Karłowacenie wyspowe

Sylwetki różnych gatunków mamutów, na żółto namalowany mamut karłowaty, do niedawna uważany za najmniejszego przedstawiciela tego rodzaju

Karłowacenie wyspowe – trend ewolucyjny, rodzaj karłowacenia, którego skutkiem jest występowanie na wyspach gatunków o rozmiarach mniejszych niż u gatunków kontynentalnych, z których wyewoluowały.

Zjawisko to dotyczyło głównie ssaków, np. trąbowców czy hipopotamów^[1], ale występowało też u zauropodów, czego przykładem jest europazaur nieznacznie przekraczający 6 m długości ciała^[2]. Wiele gatunków karłowatych zwierząt wymarło. Dotyczy to np. karłowatych trąbowców takich jak mamut karłowaty czy Mammuthus creticus. Do XXI w. dotrwał m.in. karłowaty gatunek wyspiarskiego leniwca Bradypus pygmaeus^[3].

Wśród hipotez tłumaczących karłowatość wyspiarską dominuje pogląd, że jest to wynik dostosowania się do pojemności środowiska – w warunkach niedoboru pokarmu dobór naturalny preferuje osobniki mniejsze, które oprócz tego, że potrzebują mniej pokarmu do nasycenia, mogą łatwiej poszukiwać pokarmu w trudno dostępnych wyspiarskich siedliskach^[1]. Czynnikiem to wzmacniającym jest konkurencja wewnątrzgatunkowa^[3]. Z drugiej zaś strony, ważnym czynnikiem doboru w kierunku zwiększania rozmiarów ciała jest presja dużych drapieżników, których na wyspach często brak, więc ten czynnik nie oddziałuje^[1]. Analogiczne czynniki (choć inne w szczegółach) mogą powodować zjawisko odwrotne, tj. gigantyzm zwierząt wyspiarskich, który objawia się większym wzrostem niż u gatunków macierzystych^[1][3][4]. W ten sposób gatunki z grup na stałym lądzie znacznie różniących się rozmiarami (jak parzystokopytne czy trąbowce z jednej strony, a gryzonie czy jaszczurki z drugiej) na wyspach mogą pod tym względem zbliżać się do siebie. Najmniejszy dotychczas odkryty kopalny trąbowiec z rodzaju Palaeoloxodon był wielkości kozy^[1].

Przypisy