Kaplicówka

Wzgórze Kaplicówka

Kaplicówka (ok. 355 m n.p.m.) – wzgórze zaliczane do Pogórza Cieszyńskiego, leżące w granicach Skoczowa w woj. śląskim i dominujące od pn.-zach. nad centrum tego miasta. Właściwie nie jest samodzielnym wzgórzem, a jedynie garbem w krótkim, szerokim, idącym ku wschodowi ramieniu Górki Wilamowickiej (388 m n.p.m.), której wierzchołek leży niespełna 600 m dalej na zachód[1]. Stoki wschodnie owego ramienia opadają łagodnie ku dolinie Wisły.

Historia

Już w początkach XIX w. na szczycie Kaplicówki wybudowana została kapliczka, która po wielu przebudowach istnieje do dzisiaj pw. św. Jana Sarkandra (p. niżej). W związku z rozległym widokiem, rozciągającym się ze wzgórza, w 1886 r. wybudowano na nim altanę widokową, którą w tym samym roku odwiedził cesarz Franciszek Józef I (p. niżej). Pod koniec XIX w. u północnych podnóży Kaplicówki powstała cegielnia parowa Juliusza Strizkiego[2]; była ona prowadzona przez rodzinę Strizkich do II wojny światowej. Pamiątką po niej jest biegnąca tam, dolinką drobnego cieku wodnego, ulica Ceglana.

W 1904 na południowym stoku Kaplicówki, powyżej kościoła ewangelickiego, zbudowano stację dla miejskiej sieci wodociągowej[3], ze zbiornikami o pojemności 300 m³ i systemem nowoczesnych filtrów.[4] W pierwszej połowie l. 90. XX w. stacja ta została rozbudowana do pojemności 4 tys. m³ (ówczesna dobowa rezerwa dla gminy) oraz wyposażone w automatyczną pompownię sieciową dla tzw. II strefy zasilania (odbiorcy położeni powyżej poziomicy 330 m n.p.m.)[5].

Do końca lat 60. XX w. stoki Kaplicówki były użytkowane rolniczo, jako pola uprawne, pastwiska bądź łąki kośne. Latem i jesienią dzieci puszczały na łąkach latawce, a młodzież urządzała ogniska.[6] Zimą były one terenem, na którym jeżdżono na sankach, a od lat 30. XX w. również na nartach (p. niżej). Obecnie dolna część tych stoków jest zabudowana, górna bez zabudowy, częściowo zagospodarowana w formie parku miejskiego; jej osią są szerokie schody prowadzące na szczyt do kaplicy pw. św. Jana Sarkandra.

Kaplica pw. św. Jana Sarkandra

Na wzgórzu znajduje się kaplica pw. św. Jana Sarkandra, należąca do skoczowskiej parafii św. Apostołów Piotra i Pawła. Pierwsza kaplica, istniejąca w tym miejscu już przed 1825 r., była poświęcona Chrystusowi Boleściwemu. Druga, fundacji księdza Jana Michałka, została poświęcona w 1871 r. beatyfikowanemu 11 lat wcześniej Janowi Sarkandrowi. W 1873 r. zawieszono w niej dzwon „Sarkander”. Kolejną kaplicę wzniesiono w 1923 r. staraniem skoczowskiego proboszcza ks. Jana Ew. Mocko. Jednonawowa, nakryta dwuspadowym dachem z naczółkiem od frontu i wydatną sygnaturką na kalenicy, posiadała półkoliście zamkniętą wnękę ołtarzową, której szkielet stanowiły mury najstarszej kapliczki jeszcze z XIX w.[7]

Po tym jak papież Pius XI rozszerzył 16 marca 1932 r. kult bł. Jana Sarkandra na teren całej Polski, w 1934 r. staraniem proboszcza Mocko (pełniącego również funkcję burmistrza miasta) została zbudowana obecna kaplica. Plany budowli wykonał cieszyński architekt Alfred Wiedermann (1890–1971), a prace budowlane prowadziła firma braci Stritzkich ze Skoczowa. Poświęcenie kaplicy miało miejsce 27 maja 1934 r. Dokonał go ks. infułat Wilhelm Kasperlik. Wnętrze kaplicy zdobi stylowy ołtarz z wykonaną ze sztucznego marmuru figurą św. Jana Sarkandra, wzorowaną na rzeźbie z katedry ołomunieckiej.

