Kampania w Górach Kalamun

Kampania w Górach Kalamun
wojna domowa w Syrii
Czas

15 listopada 2013 – 24 września 2015

Miejsce

Góry Kalamun w muhafazie Damaszku

Terytorium

Syria i Liban

Przyczyna

działalność grup islamistycznych

Wynik

zwycięstwo sił rządowych

Strony konfliktu
 Syria

 Hezbollah

 Dżabhat an-Nusra
 Dżajsz al-Islam
 Front Islamski
 Wolna Armia Syrii
Dowódcy
Ali Abdullah Ajjub[1]
Siły
Syria 6500 żołnierzy, 2250 ochotników[2]25 000 (w 2013)[3]
1500 (w 2015)[4]

Kampania w Górach Kalamun – działania zbrojne podczas wojny w Syrii prowadzone przez Siły Zbrojne Syrii i libański szyicki Hezbollah w kilku fazach począwszy od listopada 2013. Celem operacji było wyeliminowanie islamistycznych rebeliantów z kontrolowanych przez nich Gór Kalamun, będących granicą libańsko-syryjską i leżących na strategicznej dla losów wojny arterii prowadzącej z Damaszku do Hims.

I faza operacji w Górach Kalamun zakończona pod koniec grudnia 2013 okazała się niepełnym, lecz strategicznym zwycięstwem dla sił rządowych. W wyniku operacji odwrócił się stan faktyczny sprzed rozpoczęcia walk, gdyż Syryjskie Siły Zbrojne przejęły kontrolę nad linią Kara–Dajr Atijja–An-Nabk–Jabrud, odblokowując autostradę M5, z kolei celem ataku islamistów znalazła się chrześcijańska Malula. 10 tysięcy uchodźców znalazło schronienie w libańskim obozie dla uchodźców Arsal.

Podczas drugiej fazy operacji trwającej w lutym i marcu 2014 siłom rządowym udało odbić się miasto Jabrud. W kolejnej fazie wojsko oczyściło tereny wiejskie. Ostatecznie 26 kwietnia 2014 siły rządowe przejęły całkowitą kontrolę nad Górami Kalumun, spychając bojowników na granicę z Libanem. Jednak w efekcie ataków partyzanckich prowadzonych przez rebeliantów, w czerwcu 2014 armia i Hezbollah zdecydowali się podjąć kolejną fazę operacji w Górach Kalamun, która koncentrowała się na pograniczu libańsko-syryjskim.

Tło

Góry Kalamun (część Antylibanu) stanowiły strategiczny punkt na wojennej mapie Syrii z uwagi, iż przecinają się tam drogi z Damaszku do Himsu (autostrada M5) oraz do libańskiego miasta Arsal, zamieszkiwanego przez sunnitów i uchodźców z Syrii. W związku z tym, z tego miasta przemycano wsparcie militarne dla opozycyjnych bojówek. Dlatego syryjska armia, czynnie wspierana przez libański Hezbollah, próbowała przeciąć kluczowe arterie.

Sztuka ta udała się lojalistom już w trakcie bitwy pod Al-Kusajr, leżącego kilkadziesiąt kilometrów na północ od Gór Kalamun. Bitwa trwająca od 10 kwietnia 2013 do 5 czerwca 2013, odcięła rebeliantom dostęp do alawickich terenów nad Morzem Śródziemnym. Kluczową rolę podczas tamtejszych walk odegrał Hezbollah.

W Górach Kalamun do sporadycznych starć między Siłami Zbrojnymi Syrii a rebeliantami dochodziło już latem 2013, kiedy to ugrupowania Ahrar asz-Szam, Dżajsz al-Islam i Liwa at-Tauhid atakowały bazy i składowiska broni należące do armii rządowej, m.in. baza w Ar-Ruhajba czy baza nr 81[5].

Na początku września 2013 radykalni dżihadyści z organizacji Państwo Islamskie (ISIS) zajęli chrześcijańską miejscowość Malula, leżącą na południowych krańcach Gór Kalamun. Po tym jak terroryści grabili i palii chrześcijańskie domy oraz kościoły, a także zabijali mieszkańców, którzy nie przyjęli konwersji na islam, armia przystąpiła do skutecznego kontrataku.

Zwycięstwo w Maluli nie miało to jednak dalekosiężnego wymiaru, gdyż pod koniec października 2013 doszło do tygodniowej bitwy o inne chrześcijańskie miasto – Sadad, leżący na północ od areny walk w Kalamunie, rozpoczętych w połowie listopada 2013. Krwawe walki w Sadadzie zakończyły się odparciem radykałów i śmiercią niemal 250 osób.

W momencie rozpoczęcia kampanii w Górach Kalamun, front przebiegał w linii Kara–Dajr Atijja–An-Nabk–Jabrud, z kolei w rękach sił rządowych znajdowała się Malula.

I faza kampanii

Bitwa o Karę

Pierwszym celem sił syryjskich było miasto Kara, najbardziej wysunięte na północ z atakowanych miast. Operacja rozpoczęła się od uderzeń z powietrza w wykonaniu Syryjskich Arabskich Sił Powietrznych[5]. W obawie przed bombardowaniem, z miasta uciekło 1,2-1,7 tys. rodzin, czyli ok. 90% populacji miasta[6][7]. Większość uciekła do libańskiego miasta Arsal. Po rozpoczęciu bombardowań Kary, tysiące zmobilizowanych bojowników Hezbollahu przekroczyło syryjską granicę[8].

Równolegle walki wybuchły również w An-Nabk i Rimie[9]. Od 17 listopada 2013 oprócz bombardowań przez lotnictwo, Kara była atakowana także przez artylerię[10]. Dzień później armia zdobyła kluczowe stanowiska w mieście[11], odbijając ją całkowicie z rąk rebeliantów 19 listopada 2013. Pokonani rebelianci ewakuowali się do An-Nabk, liczącego przed wojną ponad około 50 tysięcy mieszkańców, oraz chrześcijańskiego Dajr Atijja[12].

Bitwa o Dajr Attiję

W związku z ofensywą w Górach Kalamun, 20 listopada 2013 rebelianci zastosowali taktykę odwetowych zamachów samobójczych wymierzonych w siły rządowe w An-Nabk i Dajr Atijja. Zamachowiec-samobójca, kierujący pojazdem, wysadził się w powietrze w pobliżu siedziby bezpieczeństwa na obrzeżach An-Nabk. Zginęło wówczas siedmiu żołnierzy. Z kolei w Dajr Atijja dwóch Saudyjczyków próbowało wysadzić w powietrze szpital, jednak zostali zatrzymani przez służby bezpieczeństwa[13]. 22 listopada 2013 dżihadyści z grup Dżabhat an-Nusra i Państwo Islamskie (ISIS) zajęli większą część miasta Dajr Atijja, leżącego na południe od Kary. Jedynie miejscowy szpital i kilka wzgórz pozostawało pod kontrolą armii[14].

