Cmentarz parafii św. Jakuba w Toruniu

Cmentarz parafii św. Jakuba
w Toruniu
	; Widok ogólny
Poprzednie nazwy	cmentarza ewangelickiej parafii nowomiejskiej (część ewangelicka)
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Toruń
Adres	ul. Antczaka
Typ cmentarza	parafialny
Wyznanie	rzymskokatolicki (od 1945)
Stan cmentarza	czynny
Powierzchnia cmentarza	2,9 ha
Data otwarcia	1817 (część ewangelicka), 1838 (część katolicka)
Zarządca	Parafia św. Jakuba Apostoła w Toruniu
	Położenie na mapie Torunia Cmentarz parafii św. Jakuba ; w Toruniu
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Cmentarz parafii św. Jakuba ; w Toruniu
	Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Cmentarz parafii św. Jakuba ; w Toruniu
	53°00′59,6″N 18°37′33,1″E/53,016556 18,625861
	Strona internetowa

Cmentarz parafii św. Jakuba w Toruniu – cmentarz parafialny, administrowany przez parafię św. Jakuba Apostoła w Toruniu.

Lokalizacja

Cmentarz znajduje się we wschodniej części miasta, w dzielnicy Jakubskie Przedmieście, w bliskim sąsiedztwie cmentarza żydowskiego – od zachodu i północy ograniczony osiedlem mieszkaniowym oraz terenami wojskowymi, od wschodu ulicą Pułaskiego, zaś od południa ulicą Antczaka. Główne wejście na teren cmentarza znajduje się przy ulicy Antczaka^[1].

Historia

Cmentarz parafialny parafii nowomiejskich został założony w 1817 roku i do 1838 roku, kiedy to został powiększony o część przeznaczona dla katolików, służył wyłącznie ewangelikom. Powodem powstania cmentarza była likwidacja trzech dotychczas istniejących cmentarzy (m.in. św. Katarzyny i św. Wawrzyńca), których tereny wykorzystano pod budowę fortyfikacji Twierdzy Toruń przez Królestwo Prus^[2].

W 1945 roku cmentarz przeszedł pod katolicką administrację parafii św. Jakuba, zaś część ewangelicką zlikwidowano w połowie lat 60. XX wieku^[3].

Na cmentarzu znajdowała się XIX-wieczna drewniana kaplica o konstrukcji szkieletowej z niewielką wieżyczką. Kaplica pełniła także funkcję kostnicy. Korzystali z niej zarówno wierni wyznania ewangelickiego, jak i katolickiego. W latach 60. XX wieku przekształcono ją w budynek gospodarczy, który w późniejszym okresie popadł w zapomnienie. Kaplica przetrwała w niezmienionej formie architektonicznej do czasu pożaru w 2008 roku. W połowie 2009 roku władze miasta podjęły decyzję o jej rozbiórce^[4]^[5]^[6].

Cmentarz wpisany jest do gminnej ewidencji zabytków (nr 1346)^[7].

Pochowani

Spoczywają tu m.in.^[8]:

Ignacy Danielewski – literat
Antoni Brejski (1867–1929) – redaktor naczelny „Gazety Toruńskiej”
Jan Brejski (1863–1934) – wojewoda pomorski
Gustaw Jełowicki (1880–1965) – Kanonik Honorowy Kapituły Łuckiej, proboszcz katedry Łuckiej, sędzia protosynodalny, wikariusz kapitulny i administrator diecezji łucko-żytomierskiej i kamienieckiej
Tadeusz Czeżowski (1889–1981) – filozof, profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Mjr A.K. Bolesław Usow (1913–1954)
Adam Soroka Zbijewski (1893–1964)
Teresa Czeżowska (1930–1952) – Sprawiedliwa wśród Narodów Świata

Ponadto znajdują się tu liczne nagrobki księży z parafii św. Jakuba Apostoła.

