Kamienice przy ul. Jana III Sobieskiego 8 i 10 w Sanoku

Kamienice przy ul. Jana III Sobieskiego 8 i 10 w Sanoku
Ilustracja
Widok od południowego zachodu
Państwo

 Polska

Miejscowość

Sanok

Adres

ul. Jana III Sobieskiego 8-10
(Śródmieście)

Typ budynku

kamienica

Architekt

Władysław Beksiński

Rozpoczęcie budowy

koniec XIX wieku

Położenie na mapie Sanoka
Mapa konturowa Sanoka, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kamienice przy ul. Jana III Sobieskiego 8 i 10 w Sanoku”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Kamienice przy ul. Jana III Sobieskiego 8 i 10 w Sanoku”
Położenie na mapie powiatu sanockiego
Mapa konturowa powiatu sanockiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Kamienice przy ul. Jana III Sobieskiego 8 i 10 w Sanoku”
Ziemia49°33′41,7″N 22°12′15,0″E/49,561583 22,204167

Kamienica przy ul. Jana III Sobieskiego 8 i 10 w Sanoku – dwie przylegające do siebie kamienice położone w Sanoku[1].

Historia

Widok od północnego zachodu

Decyzję o budowie pod koniec XIX wieku podjął inż. architekt Władysław Beksiński (1850-1929)[2][3]. W jednej połowie zamieszkiwała rodzina Beksińskich (posiadająca swój pierwotny i główny przy ul. Jagiellońskiej), a druga połowa kamienicy została wynajęta i mieściło się w niej kasyno oficerskie C. K. Armii (odniesienie do tego znalazło się w książce Przygody dobrego wojaka Szwejka autorstwa Jaroslava Haška, gdzie jest mowa o działalności domu publicznego w kasynie)[2].

Pierwotnie obie kamienice figurowały pod numerami konskrypcyjnymi: budynek pod obecnym numerem 8 widniał pod numerem 247, a budynek pod obecnym numerem 10 miał numer 207[4].

Od 1900, wobec braków wystarczających pomieszczeń w działalności ówczesnego Państwowego Gimnazjum w Sanoku, zostały najęte do tych celów powierzchnie kamienicy Władysława Beksińskiego – sześć sal[5] (ponadto analogicznie także kamienicy przy ul. Kazimierza Wielkiego 6 należącej do Karola Gerardisa)[6]. Lokale kamienicy służyły jako pokoje gościnne dla uczniów gimnazjum (wynajmował je sanocki Wydział Towarzystwa Pomocy Naukowej[7])[8]. Po wybuchu I wojny światowej wobec zajęcia budynku szkoły przez wojska najeźdźce (po koniec 1914 utworzono w nim wojskowy szpital dla zakaźnie chorych nr 361[9]), nauka była szczątkowo wznowiona od 1915 w m.in. w budynku kamienicy W. Beksińskiego (oraz K. Gerardisa)[10]. Od czerwca 1916 z pokoju udostępnionym w kamienicy przez inż. Beksińskiego korzystało Koło Ligi Kobiet Miasta Sanoka[11].

W 1922 córka inżyniera, Maria Władysława, wyszła za mąż za Franciszka Orawca, budynek stanowił jej wiano ślubne[3]. Młoda para zamieszkała jednak w Poroninie[12][a]. Druga połowa kamienicy została przekazana synowi, Stanisławowi[2][3]. Przed II wojną światową obie kamienice miały numerację 4 (właścicielem był Stanisław Beksiński[4]) i 6 (właścicielka była Władysława Orawiec[4]); Stanisław Beksiński, zamieszkujący przy ul. Jagiellońskiej 41, był administratorem obu kamienic[13].

W 1939 do numeru 4 byli przypisani: Jan Ptyś, skup i eksport jaj, który prowadził Wolf Krämer, a do numeru 6 lekarz dr Włodzimierz Kuranowicz[14].

Podczas II wojny światowej w okresie okupacji niemieckiej w budynku pod numerem 8 przemianowanych nazw ulicy Sobieskistrasse, później Kasernenstrasse 8 działał Oberförsterei (Nadleśnictwo)[15][16]. W okresie lat 40. XX wieku w budynku zamieszkiwała Stanisława Praczyńska (matka Janiny i teściowa Antoniego Żubryd). W 1945 i 1946 funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego aresztowali w budynku Stanisławę Praczyńską i kilkuletniego syna Żubrydów, Janusza.

