Kapturnik morski

Kapturnik morski
Cystophora cristata[1]
(Erxleben, 1777)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

drapieżne

Podrząd

psokształtne

Infrarząd

Arctoidea

Parvordo

płetwonogie

Rodzina

fokowate

Rodzaj

Cystophora
Nilsson, 1820[2]

Gatunek

kapturnik morski

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[15]
Status iucn3.1 VU pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania
Kolor czerwony – zasięg występowania, kolor niebieski – tereny rozrodcze

Kapturnik morski[16], kapturnik[17][18][f], kapturzak[17] (Cystophora cristata) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny fokowatych (Phocidae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1777 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Polycarp Erxleben nadając mu nazwę Phoca cristata[8]. Holotyp pochodził z południowej Grenlandii i Nowa Fundlandii[19]. Jedyny przedstawiciel rodzaju kapturnik[16] który nazwał w 1820 roku szwedzki zoolog Sven Nilsson[2].

Często rozpoznawane są trzy różne stada rozrodcze C. cristata, ale analizy molekularne i morfologiczne sugerują jedną populację panmiksyjną[20]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World nie rozpoznają podgatunków[20].

Etymologia

  • Cystophora: gr. κυστη kustē „pęcherz”; -φορος -phoros „noszący”, od φερω pherō „nosić, dźwigać”[21].
  • Stemmatopus: gr. στεμμα stemma, στεμματος stemmatos „wieniec, korona”; πους pous, ποδος podos „stopa”[22]. .
  • cristata: łac. cristatus „czubaty”, od crista „czub, pióropusz”[23].

Zasięg występowania

Kapturnik morski występuje w północnym Oceanie Atlantyckim na dużych szerokościach geograficznych, od północno-wschodniej Kanady (Cieśnina Davisa na południe do Zatoki Świętego Wawrzyńca) po Grenlandię, Islandię, Jan Mayen i Svalbard; sezonowo, jego zasięg rozciąga się na północ do Oceanu Arktycznego i na południe do Morza Północnego w północno-wschodniej części Oceanu Atlantyckiego[20].

Morfologia

Długość ciała samic 200–220 cm, samców 250–270 cm; masa ciała samic około 200 kg, samców około 300 kg[24]. Noworodki osiągają długość około 100 cm i ciężar 25 kg[24]. Samce są dłuższe i cięższe niż samice, a wyjątkowo duże samce mogą osiągać masę 400 kg[24]. Sierść dorosłych kapturników jest pokryta nieregularnymi ciemnymi plamami wielkości dłoni. Część twarzowa czarna aż do oczu. Młode są brązowoszare na wierzchu ciała i białe na spodzie. U samców nad nosem i górną częścią głowy występuje worek skórny, połączony z jamą nosową, zwierzę może go nadymać. Podczas nadymania ściany przegrody nosowej wystają na zewnątrz w postaci krwistoczerwonego pęcherza. U samic worek jest słabiej wykształcony.

Genetyka

Kapturnik morski ma liczbę chromosomów 2n = 34; wszystkie chromosomy kariotypu są łatwo identyfikowane i sparowane przez ich charakterystyczne wzory prążków[25].

Ekologia

Środowisko życia

Gatunek ten pojawia się w pobliżu lądu tylko wraz z dryfującym lodem (tam też się rodzą młode). Najchętniej trzyma się wód o dużej głębokości.

Tryb życia

Kapturniki są przystosowane do życia na otwartym morzu. Świetnie nurkują na głębokość ponad 300 m, pozostając pod wodą około 25 minut i pokonując duże odległości.

Rozród

Młode rodzą się od końca marca do połowy kwietnia. Nie mają wełnistej sierści i zaraz po urodzeniu mogą zanurzyć się w wodzie. Zwykle młode mniej więcej przez osiem dni pozostają na lodzie i przez 3 tygodnie odżywiają się wyłącznie mlekiem matki. Po tym okresie muszą się troszczyć o siebie same. Samce toczą zacięte walki o samice.

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii VU (ang. vulnerable „narażony”)[15].

Uwagi

  1. Nomen nudum.
  2. Nieuzasadniona poprawka Stemmatopus F. Cuvier, 1826.
  3. Niepoprawna późniejsza pisownia Stemmatopus F. Cuvier, 1826.
  4. Niepoprawna późniejsza pisownia Cystophora Nilsson, 1820.
  5. Pierwsze użycie obecnej kombinacji nazw.
  6. Nazwa kapturnik używana jest również w odniesieniu do rodzaju Cystophora.

Przypisy

  1. Cystophora cristata, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. a b Nilsson 1820 ↓, s. 382.
  3. J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 340, 1825. (ang.). 
  4. F. Cuvier: Phoque. (Mamm.). W: Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu’en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 39. Strasbourg & Paris: F. G. Levrault & Le Normant, 1826, s. 551. (fr.).
  5. C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842. (niem.).
  6. J. van der Hoeven: Handboek der dierkunde. Amsterdam: J. C. A. Sulpke, 1855, s. 992. (łac. • niderl.).
  7. E. Brass: Aus dem Reiche der Pelz. Berlin: Neue Pelzwaren-Zeitung, 1911, s. 668. (ang.).
  8. a b J.Ch.P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cvm synonymia et historia animalivm: Classis I. Mammalia. Lipsiae: Impensis Weygandianis, 1777, s. 590. (łac.).
  9. P. Boddaert: Elenchus animalium, volumen I: sistens quadrupedia huc usque nota, eorumque varietates: ad ductum naturae, quantum fieri potuit disposita. Roterodami: Apud C.R. Hake, 1784, s. 170. (łac.).
  10. Nilsson 1820 ↓, s. 383.
  11. A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 1. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1820, s. 241 (przypis), seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).
  12. G. Cuvier: Recherches sur les ossemens fossiles, où l’on rétablit les caractères de plusieurs animaux dont les révolutions du globe ont détruit les espèces. T. 4. Cz. 1. Paris et Amsterdam: chez G. Dufour et E. d’Ocagne, 1823, s. 210. (fr.).
  13. S. Nilsson. Utkast till en systematisk indelning af Phocacéerna. „Kongliga Svenska vetenskapsakademiens handlingar”. För år 1837, s. 240, 1838. (szw.). 
  14. R.-P. Lesson. Nouvelle espèce de phoque (phoca Isidorei}. „L’Écho du monde savant et l’Hermès: journal analytique des nouvelles et des cours scientifiques”. 10 (2), s. 228, 1843. (fr.). 
  15. a b K.M. Kovacs, Cystophora cristata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-17] (ang.).
  16. a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 153. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  17. a b K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 126, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  18. Z. Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
  19. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cystophora cristata. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-17].
  20. a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 444. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  21. Palmer 1904 ↓, s. 214.
  22. Palmer 1904 ↓, s. 644.
  23. cristata, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-08-17] (ang.).
  24. a b c B. Stewart: Family Phocidae (Earless Seals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 175–176. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
  25. K.M. Kovacs & D.M. Lavigne. Cystophora cristata. „Mammalian Species”. 258, s. 6, 1986. DOI: 10.2307/3503888. (ang.). 

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 VU pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
2016-klappmützemuseumkoenig.jpg
Autor: Ziko van Dijk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Museum Koenig. Klappmütze.
Cystophora cristata habitat.png
Autor: Masae, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Distibution of Cystophora cristata, the blue colour indicates breeding grounds and the red habitat during the rest of the year