Kaplica zamkowa pw. św. Tomasza Kantuaryjskiego w Raciborzu

Kaplica zamkowa pw. św. Tomasza Kantuaryjskiego

A/1672/66/97 z dnia 5.12.1953[1]
kaplica zamkowa
(c) Photo: Hons084 / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0 pl Kaplica zamkowa po remoncie z 2013 r.
Państwo	Polska
Miejscowość	Racibórz
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Wezwanie	św. Tomasz Becket
Historia Data zakończenia budowy lata 80. XIII wieku Data poświęcenia 18 października 1873 r.
Dane świątyni rzut kaplicy Styl gotyk
Położenie na mapie Raciborza Kaplica zamkowa pw. św. Tomasza Kantuaryjskiego
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kaplica zamkowa pw. św. Tomasza Kantuaryjskiego
Położenie na mapie województwa śląskiego Kaplica zamkowa pw. św. Tomasza Kantuaryjskiego
Położenie na mapie powiatu raciborskiego Kaplica zamkowa pw. św. Tomasza Kantuaryjskiego
50°05′45,37″N 18°13′15,07″E/50,095936 18,220853

Dziedziniec zamkowy i kaplica – pocztówka z lat 20. XX wieku

Okna kaplicy widoczne z wnętrza skrzydła zamkowego

Okna kaplicy widoczne z wnętrza skrzydła zamkowego

Fragment wnętrza

Nastawa ołtarzowa kaplicy w oczekiwaniu na prace konserwatorskie

Kaplica zamkowa pw. św. Tomasza Kantuaryjskiego (inaczej Tomasza Becketa, tzw. perła gotyku śląskiego lub śląska Sainte-Chapelle) – wybudowana pod koniec XIII w., mieści się we wschodnim skrzydle zamku w Raciborzu-Ostrogu. Budowla pierwotnie wybudowana w stylu gotyckim, posiada jednak elementy barokowe i neogotyckie.

W latach 1288–1416 przy kaplicy znajdowała się kolegiata, którą ufundował biskup wrocławski Tomasz II. Świątynię wielokrotnie trawiły pożary, m.in. w 1519, 1637 czy w 1858 r. W 1988 r. w wyniku prac renowacyjnych znaleziono tzw. Mapę Schneidera, na której widniał odręcznie naniesiony, legendarny tunel prowadzący pod Odrą. W kaplicy znajdowały się najprawdopodobniej relikwie Tomasza Becketa lub św. Stanisława.

Historia

Kaplica powstała w latach 80. XIII wieku (w latach 1288–1293) w wyniku wzniesienia nowego, murowanego zamku^{[2][3][4][5][6][7][8]}. Obiekt wybudowany został prawdopodobnie na miejscu romańskiej rotundy^{[3][4][5][6][7]}. Wskazywały na to prace archeologiczne prowadzone w latach 60. i 80. XX wieku w kaplicy^[3][7][9]. Poprzednia świątynia była prawdopodobnie pod wezwaniem Jana Chrzciciela, które następnie zostało przeniesione na wzmiankowany w 1307 r. kościół na Ostrogu^[3]. Wzniesiona została około XII wieku przez Mieszka Plątonogiego. Fundacja nowej świątyni nie mogła jednak nastąpić później niż w 1292 r., po czym przystąpiono do budowy obiektu, którą sfinansował Przemysław raciborski^[4][10]. Aktu poświęcenia najprawdopodobniej dokonał Tomasz II, który w tym czasie schronił się w Raciborzu przed księciem Henrykiem IV Probusem. Jednakże dokładna data konsekracji tej świątyni nie jest znana^[3]. W 1288 r. biskup wrocławski Tomasz II ufundował przy kaplicy zamkowej kolegiatę, która była wyrazem wdzięczności za okazaną gościnność^{[2][3][6][11][12][13][14]}. Wydarzenie to zostało opisane przez Jana Długosza w "Rocznikach czyli kronikach sławnego Królestwa Polskiego"^[11].

