Kaplica św. Rocha w Braniewie

Kaplica św. Rocha w Braniewie

229/92 z dnia 18.08.1992 r.[1]
kaplica
Kaplica św. Rocha w Braniewie przy ul. Olsztyńskiej
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Miejscowość	Braniewo
Wyznanie	katolickie (ponowne poświęcenie nastąpiło 18 czerwca 2006)
Kościół	rzymskokatolicki
Wezwanie	św. Rocha
Historia Data rozpoczęcia budowy 1709 Data zakończenia budowy 1710/1711 Aktualne przeznaczenie nieużywana Fundator Johannes Trojan
Położenie na mapie Braniewa Kaplica św. Rocha w Braniewie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kaplica św. Rocha w Braniewie
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Kaplica św. Rocha w Braniewie
Położenie na mapie powiatu braniewskiego Kaplica św. Rocha w Braniewie
54°22′49,5″N 19°50′21,8″E/54,380417 19,839389

Kaplica św. Rocha w Braniewie – zabytkowa kaplica z 1710 roku, znajdująca się na cmentarzu komunalnym przy ul. Olsztyńskiej w Braniewie. Kaplica została wpisana 18 sierpnia 1992 do rejestru zabytków pod poz. 229/92^[2].

Historia powstania kaplicy św. Rocha

Początek XVIII wieku przyniósł Warmii wojny, pożary i epidemie; wśród nich czarną śmierć, czyli dżumę (zobacz: dżuma na Warmii 1708–1711). Epidemia, która w 1702 wybuchła w dalekim Konstantynopolu, dotarła wskutek toczonych wojen aż tutaj. Ludzie od zarazy umierali wszędzie – w domach i w lasach, gdzie próbowali się chronić przed zarazą. Jesienią 1708 biskup Andrzej Chryzostom Załuski zapisał w swoim pamiętniku „Anioł śmierci przekroczył granicę biskupstwa". Szły pielgrzymki do warmińskich sanktuariów. W kościołach lud błagał na kolanach i zanosił do Stwórcy suplikacje. Wobec tej pandemii ówczesna sztuka lekarska pozostawała bezradna. Chorym pozostawała tylko modlitwa do Boga przez wstawiennictwo świętych orędowników^[3].

Wieści o szerzeniu się dżumy dotarły do Braniewa już w połowie września 1709 roku, wzbudzając wśród władz i mieszkańców niepokój. Mimo stosowania różnych środków zapobiegawczych (jak okadzanie pomieszczeń) na początku października 1709 roku zaraza dotarła do miasta. Przywlókł ją tu ponoć pewien przyjezdny z Królewca. Już w listopadzie wymierały całe domostwa. Chorych umieszczano w domach dla trędowatych przed bramami miasta oraz przystąpiono do budowy w miejskim lesie baraków drewnianych dla zadżumionych mieszkańców. Mimo to dżuma nadal zbierała w mieście obfite żniwo, przesilenie miało miejsce w 1710 roku. W samym Braniewie zmarło ok. 1050 osób, a na obszarze parafii braniewskiej do 8 tys. osób^[4]. Największa śmiertelność była wśród ludności Nowego Miasta^[5].

Cmentarze nie mogły pomieścić zmarłych. Licznych zmarłych grzebano m.in. na cmentarzu św. Jana, cmentarzu przy kaplicy Świętego Krzyża w Braniewie oraz na cmentarzu przy drodze do Pieniężna przy dzisiejszej ul. Olsztyńskiej (stąd cmentarz ten zwano później dżumowym). Na tym cmentarzu ksiądz Nowego Miasta Braniewa, Johannes (Jan) Trojan, z zebranej jałmużny ufundował kaplicę św. Rocha, opiekuna osób zadżumionych, która została ukończona już po jego śmierci, w 1711 roku. Ofiary zarazy chowano na cmentarzu przy tej kaplicy. Sam ksiądz Jan Trojan również zmarł w 1710 roku. Dżuma wygasła w Braniewie dopiero w marcu 1711 roku. Była to ostatnia tak wielka fala morowego powietrza w historii^[6][5].

Architektura kaplicy św. Rocha

Widok ogólny kaplicy

Kaplica św. Rocha, rok 2021

Kaplica św. Rocha, rok 2021

Tablica odsłonięta w 2006 roku na ścianie kaplicy

Wybudowana w latach 1710–1711 kaplica jest jednym z najstarszych zachowanych zabytków Braniewa. Kaplica jest barokowa, orientowana, murowana z cegły, otynkowana. Wzniesiono ją na rzucie wydłużonego prostokąta. Od strony północnej i południowej przylegają do niej kwadratowe dobudówki przedsionka i kostnicy. Po stronie zachodniej znajduje się kruchta. Naroża kaplicy ujęte zostały w boniowane pasy, z wydatnym gzymsem podokapowym; okna i otwory wejściowe zamknięto łukiem odcinkowym. Szczyt wschodni oraz zachodni ozdobione zostały spływami wolutowymi z trójkątnym przyczółkiem. Po stronie zachodniej znajduje się także drewniana sygnaturka. Całość przykryto dachami dwuspadowymi z dachówki (oddzielne dla każdej części). Wnętrz podzielone zostało arkadami o łuku odcinkowym na kwadratowe prezbiterium i nawę o takim samym kształcie. Zachowały się w nich oryginalne (z 1711 roku) pozorne, czterodzielne sklepienia kopulaste, ozdobione dekoracyjnymi listwami i ze zwornikiem w formie zwisającej szyszki. W pozostałych pomieszczeniach stropy założono, podczas kolejnych remontów w 1894 i 1925 roku. W 1925 roku też zostały dobudowane do kaplicy boczne aneksy^[7]. W istniejącym do II wojny światowej barokowym ołtarzu znajdowały się obrazy z wizerunkami patronów chorób zakaźnych: św. Rocha, Rozalii i Sebastiana^[8].

Po wojnie nieczynna kaplica niszczała i popadała w ruinę. Miasto nie było w stanie uratować zabytku, zgodziło się jedynie na jej przekazanie parafii św. Katarzyny. Z inicjatywy ks. Tadeusza Brandysa oraz dzięki wsparciu honorowego obywatela miasta Gerharda Steffena i niemieckiej fundacji renowację zabytkowej kaplicy przeprowadzono w 2005 roku^[9]. W maju 2006 roku umieszczono na ścianie kaplicy pamiątkową tablicę. 18 czerwca 2006 roku miało miejsce ponowne poświęcenie kaplicy przez arcybiskupa Wojciecha Ziembę oraz wizytatora apostolskiego ks. Lothara Schlegela(niem.)^[10].

Kaplica współcześnie nie jest użytkowana.

Zobacz też

• Cmentarz przy ul. Olsztyńskiej w Braniewie

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Wojciech Jaroszek Kaplica św. Rocha w: Ziemia Braniewska