Armia rozpoczęła wysyłać posiłki na odsiecz Dajr Atijji 25 listopada 2013[15]. Wówczas też rozpoczął się kontratak. Z kolei dzień później syryjskie lotnictwo dokonało prewencyjnego bombardowania miasta An-Nabk, szykując grunt pod operację lądową. W bombardowaniach zginęło osiem osób. Tymczasem walki trwały w Dajr Atijji. Rebelianci zabili wtedy kilka osób z personelu szpitala kontrolowanego przez siły rządowe. 27 listopada 2013 w starciach zginęło czterech bojowników Hezbollahu[16]. Armia całkowicie odbiła Dajr Atijję do 28 listopada 2013[17].

Bitwa o An-Nabk i II bitwa o Malulę

Malula – Klasztor świętej Tekli, splądrowany przez terrorystów.

W dniu kiedy armia zajęła Dajr Atijja, żołnierze skierowali się na południe, atakując rebeliantów w An-Nabk. Szybko zajęto zachodnie sektory miasta, w których aresztowano kilkadziesiąt osób[18]. Tymczasem w nocy 29 listopada 2013 dżhihadyści podjęli szturm na Malulę, aby przeciąć linię zaopatrzeniową sił rządowych z Damaszku do An-Nabk[19]. 30 listopada 2013 islamiści przedostali się do miasta i zdobyli Klasztor Świętej Tekli w zachodniej części Maluli, z którego 2 grudnia 2013 uprowadzili 12 zakonnic. Po uprowadzeniu, rebelianci domagali się wymiany mniszek (wywiezionych do Libanu) na tysiąc kobiet spośród więźniarek przetrzymywanych przez władze Syrii[20]. Zakonnice ostatecznie zostały uwolnione 9 marca 2014[21]. Do 2 grudnia 2013 islamiści zdołali przejąc kontrolę nad chrześcijańską miejscowością. Po zajęciu miejscowości, terroryści zamordowali trzech chrześcijan, którzy odmówili konwersji na islam[22]. 3 grudnia 2013 armia wysłała w pobliże Maluli posiłki, w celu odbicia miejscowości z rąk rebeliantów[23].

W czasie kiedy terroryści zajęli Malulę, siły rządowe walczyły w An-Nabk. Na początku grudnia żołnierze kontrolowali 60% powierzchni tego miasta[24]. 6 grudnia 2013 w An-Nabk, siły rządowe przypuszczalnie zabiły 40 osób, przebywających w podziemnym schronie[25]. Do 7 grudnia 2013 armia wyparła wszystkie grupy rebelianckie z An-Nabk[26], kierując następnie natarcie na centralne sektory miasta, które ostatecznie zostało całkowicie zajęte 9 grudnia 2013[27]. Dzięki odbiciu miasta, odblokowana została autostrada M5. Według źródeł rządowych, podczas bitwy o An-Nabk zginęło lub zostało pojmanych stu rebeliantów[28]. Według opozycyjnego ośrodka SOHR, w kolejnych czterech dniach w An-Nabk stracono 26 osób za współpracę z islamistami[29].

Oblężenie Jabrudu

10 grudnia 2013 siły rządowe rozpoczęły ostrzeliwanie przedmieścia kontrolowanego przez rebeliantów miasta Jabrud, leżącego na południe od An-Nabk[30]. 15 grudnia 2013 w Jabrudzie od bomby zginęła kobieta z dzieckiem. W kolejnych dniach armia rozpoczęła oblężenie Jabrudu[31].

21 grudnia 2013 bojownicy Hezbollahu zabili w zasadzce 32 islamistów Dżabhat an-Nusra nielegalnie nieprzekraczających granicę syryjsko-libańską w Wadi al-Dżamala w Górach Kalamun[32]. 27 grudnia 2013 syryjska armia zastawiła zasadzkę na islamistów na drodze z Maluli do Jabrudu. Zginęło w niej 65 osób, a 20 zostało rannych. Według jednego z pojmanych rannych bojowników, oddział liczył 400 osób z Arabii Saudyjskiej i Czeczenii. Sam ranny pochodził z ugrupowania Dżajsz al-Islam. Ponadto 10 osób zginęło w wyniku wybuchu miny-pułapki na trasie z An-Nabk do Jabrudu[33][34][35].

I faza operacji w Górach Kalamun okazała się niepełnym, lecz strategicznym zwycięstwem dla sił rządowych. W wyniku bitwy odwrócił się stan faktyczny sprzed rozpoczęcia walk, gdyż to Siły Zbrojne Syrii przejęły kontrolę nad linią Kara–Dajr Atijja–An-Nabk–Jabrud, odblokowując autostradę M5, z kolei pod okupacją przez islamistów znalazła się chrześcijańska Malula. 10 tysięcy uchodźców znalazło schronienie w libańskim obozie dla uchodźców w Arsal[36].

II faza kampanii

Bitwa o Jabrud

10 lutego 2014 roku wojska rządowe wznowiły natarcie przy granicy z Libanem. 12 lutego 2014 armia zajęła miejscowość Al-Dżaradżir na północny wschód od miasta Jabrud. Jabrud znów został zbombardowany[37]. Kolejnego dnia zdobyto miejscowość As-Sahil. Żołnierze zostali rozlokowani na obszarach pod Kamih i Al-Kurnisz[38]. W kolejnych dniach walki koncentrowały się na polach Jabrudu, a samo miasto było ponownie bombardowane przez Syryjskie Arabskie Siły Powietrzne[39].

Pod koniec lutego 2014, Hezbollah twierdził, iż wraz z syryjską armią i Siłami Obrony Narodowej (NDF) kontrolowali 70% Gór Kalamun[40]. Armia syryjska zajęła 27 lutego 2014 dwa kluczowe wzgórza w pobliżu Jabrudu[41]. 1 marca 2014 siły powietrzne na spadochronach przypuszczalnie spuściły bomby kasetowe, które spadły na Jabrud[42]. 4 marca 2014 syryjskie helikoptery zbombardowały miasto za pomocą bomb beczkowych, co spowodowało śmierć 15 osób[43]. Dzień później doszło do dziesięciu uderzeń na miasto[44], zaś podczas bombardowań w nocy z 6 na 7 marca 2014 śmierć poniosło 17 rebeliantów[45]. Armia, przygotowując się do szturmu na Jabrud, zajęła 11 marca 2014 miejscowość Rima, leżącą u jego bram[46].

Właściwy atak armii i Hezbollahu na 40-tysięczny Jabrud rozpoczął się 14 marca 2014. Główne uderzenie nastąpiło ze wschodniej strony miasta. Rebelianci, zwłaszcza dżihadyści z Dżabhat an-Nusra, którzy dominowali podczas obrony miasta, informowali o utraconych pozycjach i odwrocie do wioski Rankus. W walkach zginął ich dowódca Abu Azzam al-Kuwajti. Bojowników spychano również na wzgórze Akaba, leżące poza miastem. Zbombardowano ich tam bombami beczkowymi, powodując kolejne straty. Walki trwały również na północ od miasta, pomiędzy Sahilem i Jabrudem[47][48].

