Kaniów (Ukraina)

Kaniów
Канів
	; Sobór Zaśnięcia Matki Bożej
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	czerkaski
Rejon	czerkaski
Zarządzający	Reńkas Ihor Ołeksandrowycz↗
Powierzchnia	17,42 km²
Populacja (2019); • liczba ludności	; 23 591
Nr kierunkowy	+380 4736
Kod pocztowy	19000-19009
Tablice rejestracyjne	CA
	Położenie na mapie obwodu czerkaskiego Kaniów
	Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kaniów
	49°44′41″N 31°27′21″E/49,744722 31,455833
	Strona internetowa
	Portal Ukraina

Kaniów (ukr. Канів) – miasto na Ukrainie, w obwodzie czerkaskim, w rejonie czerkaskim, nad Zbiornikiem Kaniowskim na Dnieprze.

Był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego^[2], w 1765 roku należał do starostwa kaniowskiego w województwie kijowskim^[3].

Historia

Kaniów na mapie radziwiłłowskiej (1613)

Pierwsza wzmianka o Kaniowie pochodzi z 1078. Miejscowość była znana jako główne miejsce przepraw przez rzekę Dniepr.

Korsuń i Kaniów są to najpiękniejsze miejsca, dawnego województwa kijowskiego. Kaniów położony nad Dnieprem miał warowny zamek; rządził w nim książę Hleb udzielnie; roku 1146 ks. Wsiewołod zbudował cerkiew św. Grzegorza. Za czasów udzielnych książąt Rusi przez Kaniów przechodziły do Kijowa towary z Carogrodu. Połowce ciągle napadali idące karawany pod Kaniowem; bywały z tego powodu nieustanne z Połowcami walki, którzy prowadząc życie koczujące, żywili się z rabunku przechodzących karawan. (...)^[4]

Po 1240 był siedzibą nadzorców tatarskich (baskaków). Po przejęciu tych terenów przez Wielkie Księstwo Litewskie, książę Witold utworzył w Kaniowie komorę celną. W 1569, w następstwie unii lubelskiej roku Kaniów przeszedł z Litwy do Korony.

Za Zygmunta I, gdy wyznaczonym był komisarz dla zwiedzenia wszystkich zamków litewskich aż do Perekopu, wspomina o Kaniowie jako o warownym. Około r. 1595 żadnego zamku już w Kaniowie nie było. Cła od towarów oficyaliści starosty Kaniowskiego zbierali dla zbudowania nowego. Stanął zameczek mały dla obrony od hajdamaków, który w czasie rzezi Gonty do szczętu był zniszczony. To zburzenie w swym poemacie skreślił Goszczyński. Starostą Kaniowskim był ks. Janusz Ostrogski, kasztelan krakowski; w ostatnich czasach Potocki Mikołaj powszechnie był znany pod imieniem Kaniowskiego. ^[4]

W 1600 Kaniów uzyskał prawa miejskie. Od 1635 wypłacano tu żołd Kozakom rejestrowym. W 1654 moskiewski książę Siemion Bołchowskij przyjmował w nim od Kozaków i Bohdana Chmielnickiego przysięgę wierności wobec Carstwa Rosyjskiego. W 1678 Kaniów został zniszczony przez Turków. W czerwcu 1768 podczas koliszczyzny miasto zostało zdobyte przez hajdamaków, a jego wszyscy obrońcy wymordowani. W rzezi uczestniczyli także miejscowi chłopi ruscy i Kozacy^[5]. O tych wydarzeniach opowiada jeden z najważniejszych utworów polskiego czarnego romantyzmu - Zamek kaniowski Seweryna Goszczyńskiego.

