Kamienny^[4]. Przed 1939 rokiem, pod numerem 24 swoje biura miały Zakłady Kamieniołowe St. Grabianowski i Ska. Firma ta prowadziła eksploatację kamieniołomów, a także produkcję m.in. kostki brukowej i krawężników^[5].

W sąsiedztwie kamienicy w 2011 roku rozpoczęła się budowa Galerii Katowickiej. Rozpoczęcie tak dużej inwestycji obok budynków doprowadziło do pogorszenia ich stanu, a największe uszkodzenia wystąpiły w kamienicy przy ulicy J. Słowackiego 24^[6]. W lipcu 2011 roku inspektor nadzoru budowlanego wydał decyzję o wysiedleniu mieszkańców z uszkodzonej pod wpływem prac budowalnych kamienicy^[7] – łącznie budynek opuściło około 60 osób^[8], z 38 lokali mieszkalnych^[8].

Zdaniem właściciela kamienicy, w wyniku prac budowlanych doszło do pęknięć i przesunięć ścian, drzwi i okien, a także do uszkodzenia podłóg i stropów. Właściciel wystąpił do Sądu Okręgowego o odszkodowanie^[6]. Zdaniem wykonawcy – firmy Strabag, we wrześniu 2011 roku z właścicielem kamienicy doszło do podpisania ugody regulującej wypłatę odszkodowania z tytułu utraty czynszów najmu oraz wykonania napraw budynku, lecz właściciel uniemożliwił wejście na teren kamienicy celem wykonania prac naprawczych^[7].

W 2014 roku kamienica ta pozostawała własnością prywatną^[9], a w tym czasie była ona nieużytkowana^[10]. Pod względem stanu technicznego nadawała się ona do generalnego remontu. Stan ścian wewnętrznych oceniono jako zły i średni, zaś stan zewnętrznych elewacji na średni. Sklepienia i stropy były wówczas w złym stanie technicznym, tak samo jak wyposażenie i instalacje^[10].

W maju 2016 roku kamienica pozostawała opuszczona, a także uległa aktom wandalizmu. Właściciel budynku dalej toczył spór z Galerią Katowicką o odszkodowanie. Od czasu wyłączenia budynku z użytkowania, właściciel wyliczył straty z tego tytułu na 4 mln złotych, a także nie miał już własnych środków na bieżące remonty^[11].

W dniu 17 listopada 2017 roku na fasadzie kamienicy w ramach ówczesnej edycji wydarzenia pt. Katowice Street Art Festival został zainstalowany neon zaprojektowany przez rosyjskiego artystę Tima Radya. Na neonie pojawił się napis o treści: „SORRY BUT YOUR PRINCESS IS IN ANOTHER CASTLE”. Umieszczeniem neonu na tej kamienicy artysta tłumaczył podobieństwem budynku do zamku. Neon zaś wykonała katowicka pracownia Irsa^[12].

Pod koniec grudnia 2021 roku w systemie REGON pod tym adresem zarejestrowane były 2 aktywne podmioty gospodarcze^[13]. Funkcjonowały wówczas też apartamenty na wynajem^[14].

Architektura

Kamienica widziana od strony północnej (2022)

Kamienica zbudowana jest w stylu eklektycznym z dominującymi dekoracjami i motywami typowymi dla stylu neogotyckiego i secesji^[15], a z uwagi na swój wygląd określana bywa także jako „kamienica gotycka”^[16].

Kamienica wpisana jest do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice^[17].

Bryła i konstrukcja

Kamienica przy ulicy J. Słowackiego 24 to budynek murowany z cegły pełnej i z tynkowanymi elewacjami^[2]. Budynek główny powstał na planie litery „U”, z oficynami bocznymi i tylnymi, tworząc razem czworobok^[15]. Wewnątrz znajduje się dziedziniec, który jest mocno tektonicznie rozbudowany, tak by pomieszczenia w oficynach łapały jak najwięcej światła słonecznego^[2].

Kamienica ma pięć kondygnacji nadziemnych, poddasze i podpiwniczenie^[15]. Bryła budynku jest zwarta, kryta jednospadowym dachem pulpitowym opadającym ku dziedzińcowi i rozbudowanym dachem jednospadowym opadającym ku ulicy^[2]. Więźba dachowa jest drewniana, krokowo płatwiona^[2].

Kubatura budynku wynosi 11 696 m³, powierzchnia użytkowa 2 628 m²^[10], a powierzchnia zabudowy 856 m²^[1]. Szerokość elewacji frontowej kamienicy wynosi 24,1 m, a głębokość całej kamienicy 30,6 m. Wysokość budynku do gzymsu wynosi 18,8 m, zaś do iglicy wykuszy wieżowych 25,8 m^[18].