15 marca 2014 armia zajęła również wzgórze Saint Marun z szerokim widokiem na miasto. W trakcie walk doszło do co najmniej 15 nalotów na broniących się rebeliantów. W trakcie tej bitwy zginęło 13 dowódców islamskich bojowników[49][50]. Bojownicy wysłali posiłki na wschodnie obrzeża miasta, jednak nie utrzymali tam pozycji, przez co Hezbollah przedostał się do wewnątrz miasta. Według źródeł państwowych, siły rządowe dostały się na dwa kilometry w głąb miasta, jednak bazujące w Anglii Syryjskie Obserwatorium Praw Człowieka (SOHR) informowało w dalszym ciągu o zaciętych bojach na wschodniej granicy miasta[51].

Przełamanie nastąpiło w nocy z 15 na 16 marca 2014, kiedy to rebelianci pod naporem nalotów i ataków lądowych porzucili obronę wschodniej rubieży, zarządzając odwrót. W walkach zginęło jednak 19 bojowników Hezbollahu oraz sześciu cywilów, w tym dwoje dzieci[52][53]. Wojsko zabezpieczyło m.in. meczet Al-Achzar jak i chrześcijański kościół w centrum miasta. Armia podała, że miasto zostało zdobyte 16 marca 2014 o godz. 10:00 EET[54]. Po zakończeniu walk, żołnierze mówili, że była to jedna z „najcięższych bitew” podczas wojny w Syrii. Według źródeł wojskowych podczas bitwy o Jabrud życie straciło 500 rebeliantów[55], a pozostałych 1400 bojowników Wolnej Armii Syrii i Ahrar asz-Szam skierowało się do pobliskich wiosek Hausz Arab, Rankus i Falita oraz do libańskiego miasta Arsal. Z kolei tysiąc terrorystów Dżabhat an-Nusra szukało schronienia na górzystych terenach by kontynuować walkę partyzancką[52][54]. W ciągu dnia Syryjskie Arabskie Siły Powietrzne dokonały 20 uderzeń na trasie między Jabrudem a Arsal, na której poruszały się konwoje będących w odwrocie islamistów[56].

III faza kampanii

Efektem odbicia Jabrudu, kontrolowanego przez rebeliantów od końca 2012, było zamknięcie szlaku zaopatrzeniowego z Libanu do Wschodniej Ghuty – terenów rolniczych pod Damaszkiem, które były oblężone przez siły rządowe, co przyczyniło się do znacznego pogorszenia sytuacji humanitarnej tam występującej[57]. 17 marca 2014 z powodu napływu rebeliantów do Libanu, tamtejsze wojsko wysłało na granicę z Syrią komandosów, by zatrzymać ten proceder[58]. Tymczasem w wioskach pod Jabrudem, w których rozlokowali się pokonani bojownicy, trwały naloty sił powietrznych oraz ataki rakietowe[59]. 18 marca 2014 siły rządowe zaatakowały miejscowość Ras al-Ma’arra. Posuwały się też w stronę pobliskich wiosek Ras al-Ajn i Falita[60]. Następnego dnia zajęto Ras al-Ajn. Zacięte walki rozgorzały również wokół i wewnątrz położonego na południu miejscowości Rankus i wioski Dżubih[61].

26 marca 2014 połączone siły armii syryjskiej i Hezbollahu uderzyły na Falitę. Dwa dni później obrona rebeliantów załamała się[62] i 29 marca 2014 Falita oraz sąsiednia Ras al-Ma’arra zostały opanowane przez armię[63]. 7 kwietnia 2014 rozpoczął się generalny szturm na Rankus[64]. 9 kwietnia 2014 Siły Zbrojne Syrii ostatecznie wyparły rebeliantów z miasta[65].

14 kwietnia 2014 armia syryjska odzyskała chrześcijańskie miasteczko Malula, oraz pobliskie As-Sarcha[66], Dżibbih i Dżabadin[67], a dzień później też Assal al-Ward[68]. W trakcie walk o Malulę zginęło trzech libańskich dziennikarzy stacji Al-Manar TV, powiązanej z Hezbollahem[69]. 20 kwietnia 2014 z okazji chrześcijańskiej Wielkanocy, do Maluli przybył z wizytą sam prezydent Baszszar al-Asad[70]. 26 kwietnia 2014 żołnierze weszli do Az-Zabadani. Oddziały armii zabezpieczyły tym samym całą granicę z Libanem[71]. Dwa dni później w libańskim Arsal, Hezbollah aresztował komendanta Wolnej Armii Syrii w Górach Kalamun – Muhammada Abd ad-Dajema al-Araja[72].

IV faza kampanii

Po porażce rebeliantów w kwietniu 2014, pozostałe 3000 bojowników wycofało się w górskie pogranicze libańsko-syryjskie, przechodząc na taktykę partyzancką. W efekcie, w drugiej połowie czerwca 2014, Siły Zbrojne Syrii i Hezbollah wznowiły operację wymierzoną w sunnickich bojowników. Bezpośrednią iskrą do rozpoczęcia kolejnej ofensywy w Góarch Kalamun, byłą zasadzka spod Rankus z 11 czerwca 2014, kiedy to terroryści zabili 14 bojowników Hezbollahu (sami twierdzili, iż było 29 zabitych)[73]. Ponadto 19 czerwca 2014 rebelianci zajęli wzgórze Hajrud oraz Hausz Arab[74].

Aby zapobiec ewentualnej szerszej ofensywie rebeliantów, armia przystąpiła 18 czerwca 2014 do oblężenia i ostrzału zgrupowania islamistów w libańskiej przygranicznej wiosce Tfajl. Trzy dni później do wioski, leżącej po przeciwległej stronie granicy, weszły oddziału Hezbollahu, po czym 70 sunnickich bojowników poddało się[75]. 22 czerwca 2014 syryjskie siły rządowe i Hezbollah rozpoczęły ataki na zbocza gór i wzgórza wokół Rankus. Rebelianci ukrywali się na wzgórzach i w jaskiniach po ofensywie, ale nadal prowadzili ataki partyzanckie na tyły wroga[76]. W trakcie trwania operacji islamiści zestrzelili wojskowy MiG[77]. W dniach 25–27 czerwca 2014 rebelianci przystąpili do natarcia i zajęli kilka punktów kontrolnych pod Rankus i Assal al-Ward[78].

12 lipca 2014 Hezbollah podjął operację oczyszczania granicy libańsko-syryjskiej z bojowników sunnickich[79]. W dniach 14[80]–16 lipca 2014 po zaciętych walkach szyici zajęli wzgórza wokół libańskiej wioski Junin i Nahlih. W potyczce zginęło 10 bojowników Hezbollahu zaś 32 z Dżabhat an-Nusra[81]. Jednakże, 16 lipca 2014 libański oddział wpadł w zasadzkę, w której zginął jego dowódca, Bassam Tabacha[82].

