Kanał Sobieskiego

Kanał Sobieskiego

Początek Kanału Sobieskiego na skraju Jeziorka Wilanowskiego widziany z mostu Rzymskiego w Ogrodzie w Wilanowie.
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Długość

0,81[1] (0,8[2][3]) km

Głębokość
• średnia


0,5-1,5[3] m

Szerokość
• średnia


20-30[2][3] m

Początek
Akwen

Jeziorko Wilanowskie

Koniec
Akwen

Wilanówka

Jazy

1

brak współrzędnych
Geographylogo.svg
Położenie na mapie Warszawy
Kanał Sobieskiego w pełni lata.

Kanał Sobieskiego[3][4][5][6], Kanał Królewski[2][3][6] – kanał w dzielnicy Wilanów m. st. Warszawy, przez który odpływa woda z Jeziorka Wilanowskiego do rzeki Wilanówki[2][3][6]. Głównym dopływem zasilającym jeziorko w wodę jest Potok Służewiecki[3][6].

Nazewnictwo

Ciek ten określany jest nazwami Kanał Sobieskiego[3][4][5][6] oraz Kanał Królewski[2][3][6].

Nazwa Kanał Królewski stosowana jest również m.in. dla znajdującego się w pobliżu Łazienek Kanału Piaseczyńskiego[2].

Według Państwowego Rejestru Nazw Geograficznych (PRNG) Kanał Sobieskiego jest końcowym odcinkiem Potoku Służewieckiego[7][a].

Kanał ten jest też czasem traktowany jako odnoga Jeziorka Wilanowskiego (ale przy zachowaniu nazwy Kanał Królewski)[2].

Hydrologia

Przez Kanał Sobieskiego odpływa woda z Jeziorka Wilanowskiego do rzeki Wilanówki[2][3][6]. Głównym dopływem zasilającym jeziorko w wodę jest Potok Służewiecki[3][6].

Ciąg wodny Potok Służewiecki – Jeziorko Wilanowskie (JWil) – Kanał Sobieskiego (KSob). Pozostałe oznaczenia: czarna kropka – początek potoku według PRNG[7], Wil – Wilanówka, Wis – Wisła, JPow – Jeziorko Powsinkowskie, JCz – Jeziorko Czerniakowskie.

Jeziorko Wilanowskie jest też końcowym elementem 12 km ciągu wodnego który tworzą wcześniej Jeziorka Bielawskie (Górne i Dolne[2]) położone tuż na południe od miasta oraz Jeziorko Lisowskie, Jeziorko pod Morgami i Jeziorko Powsinkowskie[8]. Tych 6 łach Wiślanych (łuków zakolowych starorzeczy Wisły[8]) jest powiązanych rowem melioracyjnym. Wymienione przepływowe starorzecza są pozostałością dawnego koryta Wisły[2]. Rozmieszczone są na tarasie zalewowym Wisły pod skarpą tarasu nadzalewowego IIa[2] (jak na przykład Jeziorko Wilanowskie) lub w jej pobliżu[2] - mapa.

W pobliżu ujścia kanału do Wialnówki[3] znajduje się zastawka, za pomocą której utrzymywane są właściwe rzędne piętrzenia wód Kanału Sobieskiego, zapewniające stały przepływ wody[5][9]. Spiętrza ona wody Jeziorka Wilanowskiego[3][10], dzięki czemu stabilizowane są również wody podziemne w rezerwacie przyrody Morysin[3]. Jaz ten wybudowano w latach 60. XX w.[10]

Ochrona przyrody

Kanał Sobieskiego - zastawka z budzącą kontrowersje kładką.
Kanał Sobieskiego widziany ze ścieżki w parku (rezerwacie) Morysin.
Kanał Sobieskiego. Po drugiej stronie park Morysin.
Przewrócone drzewo w wodzie.

W widłach Kanału Sobieskiego oraz Wilanówki znajduje się rezerwat przyrody Morysin[2], którego granice obejmują wody kanału[11][12][13], a otulina sięga daleko za lewy brzeg[11][12]. Kanał ten położony jest również na terenie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 42/14.02.2007 r., poz. 870)[14][11].

Długo po wybudowaniu zastawki na Kanale Sobieskiego powstała na niej nielegalna metalowa kładka służąca oczyszczaniu z gromadzących się na zastawce zanieczyszczeń oraz jej konserwacji. Budzi ona kontrowersje, ponieważ stwarza zagrożenie „penetracji terenu” rezerwatu, jest miejscem którym wchodzą na obszar chroniony grzybiarze i złodzieje drewna. Jedni proponują wyznaczenie przez nią szlaku do ruchu pieszego, inni likwidację[9].