W miejscu pojednania biskupa wrocławskiego Tomasza II i księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa stoi obecnie na pamiątkę tego wydarzenia pomnik Zgody w Starej Wsi^[11]. Wtedy też kaplica otrzymała rzadkie wezwanie św. Tomasza Becketa, którego relikwie zostały prawdopodobnie sprowadzone na zamek^[6][11]. Przy kolegiacie posługę sprawowało trzech kanoników oraz kilku wikariuszy, których źródłem utrzymania była dziesięcina z kilku wsi księstw raciborskiego, opolskiego i cieszyńskiego. Oprócz tego duchowni przy kolegiacie byli kanclerzami i sekretarzami oraz nauczycielami i wychowawcami książęcych dzieci^[4]. Na początku XIV wieku do kaplicy zostało dobudowane skrzydło zamku książęcego^[13]. W 1309 r. wzmiankowany zostaje ołtarz św. Małgorzaty^[12]. W XIV wieku kaplica została dodatkowo poszerzona o kruchtę^[4][8][9].

W 1416 r. za sprawą Jana II Żelaznego kapituła została przeniesiona z kaplicy zamkowej do kościoła farnego^{[2][7][9][15][16][17][18]}. W XV i XVI wieku wiele dochodów probostwa zanikło, wspomina o tym Augustyn Weltzel^[19]:

W 1519 r., w wyniku pożaru jaki wybuchł na zamku, największe szkody poniosła kaplica, runęła wtedy ściana południowa oraz sklepienia. Po pożarze w 1519 r. odbudowano zawaloną ścianę południową^[2][9][20], a także sklepienia, gdzie obniżono poziom kondygnacji górnej^[8]. Oprócz tego od strony południowej dobudowano zakrystię^[8]. Po przejściu zamku w ręce Austriaków w kaplicy nadal odbywały się msze św. O tym fakcie wspomina Augustyn Weltzel^[4].

Do kaplicy co roku podążały cztery uroczyste procesje z relikwiami męczennika. Pierwsza odbywała się 29 grudnia, kiedy przypadało wspomnienie patrona, św. Tomasza. Druga procesja podążała do kaplicy we wtorek w Dni Krzyżowe lub Wielki Czwartek, natomiast trzecia w przeddzień wspomnienia św. Jana Chrzciciela. Ostatnia przypadała na dzień wspomnienia św. Marcelego, patrona Raciborza i ustanowiona została na pamiątkę ufundowania kolegiaty. Jednak przypadają w dzień targowy odbywała się wokół rynku do klasztoru Dominikanów^[4][13][22]. Kiedy zamek był własnością osób innego wyznania niż katolicyzm, m.in. Jerzego von Brandenburga, Jana Zygmunta Bathori i Bethlena Gabora, to nie można było odprawiać mszy św. w kaplicy. W latach 1542–1629 nie odbywały się także procesje, poza procesją w Boże Ciało, która odbywała się w obecności uzbrojonych mieszczan i poddanych kapituły^[4][21]. Urbarz z 1595 r. tak opisuje kaplicę^[9]:

Do końca XVI wieku stan techniczny budowli znacznie się pogorszył: dach nie był naprawiany, kaplica się zapadła, dodatkowo obiekt wraz z zakrystią posiadał liczne pęknięcia, a ołtarze się obsunęły. Powodem tego było przede wszystkim wielkie pomieszczenie, które nie posiadało sklepienia. Znajdowało się ono pod świątynią, a belki oddzielające pomieszczenia były spróchniałe. W 1594 r. zamek wizytowała cesarska komisja, która zaproponowała rozebranie kaplicy^[4][9].