Modernistyczny styl budowli nie wszystkim przypadł do gustu. Skoczowski malarz Hans Konheisner, autor m.in. nagradzanego obrazu pt. Widok na Skoczów o poranku (1943), malowanego właśnie ze stoków Kaplicówki, pisał w swych wspomnieniach: "Jeśli ktoś jeszcze pamięta starą, małą kapliczkę poświęconą miejscowemu świętemu[8] Janowi Sarkandrowi wie, że pasowała ona bardzo do otaczającego ją krajobrazu. (...) Na miejscu starej kapliczki wybudowano większą, z płaskim dachem, podobną do kawowego młynka. Stary, romantyczny klimat przeszedł do historii (...)"[9]

Kaplicę, uszkodzoną w końcowej fazie działań wojennych (1945), odrestaurowano. W 1985 r. stanął przed nią tzw. Krzyż Papieski – stalowy, ażurowy krzyż, wykonany na II Pielgrzymkę Ojca Św. do Polski, przy którym Jan Paweł II odprawił mszę św. na katowickim lotnisku na Muchowcu. W 1995 r. papież pod tym samym krzyżem odprawił w Skoczowie mszę dziękczynną za przyjęcie Jana Sarkandra w poczet świętych. Fakt ten upamiętnia dziś obelisk z okolicznościowym napisem.

Altana widokowa na Kaplicówce

Wiosną 1886 r. w związku z planowaną wizytą cesarza Franciszka Józefa I w Skoczowie na Kaplicówce wybudowano altanę widokową. Jej delikatna, ażurowa konstrukcja na planie ośmioboku, nakryta lekkim daszkiem, zapewniała widoki we wszystkich kierunkach[10]. 29 czerwca tegoż roku cesarz, który po inspekcji lasów w Wiśle i Istebnej przybył do Skoczowa, udał się na Kaplicówkę, by podziwiać stamtąd panoramę Beskidów. Cesarska altana istniała do lat 20. XX wieku, kiedy to – niekonserwowana – zniszczała[11].

W dniu 29 czerwca 2014 r. na Kaplicówce stanęła nowa altana, wzorowana na tej z XIX w. Miała ona uświetnić przygotowywane na 2016 r. obchody 120. rocznicy pobytu cesarza w Skoczowie. Podczas prac natrafiono na fundamenty pierwotnej budowli[12]. Altana stała na Kaplicówce jedynie kilka miesięcy. Wzniesiona została bowiem w miejscu objętym strefą konserwatorską i wojewódzki konserwator zabytków wskazał, że drewniana konstrukcja "wpływa ujemnie na walory zabytkowej przestrzeni urbanistycznej oraz prawidłową ekspozycję zabytkowej kaplicy". Na mocy decyzji konserwatora zabytków altana została rozebrana i trafiła na teren Miejskiego Zarządu Dróg w Skoczowie[11].

Skocznia narciarska na Kaplicówce

W 1933 r. przy Kole PTT w Skoczowie powstała sekcja narciarska, licząca ok. 50 członków. Jej kierownikiem został Antoni Michalski. Sekcja od początku, obok propagowania turystyki narciarskiej, postanowiła rozwijać również działalność sportową. Została zarejestrowana pod nr 165 w wykazie PZN jako SN PTT Skoczów[13]. W tym samym jeszcze roku 1933 z inicjatywy sekcji na stoku Kaplicówki rozpoczęto budowę skoczni narciarskiej, która została oficjalnie otwarta 11 lutego 1934 r.[14] Jej rozbieg, próg i pierwsza część zeskoku wzniesione zostały z drewna.[15] 26 grudnia 1934 r. z okazji otwarcia skoczni sekcja zorganizowała na niej otwarty konkurs skoków, a w styczniu następnego roku konkurs skoków do kombinacji norweskiej. Imprezy te odbywały się również w następnych latach.

Turystyka

Przez wzgórze przebiegają miejskie szlaki spacerowe: znakowany niebiesko Ścieżka krajoznawcza - niebieska.svg Szlak Skoczowskich Zabytków oraz znakowany żółto Ścieżka krajoznawcza - żółta.svg Szlak Sarkandrowski, a także szlak rowerowy żółty żółta trasa rowerowa nr 11, biegnąca z centrum miasta przez Dębowiec do Cieszyna.