W 2. poł. lat 50., w okresie PRL właścicielką kamienicy nr 4 była Stanisława Beksińska (żona zmarłego w 1953 Stanisława, matka Zdzisława), a właścicielem kamienicy pod numerem 6 był Jerzy Orawiec[17]. W 1961 został zaplanowany remont kamienicy[17].

W 1961 proboszcz parafii Przemienienia Pańskiego w Sanoku ks. Antoni Porębski nabył od Jerzego Orawca kamienicę pod numerem 10[18][19][20]. W budynku zamieszkiwali lekarze sanockiego szpitala: Nowosielski i Jan Zigmund (pod numerem 10 na piętrze zajmował pięciopokojowe mieszkanie do śmierci w 1970[21])[22][23]. Od 10 maja 1981 do 15 kwietnia 1989, podczas urzędowania kolejnego proboszcza parafii ks. Adama Sudoła, w trakcie prac nad rozbudową przykościelnej plebanii, w kamienicy pod numerem 10 funkcjonowała kancelaria parafialna[24][25][26]. Po wielu staraniach ks. Sudoł uzyskał zezwolenie władz PRL na wykonanie remontu budynku (renowacja miała charakter kapitalny z uwagi na niekorzystny stan budynku pod numerem 10, w tym ściany zewnętrznej i stropów)[27][28]. W związku z prowadzonym remontem dotychczasowi mieszkańcy kamienicy pod numerem 10 otrzymali mieszkania zastępcze (rodziny Pierożyńskich, Burczyków, Jastrzębscy, Klech, Kordasowie, Bieńkowska, natomiast pod numerem 8 mieszkali Emilian i Stefania i Piotrowski)[29]. 15 kwietnia 1989 plebania została przeniesiona do nowej siedziby przy ulicy Grzegorza z Sanoka 5[24]. W 1994 i 1995 w budynku trwały prace remontowe[30]. Po przeprowadzonych pracach remontowych na parter i w suterenie kamienicy pod numerem 10 w 1995 ulokowano jedną z dwóch w Sanoku ochronek dla dzieci (Ochronka im. Błogosławionego Edmunda Bojanowskiego Zgromadzenia Sióstr Służebniczek NMP NP), które prowadzą siostry zakonne służebniczki starowiejskie, mające w tym budynków swoje mieszkania[31][32][33]. Na piętrze w środkowej części została utworzono kaplica, po bokach której ulokowano pokoje gościnne (po lewej) i mieszkanie (po prawej), w którym ks. Sudoł zamieszkał po przejściu na emeryturę w 1995[34][35][36] aż do śmierci w 2012.

Elewacja budynku posiada zdobienia, w tym godło Polski. Kamienica pod numerem 10 zyskała przydomek „Dom pod Białym Orłem” (tablica z tym napisem znajduje się na północnej elewacji na wysokości pierwszego piętra). W korytarzu istnieje sklepienie kolebkowe z lunetami.

Oba budynki, pod numerami 8 i 10, zostały wpisane do gminnej ewidencji zabytków Sanoka[37][38].

3 maja 2021 na ścianie obok wejścia do kamienicy przy ul. Jana III Sobieskiego 10 w Sanoku odsłonięto tablicę upamiętniającą ks. Adama Sudoła[39][40][41].

Uwagi

  1. ↑ W podanym źródle Edward Zając podał, że Władysława i Franciszek Orawiec odsprzedali wówczas kamienicę na rzecz parafii Przemienienia Pańskiego w Sanoku, co jednak stoi w sprzeczności do informacji, że w późniejszych latach kamienica nadal należała do Orawców, a administrował ją Stanisław Beksiński