Odjazd Katarzyny II z Kaniowa w 1787 roku, Jan Bogumił Plersch

Miejscowość rozwinęła się znacznie po 1775, gdy dziedzicznym starostą kaniowskim został bratanek króla Stanisław Poniatowski, który wprowadził wiele reform gospodarczych, m.in. oczynszował chłopów. W 1787 Katarzyna II Wielka caryca Rosji spotkała się w Kaniowie z królem Polski Stanisławem Augustem Poniatowskim – Tadeusz Miciński oparł na tych zdarzeniach swój dramat Termopile Polskie, a także powiązaną z nim powieść Wita. Gdy w 1793 miasto zostało zajęte przez Rosję, Stanisław Poniatowski sprzedał swoje miejscowe dobra. W 1861 pochowano pod miastem poetę Tarasa Szewczenkę, w miejscu, w którym obecnie istnieje Narodowy Rezerwat Szewczenki.

Odznaka pamiątkowa Związku Kaniowczyków, wykonana z mosiądzu (awers).

Podczas I wojny światowej w nocy z 10 na 11 maja 1918 rozpoczęła się bitwa pod Kaniowem, gdy przeważające liczebnie oddziały niemieckie bez żadnych uprzedzeń zaatakowały rozlokowane w okolicy Kaniowa jednostki polskie generała Hallera, niezadowolone z postanowień traktatu brzeskiego. Po całodziennej walce i wyczerpaniu się zapasów amunicji II Korpus Polski został zmuszony do złożenia broni. Straty niemieckie wyniosły ok. 1500 zabitych i rannych, polskie nie przekraczały 1000.

W 1972 w pobliżu miasta uruchomiono elektrownię wodną.

W 1989 liczyło 29 049 mieszkańców^[6]^[7].

W 2013 liczyło 25 558 mieszkańców^[8].

Zabytki

Sobór Zaśnięcia Matki Bożej
Zamek w Kaniowie – nieistniejący
Szkoła bazylianów z 1784 r., współcześnie muzeum
Synagoga z początku XIX w.

Sobór Zaśnięcia Matki Bożej
Szkoła bazylianów
Synagoga

Gospodarka

W mieście rozwinął się przemysł elektrotechniczny, spożywczy oraz drzewny^[9].

Ludzie związani z miastem

W położonej pod miastem wsi Martynówka urodził się polski działacz socjalistyczny Ludwik Waryński.
W czasie II wojny światowej pod Kaniowem 26 października 1941 zginął i jest pochowany Arkady Gajdar – radziecki pisarz młodzieżowy.

Miasto w literaturze

W Kaniowie toczy się akcja poematu Seweryna Goszczyńskiego Zamek kaniowski.

Zobacz też

Przypisy

↑ Чисельність населення (за оцінкою) на 1 вересня 2019 року // Головне управління статистики у Черкаській області
↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 14.
↑ Archiwum Baworowskich (fond 209), rkps 707, k. 1v, wypis z lustracji 1765 roku z kancelarii kwarcianej skarbu koronnego z 1778 roku
↑ ^a ^b Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, na str. 649
↑ Władysław Andrzej Serczyk, Koliszczyzna, Kraków 1968, s. 105-106
↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
↑ Канев // Большой энциклопедический словарь (в 2-х тт.). / редколл., гл. ред. А. М. Прохоров. том 1. М., "Советская энциклопедия", 1991. стр.537
↑ Чисельність наявного населёння України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України. Київ, 2013. стор.105
↑ Kaniów, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-07-15] .

Linki zewnętrzne

Kaniów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 806 .

[1] Чисельність населення (за оцінкою) на 1 вересня 2019 року // Головне управління статистики у Черкаській області

[2] Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 14.

[3] Archiwum Baworowskich (fond 209), rkps 707, k. 1v, wypis z lustracji 1765 roku z kancelarii kwarcianej skarbu koronnego z 1778 roku

[Iwanowski-4] Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, na str. 649

[5] Władysław Andrzej Serczyk, Koliszczyzna, Kraków 1968, s. 105-106

[6] Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу

[7] Канев // Большой энциклопедический словарь (в 2-х тт.). / редколл., гл. ред. А. М. Прохоров. том 1. М., "Советская энциклопедия", 1991. стр.537

[8] Чисельність наявного населёння України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України. Київ, 2013. стор.105

[PWN-9] Kaniów, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-07-15] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne