Karabach
Karabach (orm. Ղարաբաղ, Gharabagh; azer. Qarabağ) – kraina historyczna we wschodnim Zakaukaziu, na obszarze dzisiejszego Azerbejdżanu. Obejmuje Góry Karabaskie oraz ich wschodnie podnóże i leżące dalej na wschód równiny Niziny Kurańskiej (Step Karabaski).
Karabach dzieli się na dwie części o odmiennym charakterze geograficznym i narodowościowym: zachodnią – zamieszkany niemal wyłącznie przez Ormian Górski Karabach obejmujący Góry Karabaskie oraz wschodnią – zamieszkany wyłącznie przez Azerów Nizinny Karabach obejmujący podnóże tych gór i równiny. Formalnie obie te krainy należą dziś do Azerbejdżanu. W rzeczywistości od czasu rozpadu ZSRR Górski Karabach stanowi nieuznawane państwo miejscowych Ormian - Republikę Górskiego Karabachu, a przyległa część Nizinnego Karabachu stanowi okupowany przez RGK "pas bezpieczeństwa".
Karabach dzielił losy wschodniego Zakaukazia. W czasach nowożytnych stanowił peryferyjną prowincję Persji. W połowie XVIII wieku jego obszar objął półniezależny chanat karabaski. W początku XIX wieku został zdobyty na Persji przez Rosję i znalazł się w guberni jelizawietpolskiej. Po upadku cesarstwa rosyjskiego stanowił obszar sporny między Armenią a Azerbejdżanem. Na początku lat 20. XX wieku, po opanowaniu Zakaukazia przez bolszewików, spór został rozstrzygnięty przez władze Rosji Sowieckiej na korzyść Azerbejdżanu. Na obszarze Górskiego Karabachu utworzono Nagorno-Karabachski Obwód Autonomiczny, zaś Nizinny Karabach włączono bezpośrednio do Azerbejdżanu.
Bibliografia
- Bogumił Rychłowski (red.), Roman Biesiada, Tadeusz Lenczowski, Lech Ratajski Słownik geografii ZSRR, Państwowe Wydawnictwo "Wiedza Powszechna", Warszawa 1974
- Bohdan Baranowski, Krzysztof Baranowski Historia Azerbejdżanu, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, Wrocław - Warszawa - Kraków - Gdańsk - Łódź 1987, ISBN 83-04-01806-3
- Teresa Zakrzewska, Grażyna Gadomska Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (część europejska). Mapa przeglądowa Europy. Skala 1:3 000 000, wydanie drugie, Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. Eugeniusza Romera, Warszawa-Wrocław 1987
- Mirosława Zakrzewska-Dubasowa Historia Armenii, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1990
- Tadeusz Świętochowski Azerbejdżan, Wydawnictwo "Trio", Warszawa 2006, ISBN 83-7436-0-37-2
- Marek J. Olbrycht, Jerzy Hauziński, Marek Smurzyński, Anna Krasnowolska (red.), Piotr Balczyński Historia Iranu, Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydawnictwo, Wrocław 2010, ISBN 978-83-04-05047-1