Ze wzgórza interesujące widoki na zabudowę Skoczowa oraz pasma Beskidu Śląskiego od grupy Szyndzielni i Klimczoka przez pasmo Błatniej, Pasmo Równicy po masyw Czantorii.

Przypisy

  1. ↑ Beskid Śląski. Mapa turystyczna skala 1:50 000, wyd. XIII, COMPASS, Kraków 2017
  2. ↑ Proszyk Jacek: Rozwój przemysłu na Podbeskidziu, w: „Kalendarz Skoczowski 2004”, wyd. Towarzystwo im. Gustawa Morcinka, Skoczów 2003, ​ISBN 83-904911-8-4​, s. 86.
  3. ↑ "Kalendarz Skoczowski 2004", wyd. Towarzystwo im. Gustawa Morcinka, Skoczów 2003, ​ISBN 83-904911-8-4​, s. 28-29
  4. ↑ Proszyk Jacek: Rozwój przemysłu na Podbeskidziu, w: „Kalendarz Skoczowski 2004”, wyd. Towarzystwo im. Gustawa Morcinka, Skoczów 2003, ​ISBN 83-904911-8-4​, s. 88
  5. ↑ Kożdoń Witold: Zarys działań gospodarczych gminy Skoczów. Lata 1990-1994, w: "Kalendarz Miłośników Skoczowa 1997", Skoczów (1996), ​ISBN 83-90-38-68-3-6​, s. 146
  6. ↑ Orawski Robert: Wakacje w przedwojennym Skoczowie, w: "Kalendarz Skoczowski 1997", wyd. Towarzystwo Miłośników Skoczowa, Skoczów 1996, ​ISBN 83-90-38-68-3-6​, s. 69-75
  7. ↑ Fot. Kaplica bł. Jana Sarkandra z lat 1923-1933 na Kaplicówce (b. aut.), w: „Kalendarz Skoczowski 1994”, wyd. Skoczów 1993, b. ISBN, s. 142
  8. ↑ Pomyłka autora: za życia Konheisnera (1896-1977) Sarkander nie był jeszcze świętym, a jedynie błogosławionym.
  9. ↑ Konheisner Hans: Hymn na cześć skoczowskiej Kaplicówki, tłum. M., w: "Kalendarz skoczowski 2002", Skoczów 2001, ​ISBN 83-904912-6-5​, s. 251-252
  10. ↑ Fot. Altana widokowa na Kaplicówce (reprod. Karol Wojnar), w: „Kalendarz Skoczowski 1994”, wyd. Skoczów 1993, b. ISBN, s. 37
  11. ↑ a b Drost Jacek: Altana Franciszka Józefa w Skoczowie to budowlana samowola, w: „Dziennik Zachodni” 2015-05-05
  12. ↑ Marcjasz Jakub: Pamięć o cesarzu Franciszku Józefie I jest na Śląsku Cieszyńskim ciągle żywa, w: „Dziennik Zachodni” 2014-06-30
  13. ↑ Tobiasiewicz Tadeusz: Historia Koła PTTK w Skoczowie, w: „Od PTT do PTTK na Ziemi Cieszyńskiej”, Cieszyn 1985, s. 59
  14. ↑ „Kalendarz Skoczowski 1994", Skoczów 1993, b. ISBN, s. 16
  15. ↑ Fot. Skocznia narciarska na Kaplicówce (fot. A. Michalski, reprod. Karol Wojnar), w: „Kalendarz Skoczowski 1994”, wyd. Skoczów 1993, b. ISBN, s. 19

Bibliografia

  • Bojda Ewa: Skoczów. Szlaki spacerowe, wyd. Biuro promocji i Informacji Urzędu Miejskiego w Skoczowie, b.r. (ok. 2007)

Media użyte na tej stronie

Szlak rowerowy żółty.svg
Żółty szlak rowerowy
Ścieżka krajoznawcza - żółta.svg
Oznakowanie żółtej ścieżki krajoznawczej i przyrodniczej.
Uwaga! Oznaczenia ścieżek można łatwo wstawiać na polską Wikipedię przy pomocy szablonu – Szablon:Ścieżka.
Ścieżka krajoznawcza - niebieska.svg
Oznakowanie niebieskiej ścieżki krajoznawczej i przyrodniczej.
Uwaga! Oznaczenia ścieżek można łatwo wstawiać na polską Wikipedię przy pomocy szablonu – Szablon:Ścieżka.