Kanczendzonga

Kanczendzonga
कंचनजंघा
Ilustracja
Kanczendzonga (widok z Gangtok)
Państwo

 Indie
 Nepal

Położenie

Taplejung, Sikkim

Pasmo

Himalaje

Wysokość

8586 m n.p.m.

Wybitność

3922 m

Pierwsze wejście

25.05.1955
G. Band, J. Brown

• zimowe

1986
J. Kukuczka, K. Wielicki

Położenie na mapie Nepalu
Ziemia27°42′09″N 88°08′54″E/27,702500 88,148333

Kanczendzonga (właśc. K'angcz'endzönga, Kanczendzanga, Kangczendzonga, Kangchendzönga, nep. कञ्चनजङ्घा) – ośmiotysięcznik, najwyższy punkt Indii[a], drugi co do wysokości szczyt w Himalajach, trzeci co do wysokości szczyt Ziemi, o wysokości 8586 m n.p.m. (według innych źródeł[1] główny wierzchołek liczy 8598 m n.p.m.).

Topografia

Położony jest we wschodniej części Himalajów, na granicy Indii (Sikkimu) i Nepalu. Szczyt IX na mapach Indyjskiej Służby Topograficznej. Zbudowany ze skał metamorficznych i magmowych. Tworzy kilkuwierzchołkowy masyw, rozczłonkowany dolinami, którymi w różne strony spływają lodowce. Najbardziej znaną ścianą góry jest jej południowo-zachodnia flanka Yalung, o wysokości 3000-3500 metrów.

Masyw Kanczendzongi jest bardzo rozbudowany, a w bliskim jego sąsiedztwie (i niejako z tej samej "podstawy") wznoszą się dwa słynne z piękna szczyty – Jannu (7710 m) i Siniolchu (6887 m). W kopule szczytowej Kanczendzongi wyodrębnić można poza głównym szczytem jeszcze cztery wzniesienia:

NazwaWysokość (m n.p.m.)
Kanczendzonga8586
Kanczendzonga Zachodnia (Yalung Kang)8505
Kanczendzonga Środkowa8482
Kanczendzonga Południowa8494
Kangbachen7903

Nazwa szczytu

Kanczendzonga 3D

Nazwa szczytu jest bardzo skomplikowana i Anglicy wprowadzili do swojej literatury alpinistycznej transliterację Kangchenjunga. Stosowana jest ona w krajach, w których angielski jest językiem urzędowym, została też przyjęta przez Francuzów. Nazwa składa się z czterech słów tybetańskich: kang – śnieg, chien – wielki, dzod – skarbnica, nga – pięć. Stosownie do właściwości składni tybetańskiej znaczy to: Pięć Skarbów pod Wielkim Śniegiem. Brzmi to po polsku niezbyt zręcznie, więc lepszym tłumaczeniem zdaje się być Pięć Skarbnic Wielkiego Śniegu.[1] Nie jest pewne, czym owe skarbnice mogą być – ludność lokalna mówi o pięciu wierzchołkach masywu, pięciu lodowcach, lecz także o tradycyjnych pięciu skarbach regionu – soli (tsa), złocie i turkusach (ser dhang ji), świętych księgach i bogactwach (dham-czo, dhang nor), orężu (mtson) oraz zbożu i lekach (lo-thog, dhang men). Wierzchołek góry jest uważany za święty. Pierwsi zdobywcy uszanowali wolę tutejszych mieszkańców i zatrzymali się kilka metrów przed szczytem[2].

W języku polskim stosowane są różne pisownie nazwy szczytu. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej uznaje za prawidłowe nazwy Kanczendzanga i Kanczendzonga[3]. Polski Klub Górski proponował spolszczenie Kangczendzonga, w wielu publikacjach używa się angielskiej nazwy Kangchenjunga. W polskiej literaturze himalaistycznej często używana jest forma Kangczendżanga[1] lub Kangchendzönga z diakrytycznym znakiem ö (wymawianym jak w języku niemieckim) - jako wersja najbardziej zbliżona do oryginalnej wymowy. Tę drugą wersję wprowadził znawca himalaizmu, Günter Oskar Dyhrenfurth[4][2].

