Kaparowate

Kaparowate
Ilustracja
Kapary cierniste
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządróżopodobne
Rządkapustowce
Rodzinakaparowate
Nazwa systematyczna
Capparaceae Juss.
Gen. Pl.: 242. 4 Aug 1789[3]
Steriphoma paradoxum
Boscia foetida subsp. rehmanniana

Kaparowate (Capparaceae Juss.) – rodzina roślin należąca do rzędu kapustowców. Obejmuje ok. 30 rodzajów z co najmniej 324 gatunkami rozpowszechnionymi w strefie międzyzwrotnikowej i sięgającymi do strefy klimatu umiarkowanego – po południową Europę i Stany Zjednoczone w Ameryce Północnej[4]. Najbardziej zróżnicowane w Brazylii[5]. Odgrywają istotną rolę w okresowo suchych lasach podrównikowych[4]. Pąki kwiatowe kaparów ciernistych marynowane w occie, oliwie lub winie bądź konserwowane w soli stanowią przyprawę o słodko-kwaśnym, lekko pikantnym smaku, nazywaną kaparami[6]. Spożywane są także marynowane owoce i pędy innych gatunków, zwłaszcza w obszarze śródziemnomorskim. W Australii jadalne są owoce Capparis mitchellii. Niektóre drzewiaste gatunki z rodzaju Capparis dostarczają twardego drewna użytkowego. Rośliny z rodzajów Capparis i Steriphoma uprawiane bywają jako ozdobne[4].

Morfologia

Cadaba fruticosa
Crataeva magna
Pokrój
Krzewy i drzewa, zwykle bezbronne, rzadko cierniste[4], niektóre gatunki są częściowo pnące[5].
Liście
Skrętoległe, ułożone na pędzie spiralnie lub w dwóch rzędach. Przylistki, jeśli są obecne, są łuskowate. Na ogonkach liściowych często występują miodniki, czasem także kolce. Blaszka liściowa jest całobrzega, pojedyncza, trójlistkowa lub dłoniasto złożona[4].
Kwiaty
Obupłciowe, zwykle promieniste, czasem lekko grzbieciste, zebrane są w szczytowe lub wyrastające w kątach liści grona, baldachogrona, rzadziej rozwijają się pojedynczo. Działki kielicha w liczbie czterech, są wolne i zwykle trwałe. Także płatki korony występują w liczbie czterech i są wolne. Dno kwiatowe często tworzy zgrubiały pierścień z miodnikami. Pręcikowie i słupkowie często jest wyniesione na androgynoforze. Pręciki są liczne – od 6 do ponad 250, o często długich, wolnych nitkach. Zalążnia powstaje z jednego owocolistka, ale jest dwukomorowa. Szyjka słupka jest krótka i gruba, zwieńczona pojedynczym, główkowatym znamieniem[4].
Owoce
Torebki otwierające się jedną lub dwiema klapami oraz jagody[4].

Systematyka

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana w stosunku do grupy obejmującej kapustowate i Cleomaceae w obrębie rzędu kapustowców. Do niedawna wyróżniana była jako rodzina siostrzana kapustowatych, ale w takim ujęciu takson miał charakter parafiletyczny. Wyłączenie części rodzajów (dawniej podrodzina Cleomoideae) w odrębną rodzinę Cleomaceae pozwoliło utrzymać rodzinę jako takson monofiletyczny[2]. Tu też dawniej włączano rośliny wyodrębniane obecnie jako osobne rodziny – Koeberlinia (→ Koeberliniaceae), Pentadiplandra (→ Pentadiplandarceae), Setchellanthus (→ Setchellanthaceae), Tovaria (→ Tovariaceae). Z kolei włączane tu plemię Stixidae i rodzaj Forchhammeria okazały się być bliżej spokrewnione (zagnieżdżone w drzewie filogenetycznym) z rodziną rezedowatych[4].

