Kango

Kango (jap. 漢語 dosł. słowa Hanów, chińskie) – część słownictwa i wyrażeń w języku japońskim pochodzenia chińskiego^[1].

Słowa te zapisywane są chińskimi znakami (kanji) i czytane po sinojapońsku (on’yomi). Pewna jej grupa została utworzona z elementów sinojapońskich niezależnie w Japonii. Nazywają się one wasei-kango (和製漢語).

Użyciu tego słownictwa towarzyszą wzory gramatyczne i zdaniowe, traktowane także jako sinojapońskie. Kango stanowią jedną z trzech kategorii, na które można podzielić słownictwo japońskie. Pozostałe dwa to: słownictwo czysto japońskie, zwane yamato-kotoba (大和言葉) lub wago (和語) oraz słownictwo pochodzące z języków zachodnich, zwane gairaigo (外来語). Około 60% słów używanych we współczesnym języku japońskim, to kango.

Rola wyrazów kango

Samodzielny wyraz kango, składający się przeważnie z dwóch znaków i tworzący tzw. złożenie, jest w reguły rzeczownikiem lub po dodaniu stosownych sufiksów – przymiotnikiem. Staje się także czasownikiem po dodaniu suru (する) lub przysłówkiem po dodaniu ni (に).

Ze względu na swoją strukturę kango bezpośrednio nie może być czasownikiem czy też przymiotnikiem właściwym.

Struktura gramatyczna wyrazów kango

Wyraz kango może mieć dwa rodzaje struktury: część pierwsza określa część drugą albo cały wyraz jest połączeniem znaczeń obu części.

Popularne morfemy określane

語 (ご go)

Oznacza język. Np.:

• Wymowa kun’yomi: かたる kataru

人 (じん jin)

Oznacza osobę. W szczególności jako końcówka oznacza mieszkańca danego kraju. Np.:

• Inna wymowa on’yomi: にん nin
• Wymowa kun’yomi: ひと hito

者 (しゃ sha)

Również oznacza osobę, stosowane raczej do zawodów. Np.:

• 医者 (いしゃ isha) – medycyna → lekarz
• 学者 (がくしゃ gakusha) – nauka → naukowiec
• 筆者 (ひっしゃ hissha) – piórko do pisania → pisarz
• Wymowa kun’yomi: もの mono

気 (き ki)

Oznacza dosłownie duszę. Jest używane do pewnej klasy rzeczowników abstrakcyjnych.

• 天気 (てんき tenki) – niebo → pogoda
• 電気 (でんき denki) – elektryczny → elektryczność
• 病気 (びょうき byōki) – chory → choroba

車 (しゃ sha)

Oznacza pojazd.

• 自転車 (じてんしゃ jitensha) – samemu + toczyć się → rower
• 自動車 (じどうしゃ jidōsha) – samemu + poruszać się → samochód
• 汽車 (きしゃ kisha) – para (wodna) → pociąg parowy
• 電車 (でんしゃ densha) – elektryczność → pociąg elektryczny
• Wymowa kun’yomi: くるま kuruma

数 (すう sū)

Oznacza liczbę, np.:

• 小数 (しょうすう shōsū) – mały → ułamek
• 指数 (しすう shisū) – wskazywać → indeks
• 点数 (てんすう tensū) – kropka, punkt → ilość punktów, punktacja

学 (がく gaku)

Oznacza naukę, np.:

• 語学 (ごがく gogaku) – język → lingwistyka
• 数学 (すうがく sūgaku) – liczba → matematyka
• 生物学 (せいぶつがく seibutsugaku) – organizm żywy → biologia

Popularne morfemy określające

全 (ぜん zen)

Oznacza cały, np.:

• 全部 (ぜんぶ zenbu) – część → całość
• 全国 (ぜんこく zenkoku) – kraj → ogólnokrajowe

Uwaga: nie jest to ten sam znak co dotyczący buddyzmu Zen.

最 (さい sai)

Oznacza najbardziej, np.:

• 最高 (さいこう saikō) – wysoki → najwyższy (np. Sąd Najwyższy)
• 最近 (さいきん saikin) – bliski → najbliższy, ostatni (do tej pory)
• 最初 (さいしょ saisho) – początek → początkowy

無 (む mu)

Oznacza brak czegoś, np.:

• 無用 (むよう muyō) – używać → bezużyteczny
• 無料 (むりょう muryō) – opłata → darmowy
• 無言 (むごん mugon) – mówić → cisza

不 (ふ fu)

Oznacza przeciwieństwo, np.:

• 不便 (ふべん fuben) – wygoda → niewygodne
• 不足 (ふそく fusoku) – wystarczać → niewystarczające
• 不安 (ふあん fuan) – spokój → niepokój

Zobacz też

• pismo japońskie
• język japoński
• on’yomi
• kun’yomi

Przypisy