Kapucynka czubata

Kapucynka czubata

Sapajus apella[1]
(Linnaeus, 1758)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Rodzina	płaksowate
Podrodzina	kapucynki
Rodzaj	Sapajus
Gatunek	kapucynka czubata
Synonimy Simia apella Linnaeus, 1758[2] Simia trepida Linnaeus, 1766[3] Simia fatuellus Linnaeus, 1766[4] Simia (Sapajus) trepidus fulvus Kerr, 1792[5] Cebus cirrifer É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812[6] Cebus niger É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812[7] Cebus barbatus Humboldt, 1812[8] Simia variegata É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812[8] Cebus frontatus Kuhl, 1820[9] Cebus lunatus Kuhl, 1820[10] Cebus griseus Desmarest, 1820[11] Cebus monachus F. Cuvier, 1820[12] Cebus macrocephalus Spix, 1823[13] Cebus cristatus G. Cuvier, 1829[14] Cebus hypomelas Pucheran, 1857[15] Cebus crassiceps Pucheran, 1857[16] Cebus (Eucebus) fistulator Reichenbach, 1862[17] Cebus leucogenys J.E. Gray, 1866[18] Cebus subcristatus J.E. Gray, 1866[19] Cebus capillatus J.E. Gray, 1866[19] Cabus fallax Schlegel, 1876[20] Cebus fatuellus peruanus O. Thomas, 1901[21] Cebus margaritae Hollister, 1914[22] Cebus fatuellus tocantinus Lönnberg, 1939[23] Cebus apella maranonis Pusch, 1941[24] Cebus apella magnus Pusch, 1941[25] Cebus apella avus Pusch, 1941[26]
Podgatunki
S. a. apella (Linnaeus, 1758) S. a. margaritae (Hollister, 1914)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[27]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
(c) IUCN Red List of Threatened Species, species assessors and the authors of the spatial data., CC BY-SA 3.0

Kapucynka czubata^[28][29][30], płaksa (Sapajus apella) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny płaksowatych (Cebidae).

Zasięg występowania

Kapucynka czubata występuje w zależności od podgatunku^[31]:

• S. apella apella – dorzecze Amazonki we wschodnio-środkowej Kolumbii, południowej Wenezueli i Brazylii, rozciągające się z północy na południe w delcie rzeki Orinoko w Wenezueli i Gujanie; granice w południowym, południowo-wschodnim i wschodnim zasięgu są określone przez zasięg lasu amazońskiego, na wschodzie rozciągający się do Zona dos Cocais w południowym i wschodnim Maranhão, wyznaczając przejście do suchych lasów liściastych i zarośli caatinga; na zachodzie do dorzecza górnego biegu Amazonki we wschodniej Kolumbii (na północy aż do rzeki Arauca na granicy z Wenezuelą; izolowana populacja występuje w górnym biegu rzeki Magdalena w departamencie Huila), we wschodnim Ekwadorze, wschodnim Peru oraz środkowej i północnej Boliwii (przynajmniej na południe do górnego biegu rzeki Beni).
• S. apella margaritae – wyżyny wschodniej Margarity, w Wenezueli (Serrania de El Copey i Cerros El Tamoco, Tragaplata, La Yalla i Matasiete).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadając mu nazwę Simia apella^[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Linneusz wskazał Amerykę (łac. Habitat in America)^[2], ograniczone do Gujany Francuskiej^[32].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World za gatunek monotypowy^[31].

Etymologia

• Sapajus: lokalna nazwa Sapajou, od sajouassou, dla kapucynek, używana w Amazonii, zaadaptowana przez Buffona w 1767 roku^[33].
• apella: gr. Απελλα Apella, zgromadzenie ludowe w starożytnej Sparcie w którym uczestniczyli wszyscy uprawnieni do tego obywatele; w aluzji do zwyczajów społecznych kapucynek, które gromadzą się w grupach^[34].
• margaritae: Margarita, Nueva Esparta, Wenezuela^[35].

Morfologia

Długość ciała 38–46 cm, ogona 38–49 cm; masa ciała samic 1,3–3,4 kg, samców 2,3–4,8 kg^[36].

Ekologia

Żyje w grupach rodzinnych liczących od ośmiu do trzydziestu osobników, przewodzi im dominujący samiec. Prowadzi nadrzewny tryb życia. Na ziemię schodzi, by żerować na plantacjach oraz do wodopoju. Potrafi pływać. Używa prostych narzędzi, by sięgnąć po owoc lub rozbić orzech. W niewoli można kapucynkę nauczyć opieki nad chorym, na przykład podawania pokarmu łyżeczką. Potrafi również malować. Pokarm stanowią liście, owoce, orzechy, małe ptaki, larwy owadów oraz pająki. Ciąża trwa 150-160 dni, rodzi się jedno, rzadko dwa młode. Gdy zdarzy się, że zostanie osierocone, stado przejmuje opiekę. Dojrzałość płciową uzyskuje w siódmym roku życia. Samice dojrzewają wcześniej niż samce. Żyje od około piętnastu do dwudziestu lat, w niewoli nawet do czterdziestu pięciu.

Przypisy

Bibliografia

• C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 12. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1766, s. 1–532. (łac.).
• É. Geoffroy Saint-Hilaire. Tableau des Quadrumanes, Ou des Animaux composant le premier Ordre de la Classe des Mammifères. „Annales du Muséum d’histoire naturelle”. 19, s. 85–122, 1812. (fr.). 
• H. Kuhl: Beiträge zur Zoologie und vergleichenden Anatomie. T. 1. Frankfurt am Main: Verlag der Hermannschen Buchhandlung, 1820, s. 1–212. (niem.).
• J. Pucheran. Notices mammalogiques. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 2^e série. 9, s. 337–355, 1857. (fr.). 
• J.E. Gray. Notices of some apparently undescribed species of sapajous (Cebus) in the collection of the British Museum. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1865, s. 824–828, 1865. (ang.). 
• B. von Pusch. Die Arten der Gattung Cebus. „Zeitschrift für Säugetierkunde”. 16, s. 183–237, 1941. (ang.). 
• R. Anderson: Cebus apella. (On-line), Animal Diversity Web, 2003. [dostęp 2008-12-28]. (ang.).