kapustowce


Akaniaceae



Tropaeolaceae – nasturcjowate






Moringaceae – moringowate



Caricaceae – melonowcowate





Setchellanthaceae




Limnanthaceae – limnantesowate





Koeberliniaceae




Tiganophytaceae




Bataceae



Salvadoraceae







Emblingiaceae




Pentadiplandraceae




Resedaceae – rezedowate



Gyrostemonaceae




Tovariaceae




Capparidaceae – kaparowate




Cleomaceae



Brassicaceae – kapustowate











Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe Takht. ex Reveal & Tahkt., nadrząd Capparanae Reveal, rząd kaparowce (Capparales Hutch.), podrząd Capparineae Engl., rodzina kaparowate (Capparaceae Juss.)[7].

Wykaz rodzajów[8]
  • Anisocapparis Cornejo & H. H. Iltis
  • Apophyllum F. Mueller
  • Atamisquea Hooker & Arnott
  • Bachmannia Pax
  • Beautempsia Gaudichaud
  • Belencita H. Karsten
  • Boscia Lamarck
  • Buchholzia Engler
  • Cadaba Forssk.
  • Calanthea (de Candolle) Miers
  • Capparicordis Iltis & Cornejo
  • Capparis L. – kapary
  • Cladostemon A. Braun & Vatke
  • Crateva L.
  • Cristatella Nuttall
  • Cynophalla J. Presl
  • Dhofaria A. G. Miller
  • Dipterygium Decaisne
  • Hispaniolanthus Cornejo & H. H. Iltis
  • Maerua Forssk.
  • Mesocapparis (Eichler) Cornejo & H. H. Iltis
  • Monilicarpa Cornejo & H. H. Iltis
  • Morisonia L.
  • Neothorelia Gagnepain
  • Poilanedora Gagnepain
  • Puccionia Chiov.
  • Ritchiea G. Don
  • Sarcotoxicum Cornejo & H. H. Iltis
  • Steriphoma Sprengel
  • Thilachium Loureiro
  • Wislizenia Engelmann
Pozycja w systemie Takhtajana (1997)

Gromada: okrytonasienne (Magnoliophyta), klasa Magnoliopsida, podklasa ukęślowe (Dilleniidae), nadrząd Violanae, rząd kaparowce (Capparales), rodzina kaparowate (Capparaceae).

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-10-24] (ang.).
  3. ↑ James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – C. University of Maryland. [dostęp 2016-05-12].
  4. ↑ a b c d e f g h Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 412-413. ISBN 978-1-842466346.
  5. ↑ a b Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 54-56. ISBN 83-7079-779-2.
  6. ↑ Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
  7. ↑ Crescent Bloom: Capparaceae (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2010-05-14].
  8. ↑ List of Genera in CAPPARACEAE, [w:] Vascular plant families and genera [online], Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-10-24] (ang.).

Media użyte na tej stronie

Capparis spinosa - Flickr - Kevin Thiele.jpg
Autor: Kevin Thiele from Perth, Australia, Licencja: CC BY 2.0
KRT3503
Crataeva magna 23.JPG
Autor: Vinayaraj, Licencja: CC BY-SA 3.0
Crataeva magna
Steriphoma paradoxum fg01.JPG
Autor: Fritz Geller-Grimm, Licencja: CC BY-SA 2.5
Steriphoma paradoxum, known from South-America, photographed in the Botanical Garden Berlin, Germany
Boscia foetida subsp. rehmanniana03.jpg
Autor: Billy Steenkamp, Licencja: CC BY-SA 3.0
Boscia foetida subsp. rehmanniana - Matlabas River, Limpopo Province, South Africa. The topiary effect in which the trunk is bare and the foliage comes down to a fixed level, shows the browse line below which game and livestock have been able to browse. The association with the termite nests probably is partly mutualistic, the tree supplying organic material and the termites and the mounds offering protection for the trunks, conserving moisture, and effluvia that nourish the tree.