Kanał Wieprz-Krzna

Kanał Wieprz-Krzna
Ilustracja
Kanał Wieprz-Krzna w Międzyrzecu Podlaskim
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Lata budowy

19541961

Długość

139,9 km

Różnica poziomów

ok. 27,5 m

Początek
Miejsce

Borowica

Wysokość

172 m n.p.m.[1]

współrzędne

51°04′24″N 23°06′20″E/51,073333 23,105556

Koniec
Akwen

Krzna Południowa

Miejsce

Międzyrzec Podlaski

Wysokość

144,5 m n.p.m.

współrzędne

51°58′14″N 22°45′59″E/51,970556 22,766389

Typ kanału

melioracyjny

Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „początek”, natomiast u góry znajduje się punkt z opisem „koniec”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „początek”, natomiast po prawej znajduje się punkt z opisem „koniec”

Kanał Wieprz-Krzna – melioracyjny kanał wodny znajdujący się we wschodniej Polsce, w województwie lubelskim. Łączy rzekę Wieprz w miejscowości Borowica (poniżej Krasnegostawu) z Krzną (koło Międzyrzeca Podlaskiego)[2]. Część systemu melioracyjnego kanału tworzą jeziora zamienione na zbiorniki retencyjne oraz kilka sztucznych zbiorników wodnych jak: Mosty, Podedwórze, Zahajki, Żelizna.

Długość: 140 km. Jest to najdłuższy kanał w Polsce. Nieżeglowny.

Historia

Wybudowany w latach 1954–1961. Pierwszy odcinek (Borowica) został oddany do użytku w sierpniu 1958 r., zaś całość przedsięwzięcia w październiku 1961 r. Projektantem tej największej wówczas inwestycji melioracyjnej w kraju był inż. Jan Kwapiszewski. Budowę kanału opisał w swojej książce: Budujemy kanał Wieprz-Krzna, Warszawa 1956[3].

Wpływ na środowisko

Wpływ kanału Wieprz-Krzna na środowisko naturalne Polesia Lubelskiego jest wybitnie szkodliwy. Oblicza się, iż kanał reguluje stosunki wodne na ok. 40 tys. ha gruntów ornych i ok. 80 tys. ha użytków zielonych. Są to jednak dane pochodzące z lat 60. i 70.[4] Szkody wyrządzane przez zachwianie stosunków wodnych mogą więc obejmować znacznie większy obszar. Wykopanie kanału spowodowało przesuszenie gruntów w pobliżu kanału, murszenie torfów, degradację i erozję gleb, zanik wielu naturalnych siedlisk zwierząt i roślin. Budowa kanału miała silny wydźwięk propagandowy[5]. Na początku zaobserwowano silny wzrost plonów z gruntów zmeliorowanych, jednak z czasem wydajność spadła poniżej wskaźników notowanych przed inwestycją.

Kanał w okolicach wsi Łózki w powiecie bialskim

Badania prowadzone w Katedrze Melioracji i Budownictwa Rolniczego oraz Katedrze Hydrobiologii i Ichtiobiologii Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie (dawnej Akademii Rolniczej) wykazały, iż na terenach zmeliorowanych dochodzi do wielu negatywnych zjawisk z punktu widzenia zarówno ekologii, jak i rolnictwa. Rowy melioracyjne nie spełniają swoich funkcji, ponieważ w okresie wiosennym mogą przyczyniać się do hamowania odpływu nadmiaru wody, zaś w okresie letnim do przesychania terenu. Na skutek tego następuje intensywny proces murszenia masy torfowej, zanikanie cennych zbiorowisk roślinnych oraz – w konsekwencji – spadek plonów. Osuszanie prowadzi do niszczenia wierzchniej warstwy gleby, intensywnej jej mineralizacji oraz zahamowania wzrostu roślin. Podsumowując można stwierdzić, iż wskutek budowy i dalszego użytkowania kanału stale pogłębia się degradacja przyrodnicza terenów Polesia[6][7].