Wśród ciekawszych nagrobków można wyróżnić: nagrobek Ireny Nawrowskiej w formie obelisku, liczne nagrobki lat 20. XX w., w tym m.in. nagrobek rodziny Smulskich z rzeźbą Pieta Ignacego Zelka, nagrobek rodziny Taterra w formie złamanej kolumny. Ponadto w środkowej części zachowały się kute, metalowe ogrodzenia pół grobowych, niektóre z sygnaturami wykonawców (m.in. A. Betlejewski z Torunia, T. Bochiński z Inowrocławia).

Galeria

Nagrobek Ireny Nawrowskiej (1891–1928)
Nagrobek Jana Brejskiego (1863–1934), działacza narodowego, wojewody pomorskiego
Nagrobek Antoniego Brejskiego (1867–1924), redaktora naczelnego "Gazety Toruńskiej"
Nagrobek w formie złamanej kolumny
Nagrobek w centralnej części, z zachowanym kutym ogrodzeniem
Rzeźba Pieta autorstwa Ignacego Zelka
Aleja boczna
Ogrodzenie cmentarz od ul. Antczaka
Aleja główna

Zobacz też

Cmentarze w Toruniu

Przypisy

↑ Toruń – Cmentarz św. Jakuba, torun.fotopolska.eu [dostęp 2016-02-03] .
↑ JW WebJ.W. Development JW WebJ.W., Cmentarz Św. Jakuba, ul. Antczaka, torunskiecmentarze.pl [dostęp 2016-02-03] .
↑ Toruń, Przewodnik po Toruniu, Zwiedzanie Torunia z przewodnikiem, Przewodnicy miejscy Toruń przewodnik miejski Informacja turystyczna, Zabytki Torunia i kujawsko-pomorskiego, Muzea, Atrakcje turystyczne, Historia, Pierniki toruńskie, Twierdza Toru, www.turystyka.torun.pl [dostęp 2016-02-03] .
↑ Cmentarz Św. Jakuba, ul. Antczaka, tel. 56 622-29-24 - Cmentarze Toruń, www.torunskiecmentarze.pl [dostęp 2020-11-23] (pol.).
↑ Zapomniane cmentarze Torunia #04: Cmentarz Św. Jakuba | Kamień na kamieniu, kamiennakamieniu.wordpress.com [dostęp 2020-11-23] (pol.).
↑ Gdzie była ta kapliczka? – oToruniu.net [dostęp 2020-11-16] (pol.).
↑ Gmina Miasta Toruń: Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Torunia na lata 2022–2025. 2021, s. 111.
↑ Zapomniane cmentarze Torunia #04: Cmentarz Św. Jakuba, Kamień na kamieniu [dostęp 2016-02-03] .

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona Cmentarze w Toruniu

[1] Toruń – Cmentarz św. Jakuba, torun.fotopolska.eu [dostęp 2016-02-03] .

[2] JW WebJ.W. Development JW WebJ.W., Cmentarz Św. Jakuba, ul. Antczaka, torunskiecmentarze.pl [dostęp 2016-02-03] .

[3] Toruń, Przewodnik po Toruniu, Zwiedzanie Torunia z przewodnikiem, Przewodnicy miejscy Toruń przewodnik miejski Informacja turystyczna, Zabytki Torunia i kujawsko-pomorskiego, Muzea, Atrakcje turystyczne, Historia, Pierniki toruńskie, Twierdza Toru, www.turystyka.torun.pl [dostęp 2016-02-03] .

[4] Cmentarz Św. Jakuba, ul. Antczaka, tel. 56 622-29-24 - Cmentarze Toruń, www.torunskiecmentarze.pl [dostęp 2020-11-23] (pol.).

[5] Zapomniane cmentarze Torunia #04: Cmentarz Św. Jakuba | Kamień na kamieniu, kamiennakamieniu.wordpress.com [dostęp 2020-11-23] (pol.).

[6] Gdzie była ta kapliczka? – oToruniu.net [dostęp 2020-11-16] (pol.).

[7] Gmina Miasta Toruń: Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Torunia na lata 2022–2025. 2021, s. 111.

[8] Zapomniane cmentarze Torunia #04: Cmentarz Św. Jakuba, Kamień na kamieniu [dostęp 2016-02-03] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne