Kaplica Zadzika na Wawelu

Kaplica św. Jana Chrzciciela w Krakowie

A7 (nr rej. Wzgórza Wawelskiego)
Kaplica
Kaplica Zadzika od zewnątrz
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Bazylika archikatedralna św. Stanisława BM i św. Wacława w Krakowie
Wezwanie	św. Jana Chrzciciela
Historia Data zakończenia budowy 1642 – 1647
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • cegła
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie Kaplica św. Jana Chrzciciela w Krakowie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kaplica św. Jana Chrzciciela w Krakowie
Położenie na mapie województwa małopolskiego Kaplica św. Jana Chrzciciela w Krakowie
Położenie na mapie Krakowa Kaplica św. Jana Chrzciciela w Krakowie
50°03′16,36″N 19°56′08,46″E/50,054544 19,935683

Kaplica biskupa Jakuba Zadzika, zwana także Kościeleckich, pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela – jedna z dziewiętnastu kaplic katedry wawelskiej. Znajduje się w południowym ramieniu ambitu, pomiędzy kaplicami Konarskiego a Jana Olbrachta.

Historia

Kaplicę wzniesiono w połowie XIV w. W 1. ćwierci XVI w. przebudowano ją na kaplicę grobową dla podskarbiego koronnego Andrzeja Kościeleckiego (zm. [1515]. Testamentem z 1640 r. bp. Jakub Zadzik legował 5000 florenów na przebudowę obiektu, jednak nie ustalił miejsca swego spoczynku. Zadzika pochowano w owej kaplicy po jego śmierci w 1642 r. O pozwolenie na przebudowę zgłosił się w 1645 r. do kapituły egzekutor testamentu – kanonik Aleksander Brzeski. Kapituła wyraziła zgodę na odnowę obiektu 19 lipca tego samego roku. Jak się okazało, Zadzik przeznaczył na ten cel 1000 florenów. Wówczas przystąpiono do prac, które ukończono w 1647 r. W czasie prac, w 1645 r. z kaplicy przekazano ołtarz do kościoła w Sieciechowie, natomiast stalle i cyborium do kościoła w Łasku. Od XVII w. w kaplicy tej ubierano przed koronacją królów w strój koronacyjny.

Architektura

Wygląd zewnętrzny

Obiekt powstał na rzucie kwadratu nakrytego kopułą. Do budowy wykorzystano gotyckie oraz renesansowe pozostałości. Na zewnątrz elewację pokrywa płycinowa dekoracja geometryczna, wykonana w tynku. Znajdujące się pośrodku okno ujmują umieszczone w narożach pilastry toskańskie, na których wspiera się belkowanie. Zamknięty półkoliście otwór posiada obustronne rozglifienie. Pozbawioną tamburu kopułę pokrywa miedziana blacha z zaznaczonymi gruntami. Zamyka ją latarnia z otworami okiennymi, ujęta wolutami. Całość wieńczy wsparty na kuli pozłacany krzyż.

Wnętrze

Wnętrze kaplicy

Portal

Do kaplicy wiedzie barokowy portal. Półkoliście zamknięty otwór wejściowy flankują dwa pilastry. Na belkowaniu usytuowany jest przerywany przyczółek oraz nasada z owalnym oknem, nad którą widnieje krzyż. Zespół dekoracyjny portalu składa się z aniołów, maszkaronów, lwich głów i pęków owoców.

Krata

W odrzwiach umiejscowiona jest ażurowa krata brązowa, wykonana w nieznanym warsztacie gdańskim. Prostokątną część dolną zajmuje bramka, zwieńczona półkolistym tympanonem z emblematem maryjnym, którego ujmują wyobrażenia Chrystusa Salwatora (od lewej) i św. Jakuba Starszego (od prawej). Część górną tworzy tympanon z przedstawieniem herbu Korab, podtrzymywanym przez dwa anioły.

Ołtarz

Wnętrze obiektu pokrywają dwubarwne marmury (przeważnie czarny – dębnicki). Pilastry toskańskie zajmują naroża płytkich nisz. Przy ścianie wschodniej wznosi się ołtarz, którego retabulum wykonane jest z czarnego marmuru wraz z wkomponowanymi elementami alabastrowymi. Na impostach spoczywają dwie kolumny, pomiędzy którymi znajduje się obraz Chrzest Chrystusa namalowany w 1834 r. przez Wojciecha Stattlera. Artysta nadał twarzy św. Jana rysy Adama Mickiewicza. Na przełamanym belkowaniu ustawiony jest trójkątny przerwany naczółek. Segmentowy naczółek nakrywa z kolei zwieńczenie, zawierające obraz ukazujący dzieciństwo Jezusa Chrystusa. Po bokach retabulum ujmują woluty, przechodzące w cokoliki. Na nich umieszczono posążki św. Jakuba Starszego i św. Jakuba Młodszego. Ponadto dekoracja składa się z alabastrowych aniołów i główek anielskich.

Pomnik nagrobny bp. Zadzika

Przy ścianie zachodniej, naprzeciwko ołtarza, znajduje się pomnik nagrobny bp. Jakuba Zadzika. Na cokole spoczywają postumenty, na których z kolei mieszczą się kolumny, flankujące płytę epitafialną w uszatej ramie. Owalną niszę wypełnia odlane z brązu popiersie zmarłego. Na przełamanym belkowaniu usytuowano nastawę, ujętą figurkami aniołów. Strefę cokołu zajmują główki kobiece, ustawione na impostach. Poniżej płyty inskrypcyjnej widnieje herb Korab, zwieńczony infułą, otoczony ornamentem małżowinowo-chrząstkowym.

Wyjście z kaplicy

Przy ścianie północnej umieszczono profilowaną arkadę, flankowaną pilastrami toskańskimi, stanowiącą wyjście z kaplicy. Dekoracja odrzwi przedstawia kwiaty maku i putta. Pendentywy wypełniają herby Dołęga, Korab, Jelita i Rola. Podzieloną na cztery pola czasze kopuły, obramioną gzymsem z czarnego marmuru, wypełniają sceny z życia św. Jana Chrzciciela. Otacza je dekoracja stiukowa, ukazująca główki anielskie, draperie, pęki kwiatowo-owocowe i ornamenty małżowinowo-chrząstkowe.

Autorstwo

Obecnie nie ma ustalonej oficjalnej wersji co do autorstwa kaplicy, czy nawet konkretnych szczegółów barokowych (np. kraty). Zagadnieniem tym zajął się Michał Rożek w książce Katedra wawelska w XVII wieku. Wielu historyków sztuki przypisuje autorstwo dekoracji rzeźbiarskiej obiektu Sebastianowi Sali, jednak argumenty co do jego pracy nad kaplicy są niepełne i w w/w książce obalane.

Bibliografia

• Kuczman Kazimierz: Wzgórze Wawelskie. Przewodnik. Wydanie 2 Kraków 1988
• Rożek Michał: Krakowska katedra na Wawelu. Przewodnik dla zwiedzających. Wydanie 3 Kraków 1989
• Rożek Michał: Katedra Wawelska w XVII wieku. Wydanie 1. Kraków 1997 ISBN 83-08-00198-X