Kapturnik morski
| Cystophora cristata[1] | |||||
| (Erxleben, 1777) | |||||
 | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Infrarząd | |||||
| Parvordo | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj | Cystophora | ||||
| Gatunek | kapturnik morski | ||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[15] | |||||
 | |||||
| Zasięg występowania | |||||
 Kolor czerwony – zasięg występowania, kolor niebieski – tereny rozrodcze | |||||
Kapturnik morski[16], kapturnik[17][18][f], kapturzak[17] (Cystophora cristata) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny fokowatych (Phocidae).
Taksonomia
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1777 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Polycarp Erxleben nadając mu nazwę Phoca cristata[8]. Holotyp pochodził z południowej Grenlandii i Nowa Fundlandii[19]. Jedyny przedstawiciel rodzaju kapturnik[16] który nazwał w 1820 roku szwedzki zoolog Sven Nilsson[2].
Często rozpoznawane są trzy różne stada rozrodcze C. cristata, ale analizy molekularne i morfologiczne sugerują jedną populację panmiksyjną[20]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World nie rozpoznają podgatunków[20].
Etymologia
- Cystophora: gr. κυστη kustē „pęcherz”; -φορος -phoros „noszący”, od φερω pherō „nosić, dźwigać”[21].
- Stemmatopus: gr. στεμμα stemma, στεμματος stemmatos „wieniec, korona”; πους pous, ποδος podos „stopa”[22]. .
- cristata: łac. cristatus „czubaty”, od crista „czub, pióropusz”[23].
Zasięg występowania
Kapturnik morski występuje w północnym Oceanie Atlantyckim na dużych szerokościach geograficznych, od północno-wschodniej Kanady (Cieśnina Davisa na południe do Zatoki Świętego Wawrzyńca) po Grenlandię, Islandię, Jan Mayen i Svalbard; sezonowo, jego zasięg rozciąga się na północ do Oceanu Arktycznego i na południe do Morza Północnego w północno-wschodniej części Oceanu Atlantyckiego[20].
Morfologia
Długość ciała samic 200–220 cm, samców 250–270 cm; masa ciała samic około 200 kg, samców około 300 kg[24]. Noworodki osiągają długość około 100 cm i ciężar 25 kg[24]. Samce są dłuższe i cięższe niż samice, a wyjątkowo duże samce mogą osiągać masę 400 kg[24]. Sierść dorosłych kapturników jest pokryta nieregularnymi ciemnymi plamami wielkości dłoni. Część twarzowa czarna aż do oczu. Młode są brązowoszare na wierzchu ciała i białe na spodzie. U samców nad nosem i górną częścią głowy występuje worek skórny, połączony z jamą nosową, zwierzę może go nadymać. Podczas nadymania ściany przegrody nosowej wystają na zewnątrz w postaci krwistoczerwonego pęcherza. U samic worek jest słabiej wykształcony.
Genetyka
Kapturnik morski ma liczbę chromosomów 2n = 34; wszystkie chromosomy kariotypu są łatwo identyfikowane i sparowane przez ich charakterystyczne wzory prążków[25].
Ekologia
Środowisko życia
Gatunek ten pojawia się w pobliżu lądu tylko wraz z dryfującym lodem (tam też się rodzą młode). Najchętniej trzyma się wód o dużej głębokości.
Tryb życia
Kapturniki są przystosowane do życia na otwartym morzu. Świetnie nurkują na głębokość ponad 300 m, pozostając pod wodą około 25 minut i pokonując duże odległości.
Rozród
Młode rodzą się od końca marca do połowy kwietnia. Nie mają wełnistej sierści i zaraz po urodzeniu mogą zanurzyć się w wodzie. Zwykle młode mniej więcej przez osiem dni pozostają na lodzie i przez 3 tygodnie odżywiają się wyłącznie mlekiem matki. Po tym okresie muszą się troszczyć o siebie same. Samce toczą zacięte walki o samice.
Status zagrożenia
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii VU (ang. vulnerable „narażony”)[15].
Uwagi
- ↑ Nomen nudum.
- ↑ Nieuzasadniona poprawka Stemmatopus F. Cuvier, 1826.
- ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Stemmatopus F. Cuvier, 1826.
- ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Cystophora Nilsson, 1820.
- ↑ Pierwsze użycie obecnej kombinacji nazw.
- ↑ Nazwa kapturnik używana jest również w odniesieniu do rodzaju Cystophora.
Przypisy
- ↑ Cystophora cristata, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b Nilsson 1820 ↓, s. 382.
- ↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 340, 1825. (ang.).
- ↑ F. Cuvier: Phoque. (Mamm.). W: Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu’en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 39. Strasbourg & Paris: F. G. Levrault & Le Normant, 1826, s. 551. (fr.).
- ↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842. (niem.).
- ↑ J. van der Hoeven: Handboek der dierkunde. Amsterdam: J. C. A. Sulpke, 1855, s. 992. (łac. • niderl.).
- ↑ E. Brass: Aus dem Reiche der Pelz. Berlin: Neue Pelzwaren-Zeitung, 1911, s. 668. (ang.).
- ↑ a b J.Ch.P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cvm synonymia et historia animalivm: Classis I. Mammalia. Lipsiae: Impensis Weygandianis, 1777, s. 590. (łac.).
- ↑ P. Boddaert: Elenchus animalium, volumen I: sistens quadrupedia huc usque nota, eorumque varietates: ad ductum naturae, quantum fieri potuit disposita. Roterodami: Apud C.R. Hake, 1784, s. 170. (łac.).
- ↑ Nilsson 1820 ↓, s. 383.
- ↑ A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 1. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1820, s. 241 (przypis), seria: Encyclopédie méthodique. (fr.).
- ↑ G. Cuvier: Recherches sur les ossemens fossiles, où l’on rétablit les caractères de plusieurs animaux dont les révolutions du globe ont détruit les espèces. T. 4. Cz. 1. Paris et Amsterdam: chez G. Dufour et E. d’Ocagne, 1823, s. 210. (fr.).
- ↑ S. Nilsson. Utkast till en systematisk indelning af Phocacéerna. „Kongliga Svenska vetenskapsakademiens handlingar”. För år 1837, s. 240, 1838. (szw.).
- ↑ R.-P. Lesson. Nouvelle espèce de phoque (phoca Isidorei}. „L’Écho du monde savant et l’Hermès: journal analytique des nouvelles et des cours scientifiques”. 10 (2), s. 228, 1843. (fr.).
- ↑ a b K.M. Kovacs, Cystophora cristata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016 [online], wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-17] (ang.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 153. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 126, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ Z. Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cystophora cristata. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-17].
- ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 444. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 214.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 644.
- ↑ cristata, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-08-17] (ang.).
- ↑ a b c B. Stewart: Family Phocidae (Earless Seals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 175–176. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
- ↑ K.M. Kovacs & D.M. Lavigne. Cystophora cristata. „Mammalian Species”. 258, s. 6, 1986. DOI: 10.2307/3503888. (ang.).
Bibliografia
- S. Nilsson: Skandinavisk Fauna en Handbok for Jagare och Zoologer. Cz. 1: Daggande djuren. Lund: Trycki uti Bolingska Boktryckeriet, 1820, s. 1–419. (szw.).
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Autor: Ziko van Dijk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Museum Koenig. Klappmütze.
Autor: Masae, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Distibution of Cystophora cristata, the blue colour indicates breeding grounds and the red habitat during the rest of the year