W XVII wieku podczas przebudowy zamku fasada kaplicy uzyskała barokowy wygląd^[7]. W 1609 r. właścicielem zamku został baron von Mettich, który zobowiązał się odbudować świątynię^[4][9]. Wtedy też prawdopodobnie na miejscu kruchty została postawiona boczna przybudówka^[8]. Dodatkowo przyrzekł nie ograniczać dawnych fundacji na rzecz tamtejszych księży, a ornaty, kielichy i monstrancje miały zostać zwrócone Kościołowi^[4]. W 1637 r. wybuchł kolejny pożar na zamku, który również objął swym zasięgiem kaplicę^[2][8][20]. Odbudowa trwała w prawdopodobnie w latach 1642–1651 i w jej wyniku powstało sklepienie kolebkowe z lunetami nad kryptą^[2][8][20]. Oprócz tego skrócone zostało przęsło zachodnie oraz fasada została przebudowana w stylu barokowym^[8]. Urbarz z 1642 r. wspomina o zegarze na wieży kaplicy^[4][20] W 1642 r. zamek i świątynie przejął Jerzy von Oppersdorff^[4][20]. W 1670 r. za sprawą Jerzego von Oppersdorffa dokonano odnowienia obiektu, który według urbarza został zbezczeszczony w wyniku wojny trzydziestoletniej^[4][19][20]:

Podczas odbudowy kaplicy powstały nowe okna, ławki, oratoria, chór oraz ołtarz. W 1687 r. w świątyni odbył się chrzest Turczynki i Turka. Turek o imieniu Mahomet przybrał nowe imię, Teofil, a jego chrzestnymi byli Bernard von Oppersdorff, Wacław von Reiswitz i jego małżonka. Turczynka przybrała imiona Barbara Antonina Eufrazja, a jej chrzestnymi było małżeństwo von Reiswitz oraz Jerzy von Oppersdorff^[4]. Na przełomie XVII i XVIII wieku w kaplicy odbyło się kilka ślubów arystokracji. 29 marca 1688 r. baron Karola Gabriela von Węgierskiego i hrabiankę Benignę Esterę Praschmy połączył świętym węzłem małżeńskim scholastyk Fryderyk Ferdynand Flade^[4][20]. Świadkami podczas tej uroczystości byli hrabia Jan Jerzy von Oppersdorff i hrabianka Rzeszy Marianna von Hohenems, hrabia Bernard von Praschma, Fryderyk von Oppersdorff oraz jego syn Fryderyk^[4]. 12 lutego 1713 r. ślub wzięli baron Teofil von Tracha i hrabianka Helena Sobeck, córka hrabiego Karola Henryka Sobeck^[4][20]. Ślubu udzielił wtedy opat rudzki Józef Bernard von Strachwitz^[4].

W XVIII wieku zaprzestano odprawiania nabożeństw w kaplicy zamkowej, mimo istnienia takiego nakazu w dokumencie fundacyjnym. Fakt ten spotkał się z ostrą reakcją władz cesarskich. Cała sytuacja została opisana przez Augustyna Weltzela^[4].

24 listopada 1733 r. raciborska kapituła ustosunkowała się do pisma skierowanego przez cesarskie władze. Według kapituły wspomniane dwie ufundowane msze św. nie były odprawiane w kaplicy od ponad 200 lat, jednak intencje te odprawiane były w kościele farnym.

W 1852 r. w miesięczniku budowlanym Zeitschrift für Bauwesen, który poświęcony był budownictwie znalazł się opis kaplicy zamkowej^[4][20].

