Kanonierki typu Friponne

Kanonierki typu Friponne

„Friponne” w 1917 r.
Kraj budowy	Francja
Użytkownicy	Marine nationale  Forțele Navale Române  MW ZSRR
Stocznia	Arsenal de Lorient, Lorient Arsenal de Brest, Brest
Wejście do służby	1917-1918
Wycofanie	2002
Planowane okręty	13
Zbudowane okręty	8
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	normalna: 315 ton standardowa: 375 t pełna: 443 t
Długość	60,2–66,4 metra
Szerokość	7 m
Zanurzenie	2,6–2,8 m
Napęd	2 silniki Diesla Sulzer o łącznej mocy 900 KM 2 śruby
Prędkość	14,5 węzła
Załoga	50–54
Uzbrojenie	2 działa kal. 100 mm L/45 (2 x I) 2 zrzutnie bg

Kanonierki typu Friponne – francuskie awiza (kanonierki) z okresu I i II wojny światowej. W latach 1915–1918 w stoczniach Arsenal de Lorient w Lorient i Arsenal de Brest w Breście zbudowano osiem okrętów tego typu. Jednostki weszły w skład Marine nationale w latach 1917–1918 i wzięły udział w I wojnie światowej. W styczniu 1920 roku cztery okręty zostały zakupione przez Rumunię i weszły w skład Forțele Navale Române. Spośród jednostek pozostałych we Francji dwie skreślono z listy floty w dwudziestoleciu międzywojennym, zaś dwie przetrwały II wojnę światową. Z wyjątkiem zatopionej w 1941 roku kanonierki „Locotenent Lepri Remus”, rumuńskie okręty zostały w 1944 roku zdobyte przez żołnierzy radzieckich i następnie wcielone do służby w Marynarce Wojennej ZSRR. Dwa z nich („Locotenent-Comandor Stihi Eugen” i „Sublocotenent Ghiculescu Ion”), zwrócone Rumunii w październiku 1945 roku, służyły w charakterze jednostek pomocniczych aż do 2002 roku.

Projekt i budowa

Awiza typu Friponne (klasyfikowane też jako kanonierki do zwalczania okrętów podwodnych) zostały zamówione na podstawie wojennego programu rozbudowy floty francuskiej z 1916 roku^[1]. Okręty były w zasadzie identyczne z awizami typu Ardent, różniąc się głównie rodzajem siłowni – silnikami Diesla w miejsce napędu parowego, dzięki czemu znacznie wzrósł zasięg pływania^[1]. Początkowo planowano budowę 13 jednostek, jednak ukończono jedynie osiem^[1].

Spośród ośmiu okrętów typu Friponne trzy zbudowane zostały w stoczni Arsenal de Lorient, zaś pięć w stoczni Arsenal de Brest^[1][2]. Stępki jednostek położono w latach 1915-1916, zostały zwodowane w latach 1916–1917, a do służby w Marine nationale przyjęto je w latach 1917–1918^[3].

Dane taktyczno-techniczne

Okręty były kanonierkami przeznaczonymi do zwalczania okrętów podwodnych (we Francji klasyfikowane jako awiza 2. klasy)^[1][3]. Długość całkowita kadłuba wynosiła od 60,2 do 66,4 metra, szerokość 7 metrów i zanurzenie od 2,6 do 2,8 metra^[4][5]. Wyporność normalna wynosiła 315 ton, standardowa 375 ton, zaś pełna 443 tony^[4][5][a]. Okręty napędzane były przez dwa silniki wysokoprężne Sulzer o łącznej mocy 900 KM, poruszające dwoma śrubami (większość jednostek nie posiadała komina, z wyjątkiem „Chiffonne”, „Engageante” i „Mignonne”)^[6][7]. Maksymalna prędkość okrętów wynosiła 14,5 węzła^[3][5]. Okręty zabierały 30 ton paliwa, co pozwalało osiągnąć zasięg wynoszący 3000 Mm przy prędkości 10 węzłów (lub 1600 Mm przy 15 węzłach)^[5][6].

Uzbrojenie kanonierek składało się z dwóch pojedynczych dział kalibru 100 mm L/40 M1897 i dwóch zrzutni bomb głębinowych^[3][5].

Załoga okrętu liczyła 50–54 oficerów, podoficerów i marynarzy^[5][8][b].

Służba

Marine nationale

Spośród ośmiu kanonierek sześć służyło na Morzu Śródziemnym, a dwie na Atlantyku^[1]. 15 maja 1917 roku „Surveillante” uczestniczył w kolizji, w wyniku której zatonął włoski torpedowiec „Scorpione”^[1][9]. 9 stycznia 1920 roku cztery okręty zostały zakupione przez Rumunię („Friponne”, „Impatiente”, „Chiffonne” i „Mignonne”)^[4][10]. W 1925 roku zakończył służbę we flocie francuskiej „Bouffonne”, a w 1938 roku jego los podzielił „Surveillante”^[1][3]. 3 lipca 1940 roku w Portsmouth „Diligente” został opanowany przez Brytyjczyków^[3][11]. Okręt został po wojnie zwrócony i złomowany w grudniu 1946 roku^[1][12][c]. „Engageante” w listopadzie 1942 roku został przejęty przez Wolnych Francuzów, po czym, wycofany ze służby w 1944 roku, został złomowany 3 grudnia 1945 roku^[1][3][11].

