Kanał Obwodowy w Petersburgu

Kanał Obwodowy

Обводный канал

Kanał Obwodowy na wysokości dawnej fabryki Czerwony Trójkąt
Państwo	Rosja
Miasto wydzielone	Petersburg
Lata budowy	1769–1780
Długość	8,08 km[1]
Głębokość • maksymalna	3 m[1]
Szerokość • maksymalna • średnia	42,6 m[1] 21,3 m[1]
Początek
Akwen	Newa
współrzędne	59°55′10,7″N 30°23′53,5″E/59,919639 30,398194
Koniec
Akwen	Jekatieringofka
współrzędne	59°54′33,2″N 30°15′38,9″E/59,909222 30,260806
Położenie na mapie Petersburga początek koniec
Położenie na mapie Rosji początek koniec

Kanał Obwodowy^[2] (ros. Обводный канал, Obwodnyj kanał) – najdłuższy kanał w Petersburgu, przekopany etapami na przełomie XVIII i XIX w. między Jekatieringofką a Newą.

Przebieg

Pierwszy odcinek Kanału Obwodowego został wykopany w latach 1769–1780 między rzeką Jekatieringofką a wykopanym wcześniej Kanałem Ligowskim (w XIX-XX w. zasypanym, na jego miejscu biegnie Prospekt Ligowski^[3]). Początkowo nosił nazwę Kanału Miejskiego (Городский канал – Gorodskij kanał), następnie Nowego Kanału (Новый Канал – Nowyj Kanał)^[4]. W 1805 r. pod kierunkiem Iwana Gerarda rozpoczęto przedłużanie kanału w kierunku wschodnim, a także pogłębianie i poszerzanie już istniejącego odcinka. W latach 1816–1833 przekopano drugi odcinek kanału od Kanału Ligowskiego do Newy (na południe od Ławry Aleksandra Newskiego). Łącznie kanał osiągnął długość 8,08 kilometrów. Jego szerokość wynosi 21,3 metra w części zachodniej i do 42,6 w części wschodniej. Głębokość kanału, który w latach 30. XX w. był oczyszczany i pogłębiany, ostatecznie nie przekracza 3 metrów^[5]. Przedłużenie kanału do Newy, mające na celu połączenie rzeki z Zatoką Fińską z ominięciem delty Newy, odbyło się z osobistego rozkazu Aleksandra I. Kanał miał pełnić funkcję transportową, ale jego przekopanie było też jednym ze środków, jakie przedsięwzięły władze, próbując zapobiec powtarzającym się powodziom zalewającym miasto^[1][6].

Przez Kanał Obwodowy przerzuconych jest 14 mostów drogowych oraz siedem pieszych. Są to, kolejno od zachodu, mosty Stiepana Razina, Nowo-Kalinkiński, Nowo-Peterhofski, Borisowski, Tarakanowski (oba piesze), Krasnooktiabrski, Bałtijski, Mitrofanjewski (pieszy i drogowy biegnące równolegle), Warszawski, Nowo-Moskowski, Maslany, Gazowy, Możajski (wszystkie trzy piesze), Ruzowski, Ippodromny, Borowy, Nowo-Kamienny, Karietny^[7], Priedtieczeński, Atamański oraz Szlisselburski^[8]. Ponadto przez kanał przebiegają mosty kolejowe Amierikanski^[9] oraz Carskosielski^[8].

Historia

(c) Alex 'Florstein' Fedorov, CC BY-SA 4.0

Kamienice czynszowe nad brzegiem Kanału Obwodowego, XIX-XX w.

W momencie ukończenia prac nad kopaniem kanału wyznaczał on południową granicę Petersburga^[5]. Od 1835 r. do początku XX w. kanał był spławny^[5].

W 1833 r. władze miasta wydały zalecenie, by na południe od Kanału Obwodowego wznosić nowe fabryki^[2]. Faktycznie okolica kanału nabrała przemysłowego charakteru, a on sam w II połowie XIX w. pełnił faktycznie funkcję kolektora ściekowego^[5]. W latach 70. XIX w. nabrzeża Kanału Obwodowego były już największym petersburskim skupiskiem fabryk i obiektów przemysłowych^[10]. Fabryki położone wzdłuż kanału były miejscem, w którym rozpoczął się pierwszy w historii Petersburga ogólnomiejski strajk robotniczy, zapoczątkowany w 1896 r. przez robotnice^[11] przędzalni położonej pod dzisiejszym nr 225. W zakładach tych działały w końcu stulecia organizacje socjalistyczne^[5].