Elewacja frontowa

Elewacja frontowa kamienicy posiada bardzo rozbudowaną architekturę i liczne detale sztukatorskie. Jest ona dziesięcioosiowa, zwieńczona neogotyckim schodkowym szczytem i dachem dwuspadowym, a także gzymsem z dekoracyjnym lambrekinem^[2]. Szczyty zdobione zostały dekoracjami roślinnymi i pinaklami^[15]. W szczycie znajduje się zwornik w postaci płaskorzeźbionej twarzy^[2].

Symetryczna fasada kamienicy przecięta jest dwoma charakterystycznymi wykuszami w kształcie wieżyczek^[3] nakrytymi hełmami^[15]. Wykusze wieżowe posiadają bogatą dekorację architektoniczną. Są one trzykondygnacyjne, o zaakcentowanych kondygnacjach za pomocą gzymsów, oparte na wspornikach w kształcie mis z roślinną dekoracją sztukatorską. Płaszczyzny wykusza mocno zostały zaakcentowane elementami narożnych kolumienek i spiralnych filarków na poziomie czwartej kondygnacji. Nad głowicami kolumienek znajdują się zaś kamienne gargulce^[2]. Na wykuszach zaprojektowano wysokie okna^[3] w formie wąskiego stojącego prostokąta w prostokątnych opaskach^[2].

Wejście główne do kamienicy położone jest w części centralnej kamienicy, w szóstej osi. Ma ono formę bramy przejazdowej zamkniętej odcinkowym łukiem^[2]. Portal wejściowy kamienicy zwieńczony jest jednokondygnacyjnym, dwuosiowym wykuszem^[2] wraz ze szczytem, a razem tworzą element na kształt zminiaturyzowanej bryły kamienicy^[3]. Ma on rozbudowaną formę architektoniczną. Oparty jest on na wspornikach tworzących dwuosiową arkadę. Wykusz ozdobiony jest płaskorzeźbą z motywem promieniującego słońca^[2] a pod nim znajduje się płycina na której przedstawiono głowę młodzieńca wystającą ponad sylwetki skrzydlatych smoków^[19].

Tynk na elewacji jest boniowany, co kontrastuje ze sztucznie wysmuklonymi oknami^[20]. Okna zaś na elewacji frontowej są przeważnie prostokątne, o krzyżowym podziale stolarki, zaś dwa okna wykusza nad wejściem są zamknięte łukami odcinkowymi i ujęte są we wgłębne opaski ze zwornikami w formie płaskorzeźbionych twarzy. Dekoracje pozostałych okien są zróżnicowane^[2]. Okna na drugiej i trzeciej kondygnacji są nakryte neogotyckimi naczółkami, zaś pozostałe ujęte są w tynkowane opaski^[15].

Balkony przylegają do wykuszy na poziomie drugiej i trzeciej kondygnacji i są one wsparte na konsolach. Dodatkowy balkon łączy wieżyczki na poziomie czwartej kondygnacji^[15], zaś na poziomie piątej kondygnacji, w dwóch skrajnych osiach znajdują się tarasy. Balustrady balkonów i tarasów są jednorodne i zbudowane są z poziomych stalowych elementów połączonych owalnymi przęsłami^[2].

Wnętrza

Główny budynek jest dwutraktowy, zaś w trakcie tylnym łączy się z klatką schodową. Oficyny kamienicy są jednotraktowe z dwoma symetrycznymi klatkami schodowymi po bokach^[2]. Brama przejazdowa do kamienicy jest sklepiona kolebkowo, a we wnętrzu znajdują się schody dwubiegunowe z tralkową balustradą. Okna klatki schodowej zostały przeszklone kolorowymi szybkami^[15].

We wnętrzu budynku zachowano pierwotny układ pomieszczeń, zaś wystrój wnętrza w 2014 roku był mocno zdewastowany^[2].

Galeria

Przypisy

Bibliografia

• JerzyJ. Abramski JerzyJ., Ulice Katowic, Zawiercie: Graf-Mar, 2000, ISBN 83-913341-0-4  (pol.).
• MichałM. Bulsa MichałM., Ulice i place Katowic, wyd. trzecie, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2018, ISBN 978-83-63780-28-9  (pol.).
• Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego. Kamienica mieszczańska z oficynami. Katowice ul. Słowackiego 24, Narodowy Instytut Dziedzictwa, listopad 2014 [dostęp 2022-09-08]  (pol.).
• BarbaraB. Klajmon BarbaraB., Katowicka kamienica mieszczańska. 1840-1918. Śródmieście, wyd. 1., Katowice: Centrum Dziedzictwa Kulturowego Górnego Śląska, 1997, ISBN 83-85871-09-8  (pol.).
• MariaM. Nowosad MariaM., Analiza zabudowy historycznego centrum Katowic, „Ochrona Zabytków” (29/4 (115)), Warszawa: Narodowy Instytut Dziedzictwa, 1976, s. 326-334  (pol.).