Historia podboju

  • W 1848 rekonesans przeprowadził brytyjski botanik Joseph D. Hooker. Hooker stworzył pierwsze szkice szczytu i wszedł na wysokość około 5800 m n.p.m. W 1852 Great British Trigonometric Survey ogłosiło, że Kanczendzonga nie jest, jak dotąd uważano, najwyższym, lecz trzecim pod względem wysokości szczytem na Ziemi. W latach 18831884 Rinsing Namgyal obszedł wokół masyw Kanczendzongi, osiągnął przy tym wysokość 5800 m.
  • W 1899 r. Douglas William Freshfield, któremu towarzyszyli E. Garwood, Ange Maquignaz oraz słynny później fotografik Vittorio Sella, okrążył masyw dookoła, opracowując pierwszy jego opis i pierwszą mapę regionu.
  • W 1905 grupa wspinaczyAleister E. Crowley, Alexis A. Pache, Charles A. Reymond, R. de Roghi oraz dr Jacot-Guillarmod wraz z tragarzami – osiągnęła wysokość około 6500 m n.p.m. Podczas zejścia zginęło trzech tragarzy i A. Pache.
  • 1929 – podczas próby wejścia na szczyt zaginął Amerykanin Edgar. F. Farmer.
  • 1929 – wyprawa niemiecka – szef: Paul Bauer, osiągnięto 7400 m n.p.m.
  • 1930 – wyprawa międzynarodowa – szef: Günter O. Dyhrenfurth (Szwajcaria), zdobyto pobliski Jongsang Peak – 7483 m n.p.m., zrezygnowano z prób wyjścia na Kanczendzongę.
  • 1931 – wyprawa niemiecka – szef: Paul Bauer, osiągnięto 7700 m n.p.m.
  • 1955 – wyprawa brytyjska, szef: Charles Evans, uczestnicy – George Band, Joe Brown, Norman Hardie, John Jackson, Tom McKinnon, Neil Mather, Tony Streather, John Clegg (lekarz), Dawa Tenzing i Szerpowie. Szczyt został zdobyty 25 maja przez George’a Banda i Joe Browna, a dzień później przez Normana Hardie'go i Tony’ego Streathera.
  • 1973 – wyprawa japońska, szef: Eizaburo Nishibori, pierwsze wejście na Yalung Kang: Yutaka Ageta, Takao Matsuda (zginął w czasie zejścia).
  • 1974 – polska wyprawa na Kangbachen kierowana przez Piotra Młoteckiego: Wojciech Brański, Zbigniew Rubinowski, Wiesław Kłaput, Marek Malatyński, Kazimierz Olech – pierwsze wejście na Kangbachen (26 maja).
  • 1975 – wyprawa niemiecko-austriacka kierowana przez Sigi Aeberliego, dziewięciu spośród jedenastu członków ekspedycji weszło na szczyt Yalung Kang.
  • 1977 – wyprawa hinduska kierowana przez pułkownika Narindera Kumara, Prem Chand i Nima Dorje – drugie wejście na Kanczendzongę (31 maja).
  • 1978 – polska wyprawa kierowana przez Piotra Młoteckiego: Eugeniusz Chrobak, Wojciech Wróż – pierwsze wejście na Kanczendzongę Południową (19 maja); Wojciech Brański, Zygmunt Andrzej Heinrich, Kazimierz Olech – pierwsze wejście na Kanczendzongę Środkową (22 maja)[2].
  • 1981 - pierwsze wejście czechosłowackie: 20 maja na szczyt weszli Jožo Psotka i Ľudo Zahoranský z wyprawy, którą kierował Ivan Gálfy.[5]
  • 1983 – Pierre Beghin – pierwsze wejście solowe.
  • Styczeń 1986 – wyprawa polska – kierownik wyprawy Andrzej Machnik, uczestnicy: Piotr Bednarczyk, Andrzej Czok, Grzegorz Figiel, Artur Hajzer, Robert Janik (lekarz), Zdzisław Kiszela, Julian Kubowicz, Jerzy Kukuczka, Alexandra i Casimir Lorentz (USA), Marc Palten (RFN), Krzysztof Pankiewicz, Jose Luiz Pauletto (Brazylia), Przemysław Piasecki, Bogusław Probulski, Michael Skorupski (Wielka Brytania), Zbigniew Terlikowski, Krzysztof Wielicki, Ludwik Wilczyński. Pierwsze wejście zimoweJerzy Kukuczka i Krzysztof Wielicki (11 stycznia). Podczas wyprawy zmarł wskutek obrzęku płuc Andrzej Czok (11 stycznia).
  • 1992 – na wysokości 8250 m n.p.m. zaginęła Wanda Rutkiewicz – jedna z najwybitniejszych himalaistek świata.
  • 2001 – na szczycie stanął Piotr Pustelnik[6]
  • 2009 – 18 maja około godz. 17.00 na szczycie stanęła Kinga Baranowska (pierwsze polskie wejście kobiece)[7][8].
  • 2022 - 12 maja około 7.00 rano na wierzchołku stanęła Dorota Rasińska-Samoćko (drugie polskie kobiece wejście)[9]