W 1858 r. wybuchł kolejny pożar, który nie oszczędził kaplicy^[2][8][20]. W wyniku pożaru zawaliło się przęsło zachodnie budynku^{[2][7][8][20]}. Po pożarze postawiono browar, a następnie zabrano się za odbudowę kaplicy (trwała do 1873 r.), której plany i przebieg nadzorował Juliusz Starcke^{[2][7][8][20]}. Podczas prac rekonstrukcyjnych zmodernizowano wnętrze budowli oraz zachodnią fasadę elewacji zewnętrznej w stylu neogotyckim^[2][8]. Na elewacji wschodniej i zachodniej znalazły się trójkątne szczyty. Dodatkowo szczyt fasady zachodniej przechodził w wieżyczkę, którą zwieńczał ostrosłup. W środku świątyni znalazło się miejsce na chór muzyczny, które wspierały dwie kolumny^[20]. W 1873 r. w kaplicy znalazł się neogotycki ołtarz drewniany św. Tomasza Becketa, którego twórcą był prawdopodobnie Adalbert Siekinder z Monachium, obraz patrona autorstwa Jana Bochenka oraz organy^[4][9][23]. Kilka lat później wnętrze wzbogaciło się o wyroby kamieniarskie. Trójdzielne okna przyozdabiały maswerki^[23]. Świątynię konsekrowano 18 października tego samego roku^[23].

W czasie II wojny światowej kaplica nie odniosła większych szkód^[9][23]. 5 grudnia 1953 r. świątynia wraz z całym zespołem zamkowym została wpisana do rejestru zabytków^[1]. Jednakże w wyniku braku zainteresowania obiektem przez władze, od początku lat 50. XX wieku ulegał on stopniowej dewastacji^[9][23]. Wtedy też został zniszczony ołtarz, organy i ławki w kaplicy^[7][9]. W latach 1985–1987 w świątyni trwały prace archeologiczno-architektoniczne prowadzone przez B. Muzolfa i Z. Hejdę^[8]. W 1988 r. władze miasta i kościelne zawarły porozumienie, że po renowacji kaplica ma być obiektem kultu religijnego^[4]. W latach 90. XX wieku staraniem władz miasta odnowiono m.in. fasadę oraz przeprowadzono prace konserwacyjne kamieniarki okien w świątyni^[4][9][23]. Obecnym właścicielem kaplicy jest Skarb Państwa, a obiekt podlega zarządowi władz powiatu raciborskiego. 3 czerwca 2001 r. o godz. 12.00 po wieloletniej przerwie przed świątynią została odprawiona Msza św., której przewodniczył ks. Jerzy Hetmańczyk, proboszcz parafii św. Jana Chrzciciela^[4]. Obecnie kaplica nie jest użytkowana.

Architektura

Konstrukcja sklepienia kaplicy – widok ze strychu

Fragment sklepienia z pozostałościami zdobień malarskich

Świątynia wraz z domem zamkowym została dostawiona do pierwszej partii murów od wschodu^[9][12]. Znajduje się we wschodnim skrzydle zamku, między budynkiem bramnym a głównymi budowlami zamkowymi. Kaplica stoi na fundamentach poprzedniej świątyni. Początkowo wolno stojąca^[12]. Wzniesiona jest na rzucie prostokąta o wymiarach 8,5 na 13 metrów^[9], jest orientowana, murowana z cegły w wątku wendyjskim, otynkowana i posiada detale kamienne z ciosu^[2][12]. Kaplica była pierwszą wolno stojącą budowlą sakralną, którą zbudowano na planie prostokąta^[13].

Kaplica jest w typie salowym, trójprzęsłowa, sklepiona krzyżowo-żebrowo^[12][23]. Przęsło zachodnie (neogotyckie) jest nieznacznie węższe od pozostałych, sklepienie przęsła środkowego jest sześciopolowe, a przęsła wschodniego jest siedmiopolowe oraz posiada żebro poprzeczne na osi ściany wschodniej^[2][12]. W zwornik znajduje się neogotycki kartusz herbowy^[2]. Żebra przęseł wschodniego i środkowego pochodzą z przełomu XV i XVI wieku, ich przekrój to wałek z uskokiem^[2]. Żebra spływają w narożach i północnej ścianie na służki w formie kolumienek z kapitelami kielichowymi z końca XIII wieku^[2][8][23]. Kapitele udekorowane są motywami roślinnymi i kwiatowymi^[2]. Pomiędzy przęsłami znajdują się wiązki potrójnych służek. Ściana południowa posiada służki z przełomu XV i XVI wieku. Służki są profilowane i posiadają ogzymsowane kapitele. Służki od strony północnej są nadwieszone na wspornikach udekorowanych motywami roślinnymi, prawdopodobnie były częściowo zrekonstruowane w XIX wieku. Służki od strony południowej sięgają gzymsu, który obiega wnętrze na wysokości ław okiennych^[24].