Przyrodnicy podkreślają, iż na terenach objętych później obszarem Poleskiego Parku Narodowego, wskutek budowy kanału zniszczono ponad 80% zasobów rzadkich gatunków flory i fauny. Odwodnienie terenów w dawnym województwie chełmskim doprowadziło na obszarze ok. 15 tys. ha do masowych pożarów torfowisk i przekształcenia ich w nieużytki z dominacją ostu pospolitego, pokrzywy, trzcinnika piaskowego i innych roślin nienadających się na paszę dla zwierząt[8]. Zespół badawczy pod kierunkiem Prof. Tadeusza J. Chmielewskiego z Akademii Rolniczej w Lublinie wskazał, iż na terenie Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego od 1956 do 2006 roku „osuszono ponad 73% wszystkich torfowisk, turzycowisk i wilgotnych łąk”[9].

Rolnicy posiadający grunty w sąsiedztwie kanału wystąpili w 2010 roku o pomoc finansową państwa w „przywróceniu łąk do użytkowania”, a władze województwa lubelskiego zaplanowały zainwestowanie w tereny położone w pobliżu „zaniedbanego” kanału ponad 100 mln zł[10].

Przypisy

  1. [Mapa topograficzna Polski] 1 : 10 000. W: Geoportal.gov.pl > Raster > Szukaj: Borowica, gm. Łopiennik Górny. Geoportal.gov.pl dostęp: 2014.04.06.
  2. Końcowy odcinek kanału, o długości 1,4 km, pokrywa się z korytem Krzny Południowej, które tu zostało poszerzone. [Mapa topograficzna Polski] 1 : 10 000. W: Geoportal.gov.pl > Raster > Szukaj: Krzna Południowa [zaznaczenie biegu]. Geoportal.gov.pl dostęp: 2014.04.05.
  3. Publikacja dostępna w Bialskiej Bibliotece Cyfrowej. bbc.mbp.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-07)]..
  4. Encyklopedia powszechna PWN, t. 4, Warszawa 1976, s. 641 oraz analogicznie w Nowa encyklopedia powszechna PWNN, Warszawa 1997, t. 6, s. 765.
  5. Lesław Gnot, Lubelszczyzna, dzieje, ludzie, krajobrazy, Lublin 1974.
  6. Antoni Grzywna, Stosunki powietrzno-wodne i plonowanie zmeliorowanych łąk w dolinie rzeki Piwonii, „Acta Agrophysica” 2005, nr 5 (2), s. 283.
  7. Stanisław Radwan, Przyrodnicze podstawy ochrony i odnowy ekosystemów wodno-torfowiskowych w obszarze funkcjonalnym Poleskiego Parku Narodowego na tle antropogenicznych przekształceń środowiska przyrodniczego, „Acta Agrophysica” 2003, nr 91.
  8. Na ratunek rzekom Lubelszczyzny tekst na podstawie opracowania Prof. Dominika Fijałkowskiego (dostęp z dnia 11.04.2010). wieprz.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-10)]..
  9. Poprawa stanu ekologicznego i optymalizacja wykorzystania turystycznego zlewni zespołu jezior Miejskie – Kleszczów…, red. T. J. Chmielewski, Ostrów Lubelski 2006, s. 5.
  10. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. (dostęp z 2010-04-11).

Bibliografia

  • Kanał Wieprz-Krzna – uruchomiony, „Dziennik Polski” 1961, nr 234, s. 1.
  • Pierwszy odcinek kanału Wieprz-Krzna uruchomiony, „Dziennik Polski” 1958, nr 190, s. 2.
  • Wilgat Tadeusz, Wody Lubelszczyzny, Lublin 1998.

Linki zewnętrzne

  • Wody. W: Powiat Łęczyński » O Powiecie » Środowisko naturalne.

(dostęp 11.04.2010)

Media użyte na tej stronie

Relief Map of Poland.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Poland
Łózki ·20OTUNMO· Wieprz-Krzna Canal.jpg
Autor: Grzegorz W. Tężycki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Łózki (pow. bialski, woj. lubelskie, Polska). Kanał Wieprz – Krzna.
Lublin Voivodeship Relief location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Relief location map of Lublin Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 52.35 N
  • S: 50.20 N
  • W: 21.52 E
  • E: 24.25 E