Kanellowate
 Canella winterana | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | kanellowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Canellaceae Mart. Nov. Gen. Sp. Pl. 3: 168, 170. Sep 1832 | |
Kanellowate, korzybielowcowate (Canellaceae Cronquist) – rodzina z rzędu kanellowców, obejmująca w zależności od ujęcia 5[3]–6[4] rodzajów z 17–21 gatunkami[3][4]. Rośliny te występują w strefie tropikalnej i subtropikalnej obu kontynentów amerykańskich i we wschodniej Afryce wraz z Madagaskarem[2][4].
Nazwa rodziny pochodzi od zdrobniałej formy greckiego słowa καννα (kanna) znaczącego „trzcina cukrowa”. Nadana została rodzinie z powodu nazywania w Ameryce Środkowej kory kannelowej hiszpańskim słowem canelo[4].
Znaczenie ekonomiczne ma korzybiel biały Canella winterana dostarczający „białego cynamonu” (kory kannelowej)[5]. Jest on używany jako przyprawa i stymulant, do aromatyzowania tytoniu, także jako trucizna na ryby. Także drewno korzybiela jest cenionym surowcem (zwane Bahama whitewood)[4]. Wartościowego drewna dostarcza także afrykański gatunek Warburgia stuhlmanii[5]. Ze względu z kolei na duży popyt w Indiach na wonne drewno madagaskarskiego endemitu – Cinnamosma fragrans, roślina ta jest silnie zagrożona[4]. Jako przyprawę na Antylach wykorzystuje się także korę Cinnamodendron corticosum. W Afryce przyprawą są liście Warburgia ugandense, podczas gdy żywica z tego gatunku wykorzystywana jest do ochrony drewna[4].
Morfologia
- Pokrój
- Zwykle drzewa, rzadziej krzewy[4]. W nagich pędach[3], w miękiszu, obecne są komórki wydzielnicze zawierające olejki[5][3].
- Liście
- Ustawione spiralnie, pojedyncze i całobrzegie, bez przylistków[4]. Blaszka skórzasta, zwykle z prześwitującymi komórkami gruczołowatymi zawierającymi olejki[6], stąd liście aromatyczne[4].
- Kwiaty
- Drobne, zebrane w baldachogrona[5] i wierzchotki[6] wyrastające w kątach liści, tylko w rodzaju Canella – szczytowo[5], rzadko kwiaty pojedyncze[6]. Kwiaty są obupłciowe i promieniste[4]. Oś kwiatowa jest skrócona, okrywa zróżnicowana na mięsisty kielich i koronę. Kielich trójdziałkowy, korona z kilku okółków (do czterech), w każdym okółku 3 lub 5 listków okwiatu[5]. Płatki są wolne, tylko u Cinnamosma zrastają się[4]. Pręciki w liczbie 6–12 zrośnięte są w rurkę[4][6]. Słupek powstaje z 2–6 zrośniętych owocolistków[5]. Zalążnia jest jednokomorowa, górna, zwieńczona grubą i krótką szyjką słupka, na szczycie z dwu- lub sześciodzielnym znamieniem[4]. Zalążki zgięte (kampylotropowe) w liczbie 2–20 na ściennych łożyskach[6].
- Owoce
- Jagody[4][6] zawierające pojedyncze (1–2) nasiona[6]. Nasiona czarne[6], czasem z osnówką[3], z bogatym w lipidy bielmem[5][6].
Systematyka
Rodzina jest spokrewniona z winterowatymi Winteraceae i jest to potwierdzone analizami molekularnymi. Wcześniej na taką relację wskazywała też wspólna i charakterystyczna budowa łupiny nasiennej. Problemy z klasyfikacją tych roślin sprawiały jednak pewne anatomiczne podobieństwa do rodziny muszkatołowcowatych Myristicaceae[4].
- Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)
Jedna z dwóch rodzin (obok winterowatych) w rzędzie kanellowców w obrębie kladu magnoliowych – jednej z najstarszych linii rozwojowych okrytonasiennych[2].
| ← |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział na rodzaje[7]
- Canella P.Browne – korzybiel, rodzaj monotypowy z gatunkiem korzybiel biały Canella winterana
- Capsicodendron Hoehne (bywa włączany do Cinnamodendron)[3]
- Cinnamodendron Endl.
- Cinnamosma Baill.
- Pleodendron Tiegh.
- Warburgia Engl.
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b c d e f David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 158. ISBN 978-1-107-11502-6.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 95. ISBN 978-1-842466346.
- ↑ a b c d e f g h Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998. ISBN 83-7079-778-4.
- ↑ a b c d e f g h i Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer, s. 31. ISBN 978-1-4020-9608-2.
- ↑ Vascular Plant Families and Genera. Royal Botanic Gardens Kew. [dostęp 2009-05-30]. (ang.).
Media użyte na tej stronie
Autor: Pancrat, Licencja: CC BY-SA 3.0
Canella winterana, Bois-cannelle, Pointe des Châteaux, Guadeloupe
Autor: Rawpixel, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cinnamon bark (Canella alba) illustration from Medical Botany (1836) by John Stephenson and James Morss Churchill.
Autor: JMK, Licencja: CC BY-SA 3.0
Flowers of a Pepper-bark tree in the Manie van der Schijff Botanical Garden at the University of Pretoria