Koncentracja walk w libańskim Arsalu

17 lipca 2014 na obrzeżach libańskiego Arsal i Al-Fakiha doszło do walki Hezbollahu z Dżabhat an-Nusra, w czasie której zginęło dwóch szyitów i kilkudziesięciu sunnitów. Hezbollah był wspierany przez syryjskie wojsko, które ostrzeliwało rakietami libańskie terytorium. Również Syryjskie Arabskie Siły Powietrzne bombardowały pozycje terrorystów w Libanie. Hezbollah odciął też szlak, którym poruszali się sunniccy terroryści w strefie przygranicznej[79]. Według niepotwierdzonych informacji w walkach miało zginąć ponad sto osób w tym rzecznik Brygad Abdullaha Azzama[83].

25 lipca 2014 Syryjskie Arabskie Siły Powietrzne dokonały nalotu na pozycje przeciwnika pod Arsalem. Zginęło wówczas 20 rebeliantów[84]. Dwa dni później szyicka bojówka udaremniła zajęcie przez bojowników sunnickich strategicznego wzgórza między Arsalem i syryjską Falitą[85]. Pod koniec lipca 2014 Hezbollah zajął wzgórza, gdzie mieściły się kryjówki rebeliantów w pobliżu szyickich wiosek na terenie Libanu[86].

W międzyczasie po syryjskiej stronie granicy, 31 lipca 2014, Front Islamski zajął wzgórze As-Safa. Rebelianci dokonywali również ataków na pozycje Hezbollahu pod Dajr Atijją. W odwecie w nocy z 1 na 2 sierpnia 2014 siły syryjskie zastawiły zasadzkę na rebeliantów w miejscowości Dżubih pod Jabrudem. W zasadzce i walkach, które były jej następstwem, zginęło co najmniej 50 rebeliantów z Dżabhat an-Nusra i Frontu Islamskiego oraz siedmiu bojowników prorządowych[87].

2 sierpnia 2014, po zatrzymaniu dowódcy Dżabhat an-Nusra przez libańskie siły bezpieczeństwa, syryjscy terroryści oraz wspierający ich bojowicy Państwa Islamskiego (ISIS), dążący do rozszerzenia swojego „kalifatu” na Liban, dokonali szturmu na Arsal. Gwałtowne walki były stopniowo opanowywane przez libańskie wojsko. 5 sierpnia 2014 dowódca ISIS w Arsalu został zabity, w czasie gdy siły Dżabhat an-Nusra wycofywały się z miasta pod naporem żołnierzy libańskich. Ponadto wieczorem rozpoczęło się 24-godzinne zawieszenie broni[88].

7 sierpnia 2014 także terroryści Państwa Islamskiego wycofali się z miasta. Rozejm został przedłużony, a rebelianci wycofali się na granicę z Syrią[89]. Ich schrony były w późniejszym czasie bombardowane przez Syryjskie Arabskie Siły Powietrzne, przez co dziesiątki bojowników zostało rannych[90]. Dwa dni później libańska armia wkroczyła do miasta Arsal i przywróciła kontrolę nad punktami zajętymi wcześniej przez rebeliantów. W czasie bitwy w Arsalu zginęło 19 żołnierzy. Potwierdzono również śmierć 60 bojowników, podobnie jak i 42 cywilów. 400 cywilów zostało rannych[91].

Dalsze walki partyzanckie

W dniach 12–14 sierpnia 2014, rebelianci zajęli dwa wojskowe punkty kontrolne na zachód od Jabrudu. Starli się również z armią pod Ras al-Ma’arra, wypierając żołnierzy z czterech pozycji. W odwecie lotnictwo dokonało bombardowania, w efekcie czego zginął jeden z dowódców rebeliantów. W tym czasie państwo Islamskie dokonało zamachu samobójczego z wykorzystaniem pojazdu na bazę Ar-Ruhajba[92].

4 stycznia 2015 ISIS zajęło Falitę, lecz następnego dnia kontratak Hezbollahu odbił tę wieś[93].

V faza kampanii

4 maja 2015, przeczuwając zbliżającą się ofensywę Sił Zbrojnych Syrii i Hezbollahu, oddział Dżabhat an-Nusra zaatakował pozycje armii i Hezbollahu[94], przejmując kilka pozycji[95]. Następnego dnia libańscy bojownicy zastawili na granicy zasadzkę na Dżabhat an-Nusra, eliminując piętnastu islamistów[96]. 6 maja wybuchły walki w Assal al-Ward, gdzie również zwycięsko wyszedł Hezbollah, zdobywając tę miejscowość do 8 maja[97]. 9 maja do ofensywy włączyła się syryjska 1 Dywizja Pancerna, współpracując z piechotą Hezbollahu[98]. 11 maja połączone siły armii i Hezbollahu zdobyły górę Al-Baruh pod Al-Dżubbą[99]. W tym czasie w Górach Kalamun pozostawało jeszcze ponad 2000 rebeliantów, którzy wycofywali się w stronę granicy z Libanem[100].

12 maja 2015 oddziały Dżabhat an-Nusra w Górach Kalamun zwróciły się przeciwko ISIS (choć w innych częściach Syrii rozłam między tymi organizacjami nastąpił już pod koniec 2013)[101]. Korzystając z rozłamu między dżihadystami, Hezbollah i Siły Zbrojne Syrii kontynuowały natarcie w kierunku Ras al-Ma’arra[101]. Następnego dnia zdobyto Tallat Mussa, najwyższy szczyt Gór Kalamun[102]. Przed zdobyciem szczytu żołnierze musieli wspiąć się po zboczach pod ciężkim ostrzałem moździerzy i snajperów przeciwnika[103].

W kolejnych dniach Hezbollah przeczesywał tereny wokół Tallat Mussa w poszukiwaniu pozostałych grup rebeliantów[104]. Libańscy bojownicy przejęli też kontrolę nad przejściem granicznym między Ras al-Ma’arra i Arsalem[105].

15 maja Hasan Nasrallah, przywódca Hezbollahu, ogłosił zwycięstwo w Górach Kalamun[106], lecz walki w tej części Syrii wciąż trwały. 18 maja połączone siły syryjskiej armii i Hezbollahu zabiły w walce dziesięciu bojowników[107]. Pod kontrolą islamistów ponownie znajdowała się przygraniczna wieś Falita i to na nią skierowały się siły rządowe[108].

25 maja połączone siły armii i Hezbollahu zdobyły wzgórza Tall Thaldża, po tym, jak oddział islamistów podjął nieudaną próbę ataku na nacierające siły rządowe i został odparty[109]. W tym boju poległo sześciu bojowników Hezbollahu[110]. 29 maja 2015 siły rządowe kontrolowały 90% Gór Kalamun[111]. Pozostali rebelianci w tym rejonie wycofali się do Az-Zabadani.

Bitwa o Az-Zabadani

Az-Zabadani (zdjęcie sprzed wojny)

Siły Zbrojne Syrii rozpoczęły operację odzyskania Az-Zabadani 3 lipca 2015[112]. W mieście tym pozostawało około 1500 bojowników z ugrupowań Dżabhat an-Nusra i Ahrar asz-Szam[4]. Gdy 5 lipca syryjscy żołnierze wraz z bojownikami Hezbollahu weszli do miasta część mieszkańców uciekła w obawie przed spodziewanymi walkami ulicznymi, zaś rebelianci zaminowywali i okopywali swoje pozycje[113]. W schronach w centrum Az-Zabadani, liczącego przed wojną ponad 26 tysięcy mieszkańców, utknęło około 500 rodzin, lecz miasto było w większości opustoszałe[4]. Do 9 lipca armia opanowała połowę miejscowości[114]. Tegoż dnia żołnierzy pod Az-Zabadani odwiedził Ali Abdullah Ajjub, szef sztabu generalnego[115].