Wilanówka wraz z Kanałem Sobieskiego i Jeziorem Wilanowskim mają być buforem chroniącym rezerwat Morysin przed nadmierną penetracją[9].

Dzięki spiętrzaniu Jeziorka Wilanowskiego przez zastawkę na Kanale Sobieskiego stabilizowane są również wody podziemne w rezerwacie Morysin[3].

Historia

Poniżej przytoczonych są informacje dotyczące otoczenia kanału i mogące mieć związek z jego historią.

  • Pałac w Wilanowie wzniesiono w latach 1681–1696, skrzydła boczne dobudowano w latach 1723–1729[15].
  • Prawdopodobnie w 1681 r. Locci skierował Sadurkę (obecnie Potok Służewiecki) do Wilanowa[2]. W XVIII wieku potok został czasowo poprowadzony dawnym korytem w celu zasilenia wodą stawów w Łazienkach[16].
  • Na planie dóbr królewskich w Wilanowie z Powsinkiem i Bażantarnią z 1732 roku w miejscu obecnego kanału są rozmieszczone w jednym szeregu najpierw zatoka Jeziorka Wilanowskiego nie połączona z Wilanówką, a za nią dalej w kierunku rzeki trzy nie połączone z sobą wydłużone zbiorniki wodne położone na linii obecnego kanału (oraz inne). Pierwszy z nich jest połączony grubą linią z jednej strony ze wspomnianą zatoką, z drugiej z Wilanówką, jednak nie w kierunku północnym jak współczesny kanał, ale wschodnim. Podobną choć może nieznacznie grubszą linią zaznaczona jest uchodząca do Jeziorka Wilanowskiego Sadurka (nie podpisana)[17]. Na planie Wilanowa i okolic z 1747 roku jeziorko z rzeką łączy nieprzerwany ciek wodny rozwidlający się przed Wilanówką i uchodzący do niej obydwiema odnogami - jedną biegnącą w kierunku północnym, drugą najpierw we wschodnim a następnie skręcającą na północ[18]. Na kolejnych mapach ciek jest już nierozwidlony, płynący na północ jak obecnie[19] i in..

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych (PRNG) podaje jedynie m.in. współrzędne geograficzne źródła i ujścia oraz punktów dodatkowych Potoku Służewieckiego bez nazwy Kanał Sobieskiego. Współrzędne ujścia odpowiadają jednak miejscu w którym Kanał Sobieskiego uchodzi do Wilanówki, a nie miejscu połączenia Potoku Służewieckiego i Jeziorka Wilanowskiego. Ponadto jeden z punktów dodatkowych położony jest w miejscu, w którym Kanał Sobieskiego wypływa z Jeziorka Wilanowskiego[7].

