Kapsomer

Wirus mozaiki tytoniu o symetrii helikalnej. Spiralnie skręcony RNA obudowany jest kapsomerami, tworząc nukleokapsyd. Kapsyd zbudowany jest z 2130 kapsomerów, a każdy kapsomer składa się z pojedynczego łańcucha polipeptydowego złożonego z 158 aminokwasów[1]
Ikozaedralna struktura adenowirusów

Kapsomer – podjednostka kapsydu wirusa, stanowiącego białkowy płaszcz chroniący materiał genetyczny wirusa[2].

Kapsomery zbudowane są z białkowych podjednostek nazywanych protomerami[3]. Specyficzne ułożenie kapsomerów tworzących kapsyd determinuje kształt wirionu[4].

Struktura wirusów może wykazywać następujące typy symetrii:

Formy helikalne tworzą formy cylindryczne. Składają się z wielu identycznych kapsomerów ułożonych spiralnie[4]. Takie formy występują przykładowo u wirusa mozaiki tytoniu, bakteriofaga M13 i wirusa grypy[4].

Wirusy o symetrii ikozaedralnej mają kształt dwudziestościanów foremnych (ikozaedrów) ze ścianami w postaci trójkątów równobocznych. Pod mikroskopem elektronowym wyróżnić regularne struktury morfologiczne, tj. kapsomery zbudowane z sześciu podjednostek (heksamery) lub pięciu (pentamery). Heksamery rozmieszczone są na powierzchniach ścian ikosaedru, a pentamery tworzą jego wierzchołki[5]. Model dwudziestościanu występuje nawet jeśli kapsyd składa się z setek kapsomerów[6].

Małe wirusy jak parwowirusy czy pikornawirusy zbudowane są z ikozaedrów tworzonych przez 12 kapsomerów, a każdy z nich cechuje się pięciokrotną symetrią (pentamer). Każdy pentamer zbudowany jest z pięciu protomerów, a każdy protomer - z trzech podjednostek tworzonych przez cztery pojedyncze białka[7]. Całkowita liczba kapsomerów jest charakterystyczna dla każdej grupy wirusów[6]. Przykładowo dla poliowirusów jest to 32 kapsomerów, reowirusów – 92, herpeswirusów – 162, adenowirusów – 252[4].

Przypisy

  1. ↑ Sujit Pal, Anuradha Goswami, Rudiment of biology, Kolkata: Academic Publishers, 2006, s. 215, ISBN 81-89781-13-8.
  2. ↑ Anna Goździcka-Józefiak, Wirusologia molekularna, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2004, s. 248, ISBN 83-232-1317-8.
  3. ↑ R. Saravanamuthu, Microbial growth and population dynamics, [w:] D.P. Singh, S.K. Dwivedi (red.), Environmental Microbiology and Biotechnology, New Delhi: New Age International Publishers, 2005, s. 28, ISBN 81-224-1510-5.
  4. ↑ a b c d e P.S. Verma, V.K. Agarval, Cell Biology (Cytology, Biomolecules and Molecular Biology), New Delhi: S. Chand & Company, 2016, s. 1096, ISBN 978-93-856-7614-7.
  5. ↑ Selim Kryczyński, Wirusologia roślinna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2010, s. 18–19, ISBN 978-83-01-16195-8.
  6. ↑ a b Michael J. Pelczar, E.C.S. Chan, Noel R. Krieg, Microbiology. An apllication based approach, New Delhi: Tata McGraw Hill Education, 2010, s. 389, ISBN 978-0-07-015-147-5.
  7. ↑ Patrick R. Murray, Ken S. Rosenthal, Michael A. Pfaller, Mikrobiologia, Wrocław: Elsevier Urban & Partner, 2011, s. 43–44, ISBN 978-0-323-05470-6.

Media użyte na tej stronie

TMV structure simple.png
Autor: Thomas Splettstoesser (www.scistyle.com), Licencja: CC BY-SA 3.0
Diagram of the structure of tobacco mosaic virus (TMV)
Icosahedral Adenoviruses.jpg
(c) GrahamColm z angielskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Two adenoviruses with a cartoon to show their icosahedral structure