Przypisy

  1. ↑ Stefania Piotrowska: Wspomnienia osób świeckich. Sąsiedzkie wspomnienia. W: Kapłan wielkiej odwagi. Jubileusz 60-lecia kapłaństwa księdza prałata Adama Sudoła. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2004, s. 181. ISBN 83-919305-6-4.
  2. ↑ a b c Beksińscy 2014 ↓, s. 16.
  3. ↑ a b c Olga Ptak 2014 ↓, s. 219.
  4. ↑ a b c Akta miasta Sanoka. Wykaz ulic i mieszkań w mieście Sanoku 1931 r. (zespół 135, sygn. 503). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 47.
  5. ↑ Józef Stachowicz: Miniony czas. Kraków: Księgarnia Akademicka, 1994, s. 39. ISBN 83-901827-1-8.
  6. ↑ Zarys historii Państwowego Gimnazjum w Sanoku. W: Józef Hukiewicz: Sprawozdanie jubileuszowe z działalności Państwowego Gimnazjum w Sanoku w latach 1888 – 1938 wydane z okazji Wielkiego Zjazdu Wychowawców i Wychowanków Zakładu w 50 rocznicę pierwszego egzaminu dojrzałości. Lwów: Drukarnia Urzędnicza we Lwowie, 1938, s. 26.
  7. ↑ Walne Zgromadzenie Tow. Pomocy Naukowej w Sanoku. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2, Nr 202 z 17 listopada 1907. 
  8. ↑ Kamienica 2013 ↓, s. 85-86.
  9. ↑ Karol Zaleski, Pamiętnik dr Karola Zaleskiego, (zespół 25, sygn. 13), Archiwum Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, s. 31.
  10. ↑ Zarys historii Państwowego Gimnazjum w Sanoku. W: Józef Hukiewicz: Sprawozdanie jubileuszowe z działalności Państwowego Gimnazjum w Sanoku w latach 1888 – 1938 wydane z okazji Wielkiego Zjazdu Wychowawców i Wychowanków Zakładu w 50 rocznicę pierwszego egzaminu dojrzałości. Lwów: Drukarnia Urzędnicza we Lwowie, 1938, s. 28.
  11. ↑ Sprawozdanie z Działalności Koła Ligi Kobiet Miasta Sanoka za pierwszy rok istnienia. 1917 Przeskocz do notatek. Sanok: M. Muschl, 1917, s. 1.
  12. ↑ Edward Zając: Sanockie biografie. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2009, s. 114. ISBN 978-83-61043-09-6.
  13. ↑ Kamienica 2013 ↓, s. 93.
  14. ↑ Książka telefoniczna. 1939. s. 706. [dostęp 2015-05-26].
  15. ↑ Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1941, s. 59.
  16. ↑ Amtliches Fernsprechbuch fűr das Generalgouvernement. Deutsche Post Osten, 1942, s. 79.
  17. ↑ a b Kamienica 2013 ↓, s. 98.
  18. ↑ Adam Sudoł: Wybór z Księgi Ogłoszeń Parafii Przemienienia Pańskiego w Sanoku (lata 1967–1995). Sanok: 2001, s. 46. ISBN 83-914224-7-X.
  19. ↑ Stefan Stefański. Pan Stefański opowiada. Poczet proboszczów Fary Sanockiej. „Tygodnik Sanocki”, s. 6, Nr 48 (160) z 2 grudnia 1995. 
  20. ↑ Edward Zając: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. W stulecie konsekracji 1897-1997. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1997, s. 52. ISBN 83-905046-4-2.
  21. ↑ Adam Sudoł: Polska Ojczyzna moja. Część II. Sanok: 1999, s. 31.
  22. ↑ Edward Zając, Szpital Powszechny w Sanoku, Szpital Specjalistyczny w Sanoku, s. 889.
  23. ↑ Borys Łapiszczak: Sanok w Galicji i Lodomerii (Judaika) na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. XII. Sanok: Poligrafia, 2009, s. 44. ISBN 83-918650-6-1.
  24. ↑ a b Adam Sudoł: Polska Ojczyzna moja. Część II. Sanok: 1999, s. 16.
  25. ↑ Halina Więcek: Kalendarium (1920-2004). W: Kapłan wielkiej odwagi. Jubileusz 60-lecia kapłaństwa księdza prałata Adama Sudoła. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2004, s. 265. ISBN 83-919305-6-4.
  26. ↑ Edward Zając: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. W stulecie konsekracji 1897-1997. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1997, s. 85. ISBN 83-905046-4-2.
