Kamienica przy ulicy Staromiejskiej 21 w Katowicach

Kamienica przy ulicy Staromiejskiej 21 w Katowicach

nr rej. A/723/2020 z dnia 1 marca 1994 roku
Kamienica od frontu (2014)
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Adres	Ul. Staromiejska 21, 40-013 Katowice
Typ budynku	kamienica mieszkalno-handlowa
Styl architektoniczny	secesja
Architekt	Franz Jaunich
Kondygnacje	5+1
Powierzchnia użytkowa	980 m²
Ukończenie budowy	1905
Położenie na mapie Katowic Kamienica przy ul. Staromiejskiej 21
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kamienica przy ul. Staromiejskiej 21
Położenie na mapie województwa śląskiego Kamienica przy ul. Staromiejskiej 21
50°15′29,6″N 19°01′28,2″E/50,258222 19,024500

Kamienica przy ulicy Staromiejskiej 21 w Katowicach – zabytkowa narożna kamienica mieszkalno-handlowa, położona przy ulicy Staromiejskiej 21 w Katowicach, w dzielnicy Śródmieście. Powstała ona w 1905 roku w stylu secesyjnym według projektu Franza Jaunicha w miejscu neorenesansowego budynku z lat 60. XX wieku autorstwa Ignatza Grünfelda.

Historia

Zabytkowa kamienica została wzniesiona w miejscu wcześniejszego jednopiętrowego budynku z lat 60. XIX wieku. Był to budynek neorenesansowy z lat 1864–1877 zaprojektowany przez Ignatza Grünfelda^[1]. Pierwszym właścicielem kamienicy był Simon Feige, w 1877 roku został nim Carl Cyber, a w 1898 roku przeszedł na własność Szliemanna^[2].

Z 1898 roku pochodzą pierwsze projekty podniesienia kamienicy o dwie i pół kondygnacji. Był to projekt Zimermanna z czerwca 1898 roku^[2]. W 1903 roku właścicielem kamienicy został mistrz budowlany Josef Piechulek, który dokonał przebudowy wewnątrz budynku zmieniając w nim układ pomieszczeń^[2].

W 1904 roku właścicielem kamienicy został G. Schalscha, który dokonał przebudowy od podstaw całej kamienicy^[2]. Kamienica w obecnej firmie została wzniesiona w 1905 roku^[3], a zaprojektował ją Franz Jaunich^[4][5][1] – mistrz budowlany z Królewskiej Huty (Chorzowa). W sierpniu 1912 roku przebudowano parter kamienicy, a autorem projektu przebudowy był mistrz budowlany Hugo Weissenberg^[2].

W 1932 roku właścicielem kamienicy została rodzina Sarnowskich. Jeszcze w tym samym roku Tomasz Sarnowski adaptował parter kamienicy na kawiarnię. Projekt adaptacji opracował mistrz budowlany z Katowic Jan Widuch^[2]. W 1935 roku właścicielem kamienicy przy ówczesnej ulicy B. Pierackiego 21 dalej był Tomasz Sarnowski. Działały tutaj wówczas następujące firmy: spółka akcyjna Międzynarodowi ekspedytorzy, „Dental-Depot” W. Hoffmana, wytwórnia złota dentystycznego „Plaurum” H. Finklera i owocarnia M. Knappika^[6].

Po 1945 roku w kamienicy wznowiła funkcjonowanie kawiarnia Tomasza Sarnowskiego^[7]. Kawiarnia ta funkcjonowała do 1950 roku, kiedy to lokal został przejęty przez Katowickie Zakłady Gastronomiczne Przedsiębiorstwo Państwowe, zaś wyższe kondygnacja w tym czasie miały charakter mieszkalny. W latach 80. XX wieku zaadaptowano lokal gastronomiczny na sklep^[2].