Okna kaplicy są rozglifione, dwudzielne oraz posiadają maswerki^[8]. Ściany boczne przęsła wschodniego i środkowego posiadają dwa dwudzielne ostrołukowe okna, natomiast ściana wschodnia dwa okna trójdzielne z laskowaniem. Znajduje się tam również maswerk z motywem rybiego pęcherza, który został prawdopodobnie zrekonstruowany. Okna od strony północnej posiadają maswerki o motywie trójliścia, także częściowo rekonstruowane^[24]. Pod oknami znajdują się wnęki na sedilia. Pomiędzy służkami w części wschodniej ściany północnej znajdują się 3 wnęki, które są zamknięte trójlistnie i otoczone bogato profilowanymi obramieniami, których zamknięcia są lekko nadwieszone. W zwieńczeniu obecne są trójkątne wimpergi wraz ze stylizowanymi żabkami oraz krzyżami, których wykrój jest urozmaicony^[8][24]. U podstawy sediliów znajduje się gzyms^[24]. W środkowym przęśle od strony północnej znajduje się przejście do zamku. Natomiast w części zachodniej znajduje się empora głębokości połowy przęsła. Świątynię opinają przypory z kamiennym gzymsem koronującym^[8].

Kaplica posiada dwukondygnacyjny układ, który łączą schody znajdujące się w murze od wschodu^{[7][9][10][12]}. Górny poziom służył celom liturgicznym^[7][9][10]. Znajduje się tutaj neogotycki, murowany chór muzyczny, który wspierają dwie kolumny^[20][24]. Dolny poziom był albo oratorium grobowym Przemysława i jego rodziny, albo miejscem przechowywania świętych relikwii, pełnił rolę sanktuarium^[7][9][10]. Pierwszy cel wydaje się mało prawdopodobny, gdyż po śmierci Przemysław raciborski został pochowany w klasztorze dominikanów w Raciborzu. Krypta pod kaplicą posiada sklepienie kolebkowo-żebrowe pochodzące z 2 połowy XVII wieku wsparte na dwóch filarach oraz na kielichowych wspornikach umiejscowionych w ścianach obwodowych^[12][24]. W zachodniej części znajduje się kruchta^[12].

W krypcie znajdowała się płyta nagrobna Joanny Wilhelminy Ihlee ur. Gröschner (zm. 1790). Płyta była marmurowa, posiadała inskrypcję, a ozdobne zwieńczenie przedstawiało słońce. Oprócz tego w kaplicy znajdowało się sześć lichtarzy cynowych z 1 połowy XIX wieku^[24]. W muzeum w Raciborzu znajduje się obraz św. Tomasz Becketa z ołtarza oraz figury św. apostołów, które zdobiły rozebrane sedilia kanonickie^[7][9].

Na zewnątrz budynku w narożach wschodnich, a także przy przęśle zachodnim znajdują się szkarpy trójuskokowe. Kaplica posiada trójkątne szczyty. Fasada zachodnia obiektu jest neogotycka, posiada portal i szczyt, który przechodzi w wieżyczkę zwieńczoną iglicą. Kaplica nakryta jest siodłowym dachem pokrytym blachą^[24].

Kaplica zamkowa od połowy XIX wieku, ze względu na swój wysoki poziom artystyczny, nazywana jest perłą gotyku śląskiego^{[16][17][18][20]}. Budowala nazywana jest również śląską Sainte-Chapelle^[5][17][18].