22 lipca 2015, gdy w Az-Zabadani pozostawało jeszcze 1100 bojowników, Siły Zbrojne Syrii wystosowały do rebeliantów propozycję kapitulacji[116]. Wobec braku odzewu ze strony przeciwnika, żołnierze zastawili 30 lipca skuteczną zasadzkę na członków terrorystycznego ugrupowania Dżabhat an-Nusra, zabijając 30 bojowników[117].

5 sierpnia Ahrar asz-Szam, za pośrednictwem rządu libańskiego, próbował negocjować pokojowe wycofanie swoich bojowników z Az-Zabadani do pobliskiej Madaji w zamian za wypuszczenie cywilów z oblężonych szyickich miejscowości Al-Fu’a i Kafraja w muhafazie Idlibu (północno-zachodnia część kraju), lecz ich propozycja nie została przyjęta[118]. Także mieszkańcy oblężonych miejscowości w Idlibie zapowiedzieli dalszą walkę z islamistami[118].

11 sierpnia Ahrar asz-Szam i Hezbollah zgodziły się na 48-godzinne zawieszenie broni w Az-Zabadani[119]. Jednakże, zostało ono złamane przez Dżabhat an-Nusra[120]. W kolejnych dniach czterdziestu bojowników poddało się siłom rządowym[121]. 15 sierpnia do bitwy o Az-Zabadani włączyło się ugrupowanie Dżajsz al-Islam, planując przebić się przez pozycje lojalistów i dostać do miasta[122]. 26 sierpnia ogłoszono nowe 48-godzinne zawieszenie broni dotyczące Az-Zabadani w Górach Kalamun oraz szyickich miejscowości w Idlibie[123]. Zawieszenie broni znów zostało złamane przez islamistów, którzy ostrzeliwali Al-Fu’a pociskami rakietowymi[124]. 10 września oddział Dżajsz al-Islam zmierzający do Az-Zabadani został rozbity w boju z oddziałem Hezbollahu; zginęło 30 rebeliantów[125].

20 września 2015 po raz trzeci ogłoszono zawieszenie broni, mające obejmować miejscowości Az-Zabadani i Madaja na froncie kalamuńskim oraz Al-Fu’a i Kafraja w Idlibie[126]. Cztery dni później zawarto porozumienie, na mocy którego pozostali rebelianci w Az-Zabadani i Madaji mieli oddać broń z wyjątkiem lekkiej broni osobistej i zostać bezpiecznie przewiezionymi do Idlibu, zaś ludność cywilna z Al-Fu’a i Kafraji miała zostać ewakuowana na tereny kontrolowane przez rząd Syrii[127]. Na wykonanie tych postanowień wyznaczono czas 6 miesięcy, wypełnienie porozumienia miało być nadzorowane przez biuro ONZ w Damaszku[128].

Następstwa

Autokary wywożące bojowników z Madaji i Az-Zabadani

Zgodnie z postanowieniami z 24 września 2015, już 26 września do Az-Zabadani podstawiono autokary mające przewieść do Idlibu w pierwszej kolejności tych rebeliantów, którzy byli ranni[129]. W grudniu do miasta dostarczono pomoc humanitarną[130]. W tym czasie z Al-Fu’a i Kafraji pod Idlibem ewakuowano około 300 rodzin[131]. Natomiast bojownicy Hezbollahu przeszli na libańską stronę Gór Kalamun aby szukać tam niedobitków z formacji terrorystycznych[132].

Realizacja planu uległa przedłużeniu, z powodu ataków rebeliantów na Al-Fu’a oraz konwoje pomocy humanitarnej[133]. Po dalszych negocjacjach, 11 czerwca 2016 islamiści zgodzili się zaprzestać wszelkich ataków w rejonach objętych rozejmem[134]. Syryjskie Ministerstwo Pojednania prowadziło rozmowy z mieszkańcami miejscowości dotkniętych walkami[135], natomiast pomoc humanitarną dostarczył Czerwony Półksiężyc[136]. Ostatecznie w kwietniu 2017 sześćdzesięcioma autobusami ewakuowano 2300 osób z Madaji i Az-Zabadani[137]. Wtedy też Syria ogłosiła pełne odzyskanie kontroli nad tymi miejscowościami[138].