W 1904 r. nad Kanałem Obwodowym, na wysokości budynku nr 163, eserowiec Jegor Sazonow dokonał udanego zamachu na ministra spraw wewnętrznych Imperium Rosyjskiego Wiaczesława Plehwego^[5].

(c) Alex 'Florstein' Fedorov, CC BY-SA 4.0

Budynek dawnej gazowni na brzegu Kanału Obwodowego

W latach 60. XX w. zakończono porządkowanie i umacnianie brzegów i nabrzeży kanału^[5]. Nabrzeża kanału i biegnące nimi ulice stały się jednymi z głównych towarowych arterii Petersburga. W latach 70. XX w. rozważano zasypanie kanału i wykopanie nowego, położonego jeszcze dalej na południe, poza granicą zabudowy miejskiej^[8]. Koncepcja zasypania kanału nie została zrealizowana, w 2005 r. uznano ją za nierentowną. W 2011 r. ponownie rozważano zasypanie kanału i urządzenie na jego miejscu drogi szybkiego ruchu^[12]. Przeciwko tym planom protestowały organizacje ekologiczne^[13]. Ostatecznie jednak plany te zostały po kilkuletniej dyskusji zarzucone, a kanał postanowiono zachować jako swoisty pomnik historii^[12]. Okolica kanału, niegdyś o przemysłowym charakterze, zmienia się w przestrzeń usługową i handlową^[8].

Z Kanałem Obwodowym wiąże się legenda miejska, przedstawiająca go jako miejsce przeklęte. Według legendy po tym, gdy w 1923 r. przy budowie Prospektu Ligowskiego zniszczono znajdujące się nad kanałem miejsca pochówku z XI–XII w., zaczęła tam działać fatalna siła, w której rezultacie w latach zakończonych na cyfrę 3 raptownie rosła liczba samobójstw, popełnianych przez rzucenie się do kanału^[4].

Most Bałtycki

Znaczące obiekty

Na nabrzeżu Kanału Obwodowego położone są następujące obiekty o wartości historycznej i zabytkowej:

• dawna siedziba Petersburskiej Akademii Duchownej z lat 1817–1819, wzniesiona według projektu Luigiego Ruski, pod nr 7
• budynek drukarni Iwana Fiodorowa pod nr 19^[4]
• Izmajłowskie magazyny prowiantowe z lat 1819–1821, wzniesiona według projektu Wasilija Stasowa, pod numerami od 169 do 173,
• kompleks koszarowy Kozackiego pułku lejbgwardii z lat 40. XIX w. pod numerami od 23 do 39,
• Dworzec Bałtycki (II poł. XIX w.),
• Dworzec Warszawski (II poł. XIX w.),
• kompleks fabryki Czerwony Trójkąt,
• dom kultury im. Aleksandra Ciurupy, wzniesiony w 1912 r. jako szkoła, pod nr 181
• willa Timofieja Dylowa, wzniesiona według projektu Ippolita Monighettiego,
• cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego wzniesiona w latach 1904–1908, pod nr 116^[5]. Nad kanałem, w pobliżu jego skrzyżowania z Prospektem Ligowskim, znajduje się również stacja metra Obwodnyj kanał, położona na linii piątej (Frunzeńsko-Nadmorskiej) metra petersburskiego^[14].

Przypisy

Bibliografia

• J. Miles, Petersburg, Wydawnictwo MAGNUM, Warszawa 2020, ISBN 978-83-11-15862-7.
• red. B. Piotrowski, O. Czekanowa i in., Sankt-Pietierburg. Pietrograd. Leningrad. Encikłopiediczeskij sprawocznik, Naucznoje Izdatiel'stwo Bol'szaja Rossijskaja Encikłopiedija, ISBN 5-85270-037-1
• M. Wilk, Petersburg. Stara i nowa historia, Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych, Łódź 2003, ISBN 83-88504-17-7.