Kanczendzonga jest górą trudną, po Annapurnie i Lhotse zanotowano tu najmniej wejść spośród ośmiotysięczników – do końca 2000 udokumentowano 162 wejścia, śmierć poniosło 39 wspinaczy.

Fikcyjny opis ataku dwu wspinaczy na Kanczendzongę napisał w 1951 r. Stanisław Lem w powieści Astronauci. Michelle Paver w powieści Przepaść również opisuje próbę zdobycia tej góry.

Przypisy

  1. a b c Brański Wojciech: Do Himalajów, wiecznych śniegów skarbnicy, Nasza Księgarnia, Warszawa 1981, ISBN 83-10-07836-6, s. 262
  2. a b c Wojciech Wróż: Święta góra Sikkimu. Warszawa: „Sport i Turystyka”, 1982. ISBN 83-217-2377-2.
  3. Zmiany wprowadzone na XX posiedzeniu KSNG. [dostęp 2009-03-31].
  4. Janusz Kurczab: Lodowi wojownicy. Warszawa: Agora SA – Biblioteka Gazety Wyborczej, 2008, s. 113-116, seria: Polskie Himalaje. ISBN 978-83-7552-379-9.
  5. Šimko Jožo: 60 horolezeckých týždňov vo Vysokých Tatrách, w: "Krásy Slovenska" R. LXI, nr 8/84, s. 12
  6. Wyprawa na trzeci szczyt świata - Kanczendzongę. wspinanie.pl, 30 marca 2009. [dostęp 2013-03-22].
  7. Kinga Baranowska zdobyła Kangchenjungę. wspinanie.pl, 18 maja 2009. [dostęp 2013-03-22].
  8. Kinga Baranowska na szczycie Kanczendzongi 8586 m / 2009r.. YouTube, 27 stycznia 2011. [dostęp 2013-03-22].
  9. https://wspinanie.pl/2022/06/dorota-rasinska-samocko-rekordowo-annapurna-kanczendzonga-lhotse-makalu

Uwagi

  1. Nie licząc spornego K2.


Zobacz też

  • Obszar Chroniony Kanczendzonga

Media użyte na tej stronie

Flag of India.svg
The Flag of India. The colours are saffron, white and green. The navy blue wheel in the center of the flag has a diameter approximately the width of the white band and is called Ashoka's Dharma Chakra, with 24 spokes (after Ashoka, the Great). Each spoke depicts one hour of the day, portraying the prevalence of righteousness all 24 hours of it.
U+25B2.svg
Black up-pointing triangle , U+25B2 from Unicode-Block Geometric Shapes (25A0–25FF)
Nepal rel location map.svg
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Nepal including the 7 provinces
Kangchenjunga.JPG
Autor: Siegmund Stiehler, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Kangchenjunga, 8586 m seen from Gangtok, Mountain on the border between Nepal and Sikkim
Kangchenjunga 3D.gif
Panoramic 3D al Vârfului Kangchenjunga. Imagine realizată după date SRTM furnizate liber de către NASA.