Przypisy

  1. ↑ Army Chief of Staff visits army units and Lebanese resistance in Qalamoun area, Syrian Arab News Agency, 17 czerwca 2015 (ang.).
  2. ↑ Leith Aboufadel, Hezbollah and the Syrian Armed Forces Advance to Jaroud Qarah in the Qalamoun Mountains, Al-Masdar News, 23 czerwca 2015 (ang.).
  3. ↑ Slow drip offensive underway in Qalamoun, Daily Star, 25 października 2013 (ang.).
  4. ↑ a b c Suleiman Al-Khalidi, Syrian army, Hezbollah advance in city near Lebanese border, „Reuters”, 15 lipca 2015 (ang.).
  5. ↑ a b Hezbollah And The Fight For Control in Qalamoun. understandingwar.org, 2013-11-26. [dostęp 2013-11-30].
  6. ↑ Thousands of Syrians from Qalamoun flee to Lebanon. understandingwar.org, 2013-11-26. [dostęp 2013-11-30].
  7. ↑ Blast kills 31 Syrian troops: watchdog. dailystar.com.lb, 2013-11-26. [dostęp 2013-11-30].
  8. ↑ Syrian army launches offensive near Lebanon border. theonline.com, 2013-11-26. [dostęp 2013-11-30].
  9. ↑ Assad gaining ground in Syrian civil war. philly.com, 2013-11-16. [dostęp 2013-12-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-18)].
  10. ↑ Syrian army besieges town in strategic Qalamoun mountains. Global Post, 2013-11-16. [dostęp 2013-12-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-29)].
  11. ↑ Syrian troops recapture key positions in northern Damascus town. Xinhua, 2013-11-16. [dostęp 2013-12-12].
  12. ↑ Fuel crisis in Damascus as fighting blocks key highway. dailystar.com, 2013-11-25. [dostęp 2013-12-12].
  13. ↑ Suicide bombs hit Syrian troops north of Damascus. timesofisrael.com, 2013-11-20. [dostęp 2013-12-12].
  14. ↑ Syria rebels take key town from army. GlobalPost, 2013-11-20. [dostęp 2013-12-12].
  15. ↑ Syria rebels press advance around Damascus and Aleppo. yourmiddleeast.com, 2013-11-25. [dostęp 2013-12-12].
  16. ↑ Nephew of a top Hezbollah official killed in Syria. yalibnan.com, 2013-11-27. [dostęp 2013-12-12].
  17. ↑ Assad forces recapture Christian town. panarmenian.net, 2013-11-28. [dostęp 2013-12-12].
  18. ↑ Syrian Observatory for Human Rights. SOHR, 2013-11-28. [dostęp 2013-12-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-11-29)].
  19. ↑ Syrian rebels enter Christian village near capital. AP, 2013-11-30. [dostęp 2013-12-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-15)].
  20. ↑ Rebels retake Christian town of Maaloula. AP, 2013-11-30. [dostęp 2013-12-12].
  21. ↑ Kidnappers free Syrian nuns taken from their convent near Damascus last year. Al Dżazira, 2014-03-09. [dostęp 2014-03-09].
  22. ↑ Christians-executed-after-refusing-to-convert/. wnd.com, 2013-11-30. [dostęp 2013-12-12].
  23. ↑ Deadly suicide bomb hits Damascus. iol.co.za, 2013-12-03. [dostęp 2013-12-12].
  24. ↑ 50 killed in airstrikes on Syria's Al-Bab: Activists. dailystar.com.lb, 2013-12-03. [dostęp 2013-12-12].
  25. ↑ New massacre by Syrian regime in Nabk. albawaba.com, 2013-12-07. [dostęp 2013-12-13].
  26. ↑ Syria army retakes al-Nabk town near Damascus. PressTV, 2013-12-07. [dostęp 2013-12-13].
  27. ↑ Syrian army captures key town. alabamas13.com, 2013-12-07. [dostęp 2013-12-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-12)].
  28. ↑ Syria army secures Damascus-Homs highway. alabamas13.com, 2013-12-09. [dostęp 2013-12-13].
  29. ↑ Syrian Observatory for Human Rights. SOHR, 2013-12-15. [dostęp 2013-12-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-24)].
  30. ↑ Syria Regime Piles Pressure on Rebel-Held Yabrud. gulfnews.com, 2013-12-10. [dostęp 2013-12-13].
  31. ↑ Final death toll for ٍSunday 15/12/2013: More than 190 people killed.. SOHR, 2013-12-15. [dostęp 2013-12-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-17)].
  32. ↑ Hezbollah ambush kills 32 Islamist fighters in e. Lebanon. dailystar.com.lb, 2013-12-21. [dostęp 2013-12-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-23)].
  33. ↑ Rebels killed in ambush near Damascus. Al Dżazira, 2013-12-27. [dostęp 2013-12-28].
  34. ↑ Reef Dimashq. SOHR, 2013-12-27. [dostęp 2013-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-27)].
  35. ↑ Final death toll for Saturday 28/12/2013; 185 were killed in Syria yesterday.. SOHR, 2013-12-29. [dostęp 2013-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-28)].
  36. ↑ Assad offensive near Homs sends Syrians fleeing to Lebanon. csmonitor.com, 2014-02-23. [dostęp 2014-03-01].
  37. ↑ Syria warplanes hit Yabrud near Damascus: activists | News , Lebanon News | THE DAILY STAR, dailystar.com.lb [dostęp 2017-11-18].
  38. ↑ Syrian army starts crucial battle against rebels in strategic town. globaltimes.cn, 2014-02-13. [dostęp 2014-03-01].
  39. ↑ Syria Live Blog. Al Dżazira, 2014-02-17. [dostęp 2014-03-01].
  40. ↑ Hezbollah takes lead in pounding Syrian rebels. USA Today, 2014-02-27. [dostęp 2014-03-01].
  41. ↑ Syrian army readies ground assault on Yabrud: Report. english.ahram.org.eg, 2014-02-28. [dostęp 2014-03-01].
  42. ↑ Syria Live Blog. Al Dżazira, 2014-03-01. [dostęp 2014-03-01].
  43. ↑ Syria Live Blog. Al Dżazira, 2014-03-04. [dostęp 2014-03-04].
  44. ↑ Syria Live Blog. Al Dżazira, 2014-03-05. [dostęp 2014-03-07].
  45. ↑ Syria activists say rebels killed in clashes. Al Dżazira, 2014-03-07. [dostęp 2014-03-07].
  46. ↑ Syrian forces advance to edge of rebel border town. Reuters, 2014-03-11. [dostęp 2014-03-18].
  47. ↑ Syrian forces enter rebel bastion of Yabrud. AFP, 2014-03-14. [dostęp 2014-03-18].
  48. ↑ Fighting rages at doorstep of key Syria rebel bastion. globalpost.com, 2014-03-15. [dostęp 2014-03-18].
  49. ↑ Syria conflict has 3rd anniversary amid offensive. miamiherald.com, 2014-03-15. [dostęp 2014-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-15)].
  50. ↑ Fighting rages inside key Syria rebel bastion. AFP, 2014-03-15. [dostęp 2014-03-18].
  51. ↑ Syria army advances on rebel town. msn.co.nz, 2014-03-15. [dostęp 2014-03-18].
  52. ↑ a b Syria in Last 24 Hours: Army Kills over 500 Militants in Yabroud. Reuters, 2014-03-17. [dostęp 2014-03-18].
  53. ↑ Syria army recaptures rebel bastion Yabrud. AFP, 2014-03-18. [dostęp 2014-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-21)].
  54. ↑ a b Syrian army captures strategic border town. Al Dżazira, 2014-03-17. [dostęp 2014-03-18].
  55. ↑ Syria in Last 24 Hours: Army Kills over 500 Militants in Yabroud. farsnews.com, 2014-03-18. [dostęp 2014-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-10-24)].
  56. ↑ Syrian forces capture rebel stronghold. Irish Times, 2014-03-18. [dostęp 2014-03-18].
  57. ↑ Assad forces, allies seize Yabroud. dailystar.com.lb, 2014-03-18. [dostęp 2014-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-17)].
  58. ↑ Lebanon sends army to Syria border as rebels flee. washingtonpost.com, 2014-03-18. [dostęp 2014-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-18)].
  59. ↑ Car bomb kills six in Syria's Homs: NGO. dailystar.com.lb, 2014-03-18. [dostęp 2014-03-18].
  60. ↑ Syria troops advance after seizing rebel stronghold. dailystar.com.lb, 2014-03-19. [dostęp 2014-03-19].
  61. ↑ Syria Air Force Pounds Damascus Suburb, Breaking Truce. dailystar.com.lb, 2014-03-19. [dostęp 2014-03-22].
  62. ↑ Syrians rally in support of rebels’ coastal offensive | News , Middle East | THE DAILY STAR, dailystar.com.lb [dostęp 2017-11-18].
  63. ↑ http://www.usnews.com/news/world/articles/2014/03/29/report-syrian-army-takes-2-villages-near-lebanon
  64. ↑ Farsnews, english.farsnews.com [dostęp 2017-11-18] [zarchiwizowane z adresu 2015-10-24].
  65. ↑ Syria army seizes rebel town of Rankus | GulfNews.com, gulfnews.com [dostęp 2017-11-18].
  66. ↑ Syrian forces take 3 villages near Lebanese border | News , Middle East | THE DAILY STAR, dailystar.com.lb [dostęp 2017-11-18].
  67. ↑ Syrian forces take 3 villages near Lebanese border | News , Middle East | THE DAILY STAR, dailystar.com.lb [dostęp 2017-11-18].
  68. ↑ Syrian army retakes Qalamoun village | News , Middle East | THE DAILY STAR, dailystar.com.lb [dostęp 2017-11-18].
  69. ↑ Syrian troops choke off rebels north of Damascus. washingtonpost.com, 2014-04-14. [dostęp 2014-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-14)].
  70. ↑ Syria's Assad pays Easter visit to recaptured Christian town, Reuters (ang.).
  71. ↑ Syria rebels surrender in border town, Al-Jazeera, 29 kwietnia 2014 (ang.).
  72. ↑ Lebanese Army makes key arrest in Bekaa Valley. dailystar.com.lb, 2014-04-28. [dostęp 2014-0516].zły zapis daty dostępu
  73. ↑ Events in Iraq makes Hezbollah vulnerable. Daily Star, 2014-07-02. [dostęp 2014-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-01-18)].
  74. ↑ Syria Update: June 15-20, 2014. Institute for the Study of War, 2014-06-20. [dostęp 2014-08-25].
  75. ↑ Hezbollah, Syrian army surround Lebanese enclave. Daily Star, 2014-06-21. [dostęp 2014-08-25].
  76. ↑ Syria army battles rebels in key Damascus foothills: TV. Daily Star, 2014-06-22. [dostęp 2014-08-25].
  77. ↑ Syria Update: June 21-24, 2014. Institute for the Study of War, 2014-06-24. [dostęp 2014-08-25].
  78. ↑ Syria Update: June 25 - July 2, 2014, 2014. Institute for the Study of War, 2014-07-02. [dostęp 2014-08-25].
  79. ↑ a b Arsal on high alert as border battles close in. Daily Star, 2014-07-19. [dostęp 2014-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-25)].
  80. ↑ Syrian rebels clash with Hezbollah along border. Gulf News, 2014-07-14. [dostęp 2014-08-25].
  81. ↑ Hezbollah, Nusra Front clash near Lebanon borderV. Daily Star, 2014-07-17. [dostęp 2014-08-25].
  82. ↑ Syria Update: July 18, 2014. Institute for the Study of War, 2014-07-18. [dostęp 2014-08-25].
  83. ↑ Heavy Fighting in Arsal between Hizbullah and Militants. Naharnet, 2014-07-19. [dostęp 2014-08-25].
  84. ↑ ISIS presses ahead on three fronts in Syria war. Naharnet, 2014-07-25. [dostęp 2014-08-25].
  85. ↑ Hezbollah foils rebels' attempt to recapture strategic hill. Daily Star, 2014-07-27. [dostęp 2014-08-25].
  86. ↑ Hezbollah, Syrian regime battle rebels in northeast Lebanon. Daily Star, 2014-07-31. [dostęp 2014-08-25].
  87. ↑ Syria troops kill over 50 jihadists near Lebanon. Al Arabija, 2014-08-02. [dostęp 2014-08-25].
  88. ↑ Rumors of militants' return to Arsal baseless: officials (ang.). Daily Star, 2014-08-25. [dostęp 2014-08-25].
  89. ↑ Lebanon: Islamist militants threaten to reinvade Ersal unless conditions are met (ang.). Al-Akhbar, 2014-08-07. [dostęp 2014-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-22)].
  90. ↑ Efforts underway to free captured Lebanese soldiers (ang.). Daily Star, 2014-08-07. [dostęp 2014-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-19)].
  91. ↑ Kahwagi: Army will do utmost to free hostages (ang.). Daily Star, 2014-08-12. [dostęp 2014-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-19)].
  92. ↑ Syria Update: August 7-15, 2014. Institute for the Study of War, 2014-08-15. [dostęp 2014-08-26].
  93. ↑ Hezbollah regains Syrian Qalamoun border position, „Daily Star”, 5 stycznia 2015.
  94. ↑ Leith Aboufadel, Hezbollah Overwhelms Jabhat Al-Nusra in the Qalamoun Mountains, Al-Masdar News, 4 maja 2015 [dostęp 2020-10-14] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-17] (ang.).
  95. ↑ Hezbollah assault on Qalamoun ruled out, „Daily Star”, 5 maja 2015 (ang.).
  96. ↑ Hezbollah kills 15 Qalamoun militants in ambush, „Daily Star”, 5 maja 2015 (ang.).
  97. ↑ Leith Aboufadel, Hezbollah Steamrolls Past Jabhat Al-Nusra in the Qalamoun Mountains, Al-Masdar News, 8 maja 2015 [dostęp 2020-10-14] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-14] (ang.).
  98. ↑ Leith Aboufadel, The Syrian Army and Hezbollah Expand Their Control Along the Qalamoun Mountains, Al-Masdar News, 9 maja 2015 [dostęp 2020-10-14] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-20] (ang.).
  99. ↑ Hezbollah takes key hilltop in Syria, „Daily Star”, 12 maja 2015 (ang.).
  100. ↑ All-out battle in Qalamoun has not yet started, „Daily Star”, 11 maja 2015 (ang.).
  101. ↑ a b Nusra vows to eradicate ISIS from Qalamoun, „Daily Star”, 12 maja 2015 (ang.).
  102. ↑ Hezbollah seizes highest Qalamoun peak, „Daily Star”, 13 maja 2015 (ang.).
  103. ↑ 'A boot is placed on the dead men': A general of the Syrian Army on the war against Nusra, „The Independent”, 1 czerwca 2015 (ang.).
  104. ↑ Hezbollah targets rebel pockets around Qalamoun peak, „Daily Star”, 14 maja 2015 (ang.).
  105. ↑ Hezbollah closes-off the last border entry in the Qalamoun, Al-Masdar News, 14 maja 2015 (ang.).
  106. ↑ Nasrallah to give Qalamoun victory speech, „Daily Star”, 15 maja 2015 (ang.).
  107. ↑ Hezbollah, Syrian army kill 10 militants in fresh Qalamoun clashes, „Daily Star”, 18 maja 2015 (ang.).
  108. ↑ Syria army advance toward Qalamoun’s Flita, „Daily Star” (ang.).
  109. ↑ Hezbollah captures the Western Hills of Tal Thaljah in the Qalamoun Mountains, Al-Masdar News, 25 maja 2015 (ang.).
  110. ↑ Hezbollah's bloodiest day in the Qalamoun Mountains: 6 fighters killed at Tal Thaljah, Al-Masdar News (ang.).
  111. ↑ The Syrian Army and Hezbollah triumph over Al-Qaeda in the Qalamoun Mountains, Al-Masdar News, 29 maja 2015 (ang.).
  112. ↑ The Syrian Armed Forces and Hezbollah Begin the Al-Zabadani Offensive, Al-Masdar News, 3 lipca 2015 [dostęp 2020-10-16] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (ang.).
  113. ↑ Suleiman Al-Khalidi, Lebanese Hezbollah and Syrian army enter rebel-held border city, Reuters, 5 lipca 2015 (ang.).
  114. ↑ Syrian Army and Hezbollah Control Half of Al-Zabadani, Al-Masdar News, 9 lipca 2015 [dostęp 2020-10-16] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-03] (ang.).
  115. ↑ Army’s chief of staff visits military units in al-Zabadani, Syrian Arab News Agency, 9 lipca 2015 (ang.).
  116. ↑ 1100 Rebels Trapped Inside Al-Zabadani, Al-Masdar News, 22 lipca 2015 [dostęp 2020-10-16] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (ang.).
  117. ↑ Hezbollah and the Syrian Armed Forces Ambush Jabhat Al-Nusra Inside Al-Zabadani, Al-Masdar News, 30 lipca 2015 [dostęp 2020-10-16] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04] (ang.).
  118. ↑ a b Leith Aboufadel, Hezbollah Rejects Ahrar Al-Sham's Proposal: Siege of Al-Zabadani Continues, Al-Masdar News, 6 sierpnia 2015 [dostęp 2020-10-17] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-17] (ang.).
  119. ↑ J. Dana Stuster, Rebels and Hezbollah Establish a Truce in Western Syria, Foreign Policy, 12 sierpnia 2015 (ang.).
  120. ↑ Zen Adra, Militants breach a fragile 48-hour ceasefire in Syria’s war zones, Al-Masdar News, 12 sierpnia 2015 [dostęp 2020-10-17] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-17] (ang.).
  121. ↑ Leith Aboufadel, What Lies Ahead for the Syrian Armed Forces and Hezbollah in Al-Zabadani?, Al-Masdar News, 14 sierpnia 2015 [dostęp 2020-10-17] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-17] (ang.).
  122. ↑ Leith Aboufadel, Jaysh Al-Islam announces an offensive to retake lost ground in Al-Zabadani, Al-Masdar News, 15 sierpnia 2015 [dostęp 2020-10-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-11] (ang.).
  123. ↑ Leith Aboufadel, Another 48 hour ceasefire agreement at Al-Zabadani and Al-Fou'aa/Kafraya, Al-Masdar News, 26 sierpnia 2015 [dostęp 2020-10-17] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-18] (ang.).
  124. ↑ Leith Aboufadel, Islamist Rebels Violate the 48 Hour Ceasefire: Dozens of Rockets Strike Al-Fou'aa and Kafraya, Al-Masdar News, 29 sierpnia 2015 [dostęp 2020-10-17] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-20] (ang.).
  125. ↑ Leith Aboufadel, Jaysh Al-Islam's Counter-Assault Outside of Al-Zabadani Ends in Disaster: Over 30 Killed by Hezbollah, Al-Masdar News, 10 września 2015 [dostęp 2020-10-17] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-17] (ang.).
  126. ↑ Leith Aboufadel, Ceasefire brokered in Al-Zabadani/Madaya and Al-Fouaa/Kafraya, Al-Masdar News, 20 września 2015 [dostęp 2020-10-17] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-19] (ang.).
  127. ↑ Warring Sides in Syria reach deal on Al-Zabadani, Kefraya, Al-Fou'aa, Al-Masdar News, 25 września 2015 [dostęp 2020-10-17] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-23] (ang.).
  128. ↑ Syria army, rebels reach deal on Zabadani, Idlib villages, „Daily Star”, 24 września 2015 [dostęp 2020-10-17] [zarchiwizowane z adresu 2015-10-01] (ang.).
  129. ↑ Leith Aboufadel, Islamist Rebels begin withdrawal from Al-Zabadani, Al-Masdar News, 26 września 2015 [dostęp 2020-10-17] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-18] (ang.).
  130. ↑ Paul Antonopoulos, Zabadani agreement in motion, humanitarian help arrives, Al-Masdar News, 28 grudnia 2015 [dostęp 2020-10-17] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-17] (ang.).
  131. ↑ Barry Temmo, Hazem Sabbagh, Some 300 families leave besieged Al-Foua'a and Kafraya, gunmen leave al-Zabadani, Syrian Arab News Agency, 28 grudnia 2015 (ang.).
  132. ↑ Leith Aboufadel, Hezbollah Prepares for the Final Showdown in the Qalamoun Mountains, Al-Masdar News, 29 września 2015 [dostęp 2020-10-17] [zarchiwizowane z adresu 2017-10-13] (ang.).
  133. ↑ Terrorists prevent a joint humanitarian team from entering, humanitarian aid delivered to Kafraya, Fouaa, Madaya and Zabadani, Syrian Arab News Agency, 19 stycznia 2016 (ang.).
  134. ↑ Chris Tomson, Sign of hope as Islamist rebels agree to ceasefire at Idlib enclave & Zabadani, Al-Masdar News, 11 czerwca 2016 [dostęp 2020-10-17] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-18] (ang.).
  135. ↑ Manar Al-Frieh, Means to accomplish reconciliation in Kefarya, al-Fouaa, Madaya and al-Zabadani discussed, Syrian Arab News Agency, 16 maja 2016 (ang.).
  136. ↑ Hazem Sabbagh, Aid delivered to Madaya and al-Zabadani in Damascus countryside, Kefraya and al-Foua'a in Idleb, Syrian Arab News Agency, 25 września 2016 (ang.).
  137. ↑ 60 buses transport more than 2300 gunmen and some of their families from al-Zabadani and Madaya, Syrian Arab News Agency, 14 kwietnia 2017 (ang.).
  138. ↑ Haber Merkezi, Zabadani ve Madaya, silahlıların tahliyesi sonrası Suriye ordusunun kontrolüne geçiyor, Al-Masdar News, 14 kwietnia 2017 [dostęp 2020-10-17] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-20] (tur.).
Wojna domowa w Syrii
Działania wojenne
Zbrodnie wojenne
Strony walczące
Siły rządowe
Siły opozycji
ISIS
Rożawa
Polityka
Osoby

