Kamionna (województwo wielkopolskie)

Kamionna

wieś
Kościół pw. Narodzenia NMP
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	międzychodzki
Gmina	Międzychód
Wysokość	66,4–115,9 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	494[1]
Strefa numeracyjna	95
Kod pocztowy	64-421[2]
Tablice rejestracyjne	PMI
SIMC	0183466
Położenie na mapie gminy Międzychód Kamionna
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kamionna
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Kamionna
Położenie na mapie powiatu międzychodzkiego Kamionna
52°33′52″N 15°57′42″E/52,564444 15,961667

Nieoficjalny herb wsi Kamionna

Kamionna (niem. Kähme) – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie międzychodzkim, w gminie Międzychód, nad rzeką Kamionką, przy drodze krajowej nr 24.

Prywatne miasto szlacheckie lokowane przed 1402 rokiem położone było w XVI wieku w województwie poznańskim^[3]. Zdegradowane przed 1600 rokiem, ponowne nadanie praw miejskich w 1638 roku, degradacja w 1874 roku^[4].

Sołectwo

Kamionna jest wsią sołecką^[5] administrującą dwiema innymi osadami (przysiółkami) nie posiadającymi statutu sołectwa:

• Kamionna-Folwark (20 mieszk.),
• Wiktorowo (14 mieszk.).

Położenie geograficzne

Ochrona przyrody

Miejscowość leży w atrakcyjnej krajobrazowo i przyrodniczo Dolinie Kamionki. W 2004 roku na południe od Kamionny utworzono florystyczny rezerwat „Dolina Kamionki”, chroniący fragment doliny rzecznej w rynnie polodowcowej, lasu, terenów podmokłych z 13 stanowiskami roślinnymi, wchodzący w skład Pszczewskiego Parku Krajobrazowego. Sama wieś leży na północnej granicy tego parku.

Części wsi

Warunki hydrograficzne

Przez centralną część Kamionny przepływa Kamionka, lewobrzeżny dopływ Warty. W obrębie wsi leży też kilka niewielkich jezior wytopiskowych^[8]:

• Dalemin,
• Okrągłe,
• Zdręczno,
• Zrzucim.

Historia

Kamionna na historycznej mapie Wielkopolski sporządzonej w 1888 roku według danych zaczerpniętych z Kodeksu dyplomatycznego.

Centrum wsi

Pierwsze wzmianki o Kamionnie, położonej na historycznym terytorium Wielkopolski, pochodzą z 1261 r. Wiadomo, że już przed 1402 r. miejscowość otrzymała prawa miejskie jako miasto prywatne. W okresie Rzeczypospolitej Obojga Narodów miasto Kamionna położone było w 1582 roku w powiecie poznańskim województwa poznańskiego^[9].

W 1499 Mikołaj Kamieński wzniósł nowy kościół murowany w miejsce starego drewnianego. W XVII wieku uległ on zniszczeniu i został odrestaurowany nakładem ówczesnych właścicieli miejscowości Prusińskich herbu Nałęcz. W miejscowości oprócz opisanego kościoła był jeszcze drugi św. Mikołaja, który został rozebrany w 1822^[10].

Lokacja nie rozwinęła się, ponieważ już w XVI w. zaliczano ją ponownie do wsi. W 1638 r. właściciele Kamionny wyjednali u króla ponowne nadanie praw miejskich. Mimo położenia na ważnym szlaku drogowym miasto ponownie nie rozwinęło się. W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793 r. Kamionna została włączona do Prus z krótką przerwą w latach 1807–1815. Miasteczko nie zostało objęte procesami uprzemysłowienia i urbanizacji Wielkopolski w 2. poł. XIX w. i ostatecznie utraciło prawa miejskie w 1874 r.^[11]

W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. Jako miasteczko leżące nad rzeczką Kamionną w powiecie międzychodzkim opisał je XIX wieczny Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. W 1882 liczyło 85 domów, w których mieszkało w sumie 766 mieszkańców w tym 666 katolików, 93 ewangelików oraz 7 izraelitów. Słownik wymienia w miejscowości także 113 analfabetów. W miasteczku znajdowała wówczas kilkuklasowa szkoła elementarna, agentura pocztowa, a w jego najbliższej okolicy dwie gorzelnie^[10].

Miejscowość zachowała polski charakter etniczny i w 1920 r. traktat wersalski przyznał Kamionnę Polsce. W latach 1975–1998 Kamionna administracyjnie należała do województwa gorzowskiego.

Urodził się tu: Wincenty Nowaczyński (ur. 16 marca 1883, zm. 31 stycznia 1940 w Forcie VII w Poznaniu) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego.

Zabytki

• Gotycki kościół parafialny pw. Narodzenia Najświętszej Marii Panny, zbudowany w 1499 roku – jeden z cenniejszych obiektów tego typu w Wielkopolsce, usytuowany na skraju głębokiej doliny Kamionki; jednonawowy, ceglany, nietynkowany, z przylegającą wieżą dzwonnicy. Wschodnia ściana zwieńczona efektownym, trójkondygnacyjnym szczytem.
• Stary słup milowy (mila pruska) – ustawiony wraz z budową szosy Poznań-Berlin w l. 1826–1835; od 2002 r. przeniesiony w pobliże kościoła NMP.
• W Kamionnie świetnie zachował się zwarty, małomiasteczkowy układ przestrzenny z kwadratowym rynkiem wraz z blokiem śródrynkowym oraz wychodzącymi zeń prostopadle ulicami, naruszony jedynie przebiciem głównej szosy przez południową ścianę rynku.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Kamionna (4), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 796 .
• Kamionna (3), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 54 .