Kara-kum

Kara-kum
Garagum
Ilustracja
Pustynia Kara-kum
Państwo

 Turkmenistan

Rodzaj obiektu

pustynia

Położenie na mapie Azji
Mapa konturowa Azji, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kara-kum”
Ziemia40°30′N 60°00′E/40,500000 60,000000

Kara-kum (także: Garagum, Karakum, Gara Gum, Kara Kum, ros. Каракумы; z turkm. Garagum, dosł. „czarny piasek”) – piaszczysta pustynia w Turkmenistanie, na Nizinie Turańskiej. Powierzchnia wynosi około 350 tys. km² co stanowi, w zależności od metodologii pomiaru, od 70%[1][2] do 80%[3][4] terytorium Turkmenistanu.

Geografia i położenie geograficzne

Pustynia położona jest na wschód od Morza Kaspijskiego, granicząc od północy z Jeziorem Aralskim, a od północnego wschodu z rzeką Amu-daria i pustynią Kyzył-kum.

Na wschodnim skraju pustyni płynie Amu-daria, a na południu w jej piaskach swój bieg kończą rzeki Murgab i Tedżen. Przez południową część pustyni płynie Kanał Karakumski, który dostarcza wodę z Amu-Darii do Aszchabadu (około 800 km), oraz dla rolnictwa (uprawa bawełny) na terenie południowej części pustyni[5]. Bawełnę uprawia się także w pobliżu oaz Mary i Tejen[5]. Na terenie Derweze (Darvaza) i Mary znajdują się naturalne złoża gazu ziemnego[5].

Klimat

Kara-kum charakteryzuje się klimatem podzwrotnikowym suchym. Opady roczne zawierają się w przedziale 70–125 mm[6] i przypadają głównie w okresie zimy, wiosny i czasem jesienią[1]. Średnie temperatury lipca w rejonach bliskich Morzu Kaspijskiego oscylują w przedziale 26–28°C, jednak w centralnej części pustyni wynoszą od 30 do 34°C. Klimat pozwala na istnienie tylko skąpej roślinności, tworzonej głównie przez trawy oraz krzewy saksaułów oraz krzewy z rodziny Ammodendron należącej do roślin strączkowych[7]. W obniżeniach występują zasolone bagniska o charakterze takyrów (zwłaszcza w rejonach cofnięcia się Jeziora Aralskiego).

Ludność

Pustynia jest prawie niezamieszkana, jedynie na obrzeżach znajdują się siedliska ludzkie. Zaludnienie pustyni wynosi 6,5 os./km².

Historia i archeologia

Przez południową część pustyni wiodło północne odgałęzienie słynnej drogi handlowej, zwanej jedwabnym szlakiem.

Badania archeologiczne Kara-kum, jako części Wielkiego Bałchana, zaowocowały znaleziskami archeologicznymi, pochodzącymi z epoki kamienia.

Galeria

  • Pustynia Kara-kum

    Pustynia Kara-kum

  • Fragment jedwabnego szlaku

    Fragment jedwabnego szlaku

Zobacz też

  • Repetecka Stacja Piaszczysto-Pustynna – ośrodek badawczy na pustyni

Przypisy

  1. ↑ a b Karakum Desert, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2014-10-30] (ang.).
  2. ↑ Dzhumaguly Annayev: Turkmenistan battles desertification. Central Asia Online. [dostęp 2014-10-30]. (ang.).
  3. ↑ Turkmenistan Weather, climate and geography. World Travel Guide. [dostęp 2014-10-30]. (ang.).
  4. ↑ Akmurat Atamuradov: Turkmenistan, General observations. FAO. [dostęp 2014-10-30]. (ang.).
  5. ↑ a b c Kara Kum. The Columbia Encyclopedia, 6th ed., 2014. [dostęp 2014-10-31]. (ang.).
  6. ↑ Central Asia: Central Turkmenistan stretching into Uzbekistan and Kazakhstan. WWF. [dostęp 2014-10-31]. (ang.).
  7. ↑ Desert Biomes, Flora i Fauna. [dostęp 2014-10-31]. (ang.).

Media użyte na tej stronie

Karakum.png
Satellite view of Karakum
Asia laea relief location map.jpg
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Relief Location map of Asia.
  • Projection: Lambert azimuthal equal-area projection.
  • Area of interest:
  • N: 90.0° N
  • S: -10.0° N
  • W: 45.0° E
  • E: 145.0° E
  • Projection center:
  • NS: 40.0° N
  • WE: 95.0° E
  • GMT projection: -JA95/50/20.0c
  • GMT region: -R45.70461034279053/-25.193892806246794/-158.9850042825966/36.990936559512505r
  • GMT region for grdcut: -R-20.0/-26.0/205.0/90.0r
  • Relief: SRTM30plus.
  • Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
Takirs of Karakum Desert.jpg
Autor: flydime, Licencja: CC BY 2.0
A view of Karakum Desert, in Turkmenistan