Kapituła

Regest dokumentu księcia Leszka z 1309 roku, w którym jest mowa o fundacjach na rzecz ołtarza św. Małgorzaty w kolegiacie zamkowej

Biskup wrocławski Tomasz II ufundował w 1288 r. przy kaplicy zamkowej kolegiatę, przy której swoją posługę pełniło trzech kanoników i kilku wikariuszy^{[3][4][6][11][12]}. Pierwszym kanonikiem przy zamkowej świątyni został Tylco, który służył w latach 1293–1305^[4][12]. Wspominają o nim dokumenty księcia Mieszka cieszyńskiego oraz Przemysław raciborski. Po 1305 r. kanonikiem został wzmiankowany w dokumentach Godin. Przemysł I posiadał kapelana o imieniu Jeszko, który w 1295 r. również tytułowany jest jako kanonik, a następnie w 1299 r. jako pleban rybnicki. Dokumenty z 1290 r. wymieniają także kapelana Otto. Z imion duchownych można wywnioskować, że pochodzili oni z zachodniej Europy^[4]. Biskup i książę uposażył prebendy kanonickie dziesięcinami, które były ściągane z wiosek należących do księstwa cieszyńskiego i raciborskiego^[13].

W XIV wieku prawdopodobnie w zamku nie rezydował już żaden z trzech kanoników, ponieważ biskup Przecław zobowiązał do przebywania na zamku przez okres jednego roku przynajmniej jednego kanonika. Jego zadaniem było pilnowanie relikwii, sprzętu i szat liturgicznych. W 1308 r. książę Leszek został fundatorem prebendy z ołtarza św. Małgorzaty, a także przekazał władzę sądowniczą nad kolonistami mieszkający w osadzie zamkowej w ręce kanoników^[13]. 27 lutego 1359 r. biskup wrocławski Przecław postanowił, że kanonicy z kaplicy zamkowej będą podlegać bezpośrednio władzy biskupstwa wrocławskiego. Oprócz tego biskup ustalił wygląd ich stroju oraz zarządził, że co roku mają się stawić przed kapitułą wrocławską w okresie wspomnienia św. Tomasza. Mieli także składać sprawozdania z działalności fundacji biskupa Tomasza II. Biskup ze swojej strony zobowiązał się do ochrony prawnej kanoników, kaplicy oraz jej dóbr. Wszystko zostało spisane w specjalnym dokumencie, który podkreśla wielką rangę raciborskiej kolegiaty na tutejszym zamku^[4].

W 1416 r. kapituła została przeniesiona do kościoła farnego^{[4][9][11][16][17][18]}. Służyło przy niej wtedy pięciu prałatów, dwunastu kanoników oraz rzesza wikarych. Powodem zmiany miejsca funkcjonowania kapituły był fakt, że miasto miało w tamtych czasach większe znaczenie niż zamek^[4][13].

Mapa Schneidera

Mapa Schneidera z naniesionym odręcznie podziemnym przejściem pod Odrą

W 1988 r. władze miasta wraz z kościołem katolickim doszły do porozumienia w sprawie renowacji kaplicy zamkowej. Podczas prac remontowych, w umieszczonej na dachu wieżyczce na sygnaturkę, została odnaleziona mapa datowana na 1843 r. Mapa oddawała stan zabudowy miejskiej z 1843 r. i z 1858 r. za sprawą ręcznie naniesionych na niej adnotacji^[6][18].

Mapa stała się historycznym odkryciem za sprawą adnotacji naniesionych przez Roberta Schneidera, który prawdopodobnie kierował odbudową zamku po pożarze. Zaznaczył on na mapie podziemny tunel, który zaczynał się w miejscu starej zamkowej baszty, a kończył w klasztorze dominikanek. Było to prawdopodobnie legendarne przejście pod Odrą, które opisał Hyckel^[6][18].