  27. ↑ Marian Bursztyn: Wspomnienia osób świeckich. Nasz Ksiądz Proboszcz. W: Kapłan wielkiej odwagi. Jubileusz 60-lecia kapłaństwa księdza prałata Adama Sudoła. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2004, s. 146. ISBN 83-919305-6-4. Stefania Piotrowska: Wspomnienia osób świeckich. Sąsiedzkie wspomnienia. W: Kapłan wielkiej odwagi. Jubileusz 60-lecia kapłaństwa księdza prałata Adama Sudoła. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2004, s. 183. ISBN 83-919305-6-4.
  28. ↑ Edward Zając: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. W stulecie konsekracji 1897-1997. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1997, s. 54. ISBN 83-905046-4-2.
  29. ↑ Stefania Piotrowska: Wspomnienia osób świeckich. Sąsiedzkie wspomnienia. W: Kapłan wielkiej odwagi. Jubileusz 60-lecia kapłaństwa księdza prałata Adama Sudoła. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2004, s. 181-183. ISBN 83-919305-6-4.
  30. ↑ Adam Sudoł: Polska Ojczyzna moja. Część II. Sanok: 1999, s. 48.
  31. ↑ Adam Sudoł: Polska Ojczyzna moja. Część II. Sanok: 1999, s. 49.
  32. ↑ Edward Zając: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku. W stulecie konsekracji 1897-1997. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1997, s. 93. ISBN 83-905046-4-2.
  33. ↑ Stefania Piotrowska: Wspomnienia osób świeckich. Sąsiedzkie wspomnienia. W: Kapłan wielkiej odwagi. Jubileusz 60-lecia kapłaństwa księdza prałata Adama Sudoła. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2004, s. 183. ISBN 83-919305-6-4.
  34. ↑ Ksiądz prałat Adam Sudoł odchodzi na emeryturę. „Tygodnik Sanocki”, s. 1, Nr 31 (195) z 4 sierpnia 1995. 
  35. ↑ Adam Sudoł: Polska Ojczyzna moja. Część II. Sanok: 1999, s. 24.
  36. ↑ Stefania Piotrowska: Wspomnienia osób świeckich. Sąsiedzkie wspomnienia. W: Kapłan wielkiej odwagi. Jubileusz 60-lecia kapłaństwa księdza prałata Adama Sudoła. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2004, s. 183-184. ISBN 83-919305-6-4.
  37. ↑ Burmistrz miasta Sanok. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego terenu położonego w dzielnicy Śródmieście m. Sanoka o nazwie „Śródmieście - II”. Edycja do wyłożenia do publicznego wglądu. bip.um.sanok.pl, Luty 2014. s. 8. [dostęp 2015-07-18].
  38. ↑ Zarządzenie Burmistrza Miasta Sanoka nr 42/2015 z 9 marca 2015. bip.um.sanok.pl, 2015-03-09. s. 3. [dostęp 2016-10-20].
  39. ↑ Pamięci księdza prałata Adama Sudoła. Święto 3 Maja w Sanoku. rzeszow.tvp.pl, 2021-05-03. [dostęp 2021-07-18].
  40. ↑ W Sanoku upamiętniono śp. księdza prałata Adama Sudoła. solidarnosc.org.pl, 2021-05-03. [dostęp 2021-07-18].
  41. ↑ Wystawa na zamku i odsłonięcie tablicy upamiętniającej ks. Adama Sudoła. sanok.pl, 2021-05-04. [dostęp 2021-07-18].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Subcarpathian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podkarpackie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 50.9 N
  • S: 48.95 N
  • W: 21.03 E
  • E: 23.66 E
Powiat sanocki location map.png
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
8-10 Sobieskiego Street in Sanok 2013aa.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kamienice przy ul. Jana III Sobieskiego 8 i 10 w Sanoku
8-10 Sobieskiego Street in Sanok 2013b.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kamienice przy ul. Jana III Sobieskiego 8 i 10 w Sanoku
Sanok location map.png
Autor: OpenStreetMap contributors, Licencja: ODbL
OpenStreepMap location map of Sanok, Poland:
  • top = 49.5905
  • bottom = 49.5234
  • left = 22.1468
  • right = 22.2844