Media użyte na tej stronie

Flag of Syria.svg
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
InfoboxHez.PNG
Drapeau pour infobox
Flag of the Al-Nusra Front.svg
Flag of the Al-Nusra Front (2013-present).
Flag of the Islamic Front (Syria).svg
Flag of the Islamic Front; a coalition of several anti-government rebel groups in Syria
Flag of Syria 2011, observed.svg
Syrian revolution flag
Syrian opposition flag
flag of National Coalition of Syrian Revolutionary and Opposition Forces
flag of Syrian interim government
flag of the Syrian National Army
Buses in Madaya.png
Autor: Qasioun News Agency, Licencja: CC BY 3.0
A convoy of buses prepare to transport people out of Madaya, northwest of Damascus, as part of the 2015 Zabadani cease-fire agreement.
Alzabadani.JPG
Alzabadani town, Northwestern Damascus,Syria
Jaysh Al Islam white flag.svg
the Flag of Jaysh al-Islam (white variant)
Battle of Qalamoun.svg
Autor: MrPenguin20, Licencja: CC BY-SA 3.0
Map showing the frontline during the Battle of Western Qalamoun (2013–2017).
  Syrian Government & Hezbollah control
  Lebanese Government & Hezbollah control
  Syrian Opposition control
Maaloula.jpg
Picture of Maaloula