W dniu 1 marca 1994 kamienica została wpisana do rejestru zabytków^[3] województwa katowickiego^[8]. W latach 90. XX wieku wyremontowano elewację, wprowadzając nową kolorystykę^[2]. W 2000 roku działał tu sklep „Karol” specjalizujący się w asortymencie towaru związanego z pierwszymi komuniami świętymi^[7]. W 2011 roku kamienica ta przeszła renowację^[5].

Pod koniec sierpnia 2022 roku w systemie REGON zarejestrowanych było łącznie sześć aktywnych podmiotów gospodarczych z siedzibą przy ulicy Staromiejskiej 21. Wśród nich są to m.in.: kancelarie radców prawnych, kancelaria adwokacka, pracownia złotnicza^[9] i perfumeria^[10].

Charakterystyka

Fragment północnej fasady zabytkowej kamienicy

Zabytkowa kamienica mieszkalno-handlowa położona jest przy ulicy Staromiejskiej 21 w katowickiej dzielnicy Śródmieście^[11]. Jest to kamienica narożna (róg z ulicą A. Mielęckiego), usytuowany w linii pierzei ulicznej^[1]. Od tyłu kamienicy znajduje się podwórze gospodarcze z wtórnymi budynkami^[2].

Jest to budynek murowany z cegły^[2], wzniesiony na planie odwróconej litery „L”, kryty dachem dwuspadowym z mansardami^[1] pokryty dachówką ceramiczną, zaś hełmy lukarn blachą cynkowaną^[2]. Powierzchnia użytkowa kamienicy wynosi 980 m², zaś powierzchnia zabudowy 282 m². Posiada ona pięć kondygnacji nadziemnych i podpiwniczenie^[11].

Kamienica powstała w stylu secesyjnym^[4]. Fasada kamienicy jest częściowo tynkowana, a także częściowo obłożona licowaną cegłą^[4]. Parter został z biegiem czasu przebudowany, zaś na wyższych kondygnacjach, po północnej stronie fasada jest sześcioosiowa, zaś po stronie zachodniej ma cztery osie^[1]. Osie narożne kamienicy tworzą nieznaczny pseudoryzalit, zaś osie skrajne są flankowane bonitowanymi lizenami. Na trzeciej i czwartej kondygnacji w elewacji i zachodniej znajdują się balkony oparte na zdobionych wspornikach^[1]. Wokół okien znajdują się stylizowane i geometryzowane dekoracje roślinne^[4] (liście miłorzębu^[12]). Dekoracja ta znajduje się w naczółkach okien drugiej kondygnacji, zaś na pozostałych kondygnacjach dekoracje są uboższe – są one w formie geometrycznej^[1].

W narożu kamienicy znajduje się wykusz^[1] zwieńczony ozdobną wieżą^[13]. Kamienica posiada także ozdobny portal^[13], na którym widnieje kartusz z inskrypcją „1905”^[5].

Elewacja tylna kamienicy jest trójosiowa (budynek główny) z oficyną, która również jest trójosiowa. Pokryta jest ona biała cegła klinkierową i pozbawiona jest detalu (jedynie nad oknami łuki dociążające w formie łuków odcinkowych)^[2].

We wnętrzu znajdują się dwubiegowe schody drewniane z drewnianą secesyjną balustradą. Posadzka na spocznikach zbudowana jest z lastriko, z mozaikową, roślinną dekoracją. Zachowała się także oryginalna, secesyjna stolarka drzwiowa, a na drugim piętrze witrażowe okno^[1].

Gmach podłączany jest do instalacji wodno-kanalizacyjnej, elektrycznej, gazowej i do centralnego ogrzewania^[2].

Kamienica jest wpisana do rejestru zabytków pod numerem A/723/2020^[3] (dawny numer: A/1542/94^[14]) – ochroną objęty jest cały zespół zabudowy^[8]. Budynek wpisany jest także do gminnej ewidencji zabytków miasta Katowice^[15].

Przypisy