Przypisy

  1. ↑ Program komputerowy Google Earth.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Zdzisław Biernacki: IV. Geomorfologia i wody powierzchniowe. W: Wisła w Warszawie. Warszawa: Biuro Zarządu m.st. Warszawy, Wydział Planowania Przestrzennego i Architektury, Opracowanie graficzne, druk i oprawa: Dom Wydawniczy ELIPSA, 2000, s. 22-70. ISBN 83-907333-7-4. [dostęp 2014-10-18].
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Plan batymetryczny, mapy miąższości osadów dennych oraz ocena stanu, jakości wód i osadów dennych Potoku Służewieckiego i Jeziorka Wilanowskiego, opracowanie: zespół Państwowy Instytut Geologiczny. 2007. Dok.archit.1134.
  4. ↑ a b Tatiana Hardej. Chwilowa stolica Polski. „Stolica. Warszawski magazyn ilustrowany”. 6-7 (2243-4), s. 27-29, czerwiec-lipiec 2012. Warszawa: EKBIN. ISSN 0039-1689. 
  5. ↑ a b c Zarządzenie Nr publikowane w Dzienniku Urzędowym województwa mazowieckiego poz. 8272 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie z dnia 3 września 2014 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Morysin”.
  6. ↑ a b c d e f g h Załączniki Do uchwały Rady m.st. Warszawy Nr XCIII/2732/2010 z dnia 21 października 2010 r. Załącznik Nr 1. 2010, s. 19,197.
  7. ↑ a b c Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2022
  8. ↑ a b Jolanta Pawlak (red.), Małgorzata Teisseyre- Sierpińska (red.): Opracowanie ekofizjograficzne do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m. st. Warszawy. Warszawa: Urząd Miasta Stołecznego Warszawy, Biuro Naczelnego Architekta Miasta, Miejska Pracownia Planowania Przestrzennego i Strategii Rozwoju, 2006. [dostęp 2014-08-28]. Mapy - np.: zał. nr II.3.1 - "Geomorfologia" (m.in. skarpa warszawska), schemat nr II.4 - "Zasadnicze jednostki geomorfologiczne" (m.in. granica tarasu zalewowego)
  9. ↑ a b c Uzasadnienie do Zarządzenia Nr publikowanego w Dzienniku Urzędowym województwa mazowieckiego poz. 8272 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie z dnia 3 września 2014 r.
  10. ↑ a b Ważki. Warszawa, Jeziorko Wilanowskie. [dostęp 2015-01-09].
  11. ↑ a b c Geoserwis GDOŚ. [dostęp 2015-01-09].
  12. ↑ a b Zarządzenie nr 14 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie z dnia 17 czerwca 2010 r. w sprawie rezerwatu przyrody „Morysin”.
  13. ↑ mapy.geoportal.gov.pl. [dostęp 2015-01-09]. Działka ewidencyjna nr 32.
  14. ↑ Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 42/14.02.2007 r., poz. 870: Rozporządzenie Nr 3 Wojewody Mazowieckiego z dnia 13 lutego 2007 r. w sprawie Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu; Załącznik nr 43 do rozporządzenia nr 3 Wojewody Mazowieckiego z dnia 13 lutego 2007 r. Opis przebiegu granicy Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu dla m. stoł. Warszawy Dzielnicy Wilanów według mapy sygnatura Warszawa-Wilanów//WOChK/z z dnia 22 grudnia 2000 r. [data dostępu: 2015-01-09].
  15. ↑ Karol Mórawski, Wiesław Głębocki: Bedeker warszawski: w 400-lecie stołeczności Warszawy. Warszawa: Iskry, 1996, s. 336. ISBN 83-207-1525-3.
  16. ↑ Monika Oksiuta. Przemiany sieci hydrograficznej i zagospodarowania terenu na obszarze miejskim (zlewnia Potoku Służewieckiego, Warszawa). „Prace geograficzne”. 120, s. 105-115, 2008. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ. 
  17. ↑ Plan dóbr królewskich w Wilanowie z Powsinkiem i Bażantarni, rysownik saski, M4-IVb-BI.17, Właściciel: Landesamt fur Denkmalpfelge Sachsen. Mapa w zasobach archiwum Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
  18. ↑ Plan Wilanowa i okolic, de Pirch w Brzeżanach, 1747 r., oryg. AGAD, Zb.kart. t.550-8. Mapa w zasobach archiwum Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.
  19. ↑ Mappa Jeneralna Dóbr Klucza Willanowskiego, do Projektów Ekonomicznych, 1807 r., AGAD Zb.kart.466-25a. Mapa w zasobach archiwum Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.


Media użyte na tej stronie

Warszawa outline with districts v4.svg
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Kanał Sobieskiego - zastawka 001.jpg
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
Zastawka w pobliżu ujścia Kanału Sobieskiego do Wilanówki wraz z kontrowersyjną kładką.
Kanał Sobieskiego 002.jpg
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
Kanał Sobieskiego. Po drugiej stronie park (rezerwat) Morysin.
Kanał Sobieskiego 001.jpg
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
Kanał Sobieskiego widziany ze ścieżki w parku (rezerwacie) Morysin.
Kanał Sobieskiego 003.jpg
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
Początek Kanału Sobieskiego przy skraju Jeziorka Wilanowskiego. Widok z Mostu Rzymskiego w Parku Pałacowym w Wilanowie. Widać też parę traczy nurogęsi. Park w Morysinie jest z prawej strony.
Morysin - zespół pałacowo-parkowy - odnoga Jeziora Wilanowskiego.jpg
Autor: Jolanta Dyr, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Malowniczy zakątek Jeziora Wilanowskiego u brzegów morysińskiego rezerwatu przyrody.
Kanał Sobieskiego 5.jpg
(c) Dariusz Kowalczyk, CC BY-SA 4.0
Rezerwat przyrody Morysin - Kanał Sobieskiego widziany z parku, martwe drewno. Wilanów, Warszawa.
Potok Służewiecki - mapa 2.png
Autor: Darekk2, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ta mapa została stworzona za pomocą GMT.