Relikwie

Fragment wnętrza, z lewej strony widać wielkie okno w ścianie tylnej kaplicy.

W kaplicy znajdowały się prawdopodobnie relikwie świętego, które zostały umieszczone w dolnym pomieszczeniu. Choć w 1416 r. kapitułę kolegiacką przeniesiono do kościoła farnego, w kaplicy zamkowej miały odbywać się codziennie Msze św., a cztery razy w roku do kaplicy miała się odbywać uroczysta procesja ku czci znajdujących się tam relikwii^[4][6][10].

Pierwszym świętym, którego relikwie mogły się znajdować w kaplicy, był jej angielski patron – Tomasz Becket. Podyktowane to mogło być zwyczajem eksponowania w specjalnym miejscu świątyń szat lub kośćca patronów. Zdobycie relikwii św. Tomasza nie było trudne w tamtych czasach, gdyż świątynia w Canterbury była jednym z największych obiektów pielgrzymkowych^[6][10].

Kolejnym świętym, do którego mogły należeć relikwie znajdujące się w kaplicy zamkowej, to Stanisław ze Szczepanowa. Tłumaczyć by to mógł kult, jakim otaczali tego świętego raciborscy władcy – Władysław i Przemysław raciborski. O pobożności Przemysława wspomina Jan Długosz w "Rocznikach czyli kronikach sławnego Królestwa Polskiego"^[6].

Relikwie mogą pochodzić jeszcze z dawnej rotundy romańskiej, która znajdowała się prawdopodobnie na miejscu obecnej kaplicy. Bierze się pod uwagę fragment Drzewa Krzyża, którego relikwie były bardzo popularne w tamtych czasach. W skarbcu kościoła farnego znajduje się nawet renesansowy pacyfikał z zaszklonymi kawałkami Drzewa Krzyża^[6].

Autentyczność relikwii budzi jednak wątpliwości, ponieważ nie ma żadnych przekazów, które by potwierdzały ich istnienie. Przypuszcza się, że prawdopodobnie uległy zniszczeniu podczas pożaru w 1519 r. Również bierze się pod uwagę scenariusz zniszczenia relikwii podczas reformacji, kiedy właścicielem zamku był Jerzy Pobożny Hohenzollern. Augustyn Weltzel wspomina o relikwiach w XIX wieku^[6][10].

Przypisy

Bibliografia

• Grzegorz Wawoczny: Zamek w Raciborzu. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2002, s. 4,11. ISBN 83-912030-8-5.
• Paweł Newerla: Dzieje Raciborza i jego dzielnic. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2008, s. 36-40. ISBN 978-83-89802-73-6.
• Grzegorz Wawoczny: Weekend w Bramie Morawskiej. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Informacyjna WAW, 2003, s. 6. ISBN 83-917453-4-1.
• Tadeusz Chrzanowski, Marian Kornecki: Katalog zabytków sztuki w Polsce. T. VII: Województwo opolskie. Cz. 13: Powiat raciborski. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 1967, s. 34-35.
• Grzegorz Wawoczny: Zabytki powiatu raciborskiego. Racibórz: Wydawnictwo i Agencja Wydawnicza WAW Grzegorz Wawoczny, 2007, s. 46. ISBN 978-83-89802-36-1.
• Błażej Muzolf: Kaplica zamkowa pw. św. Tomasza Kantauryjskiego. W: Teresa Mroczko, Marian Arszyński (red.): Architektura gotycka w Polsce. T. 2. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, maj 1995, s. 196-197.
• Józef Mandziuk: Historia Kościoła katolickiego na Ślasku. T. II: Średniowiecze. Cz. 2. Warszawa: 2004, s. 181.

Linki zewnętrzne

• Kaplica zamkowa pw. św. Tomasza Becketa – raciborski pomnik dziejowy na stronach Zamku Piastowskiegko w Raciborzu