Forțele Navale Române

„Sublocotenent Ghiculescu Ion” przed 1944 r.

15 stycznia cztery zakupione kanonierki weszły w skład Forțele Navale Române pod nazwami „Locotenent-Comandor Stihi Eugen” (ex-„Friponne”), „Căpitan Dumitrescu Constantin” (ex-„Impatiente”), „Locotenent Lepri Remus” (ex-„Chiffonne”) i „Sublocotenent Ghiculescu Ion” (ex-„Mignonne”)^[4][10]. Okręty otrzymały nazwy na cześć oficerów rumuńskiej marynarki, poległych podczas I wojny światowej^[2][10]. Na przełomie 1939 i 1940 roku dokonano modernizacji uzbrojenia wszystkich jednostek: zdemontowano oba działa kal. 100 mm, instalując w zamian dwa pojedyncze działka plot. SK C/30 kal. 37 mm L/80 („Locotenent Lepri Remus” przystosowano też do przenoszenia min)^[4][13]. Ten ostatni zatonął 11 stycznia 1941 roku u ujścia Dunaju po wejściu na rumuńską zagrodę minową, postawioną poprzedniego dnia przez stawiacz min „Aurora”^[4][13][d].

W 1942 lub 1943 roku obrona przeciwlotnicza pozostałych trzech okrętów została wzmocniona przez montaż pojedynczego działka C/38 kal. 20 mm L/65, zaś na początku 1944 roku jedno z działek kal. 37 mm zostało zastąpione działem SK C/30 kal. 88 mm L/42^[4]. 5 września 1944 roku kanonierki zostały zdobyte przez żołnierzy radzieckich w Konstancy i następnie wcielone do służby w Marynarce Wojennej ZSRR jako „Araks” („Căpitan Dumitrescu Constantin”), „Achtuba” („Locotenent-Comandor Stihi Eugen”) i „Angara” („Sublocotenent Ghiculescu Ion”)^[14]. 10 stycznia 1945 roku nieopodal Odessy „Araks” wszedł na minę i zatonął, a później został podniesiony i następnie złomowany^[14][15][e].

„Achtuba” i „Angara” zostały zwrócone 14 października 1945 roku i weszły ponownie w skład Marynarki Wojennej Rumunii pod nazwami „Eugen Stihi” i „Ion Ghiculescu”^[4][14]. W 1960 roku „Eugen Stihi” został przebudowany na okręt hydrograficzny i otrzymał oznaczenie NH 112, zaś „Ion Ghiculescu” stał się okrętem dowodzenia i otrzymał oznaczenie NDD 113^{[4][15][16][f]}. Uzbrojenie okrętów w tym okresie stanowiło pojedyncze działko plot. kal. 37 mm i dwa podwójne stanowiska wkm kal. 14,5 mm^[16][17]. Obie jednostki zostały wycofane ze służby w 2002 roku^[18].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Raymond Blackman (red.): Jane’s Fighting Ships 1953-1954. London: Sampson Low, Marston & Co., 1953. (ang.)
• Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.)
• Robert Gardiner, Stephen Chumbley: Conway’s All The World’s Fighting Ships 1947-1995. Annapolis: Naval Institute Press, 1996. ISBN 1-55750-132-7. (ang.)
• Robert Gardiner, Randal Gray: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.)
• Ivan Gogin: ANGARA gunboats (1917-1918/1944) (ang.). Navypedia. [dostęp 2018-02-24].
• Ivan Gogin: CĂPITAN DUMITRESCU ASW gunboats (1917-1918/1920) (ang.). Navypedia. [dostęp 2018-02-24].
• Ivan Gogin: FRIPONNE 2nd class avisos (ASW gunboats) (1917-1918) (ang.). Navypedia. [dostęp 2018-02-24].
• Ivan Gogin: SIRIO torpedo boats (1905-1906) (ang.). Navypedia. [dostęp 2018-02-24].
• Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
• Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.)
• John E. Moore (red.): Jane’s Fighting Ships 1984-85. London: Jane’s Publishing Company Ltd, 1985. ISBN 0-7106-0795-4. (ang.)
• Oscar Parkes (red.): Jane’s Fighting Ships 1934. London: Sampson Low, Marston & Co., 1934. (ang.)
• M.B. Pietlewannyj: Korabli stran Warszawskogo dogowora. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2009. ISBN 978-5-8172-0127-7. (ros.)
• Stephen Saunders (red.): Jane’s Fighting Ships 2004-2005. London: Jane’s Information Group Ltd, 2004. ISBN 0-7106-2623-1. (ang.)
• Richard Sharpe (red.): Jane’s Fighting Ships 1989-90. London: Jane’s Defence Data, 1989. ISBN 0-7106-0886-1. (ang.)
• Maciej S. Sobański. Rumuńskie operacje minowe w latach 1941-1944. „Okręty Wojenne”. Nr 3 (53), 2002. ISSN 1231-014X.