Karabin Mauser Gew98

Gewehr 98

Mauser Gewehr 98
Państwo	Cesarstwo Niemieckie
Projektant	Paul Mauser
Producent	Arsenały Królewskie, Mauser, DWM
Rodzaj	karabin powtarzalny
Historia
Prototypy	1895
Produkcja	1898-1918 (Niemcy) 1922-1924 (Polska)
Wyprodukowano	>5 000 000 egz.
Dane techniczne
Kaliber	7,92 mm
Nabój	7,92 x 57 mm Mauser
Magazynek	stały, 5 nab.[1]
Wymiary
Długość	1250 mm[1]
Długość lufy	740 mm[1]
Masa
broni	4,1 kg[1]
Inne
Prędkość pocz. pocisku	895 m/s[1]

Gewehr 98 z bagnetem i amunicją

Gewehr 98 (Gew98) – niemiecki karabin powtarzalny, zaprojektowany przez Paula Mausera w 1895 r. Podstawowy karabin armii niemieckiej w latach 1898 - 1935 (Armia Cesarstwa Niemieckiego / Reichswehra), zastąpiony w tej roli od 1935 r. przez karabinki Kar98k (będące jego skróconą i zmodyfikowaną wersją).

Szeroko eksportowany jak i produkowany licencyjnie za granicą. Stał się podstawą do opracowania licznych modeli karabinów i karabinków użytkowanych przez wiele armii świata, zarówno w czasie I jak i II wojny światowej. Szerokie rozpowszechnienie broni opartej na systemie Mauser 98 zapoczątkowanym przez Gew98, czynią tę konstrukcję jedną z najpopularniejszych wśród karabinów powtarzalnych XX w. Opracowane na jego bazie karabiny sportowe i myśliwskie są nadal produkowane współcześnie.

Historia

Geneza i przyjęcie karabinów do uzbrojenia

Wprowadzony w roku 1886 na wyposażenie armii francuskiej, karabin Lebel Mle 1886 był pierwszą konstrukcją strzelającą amunicją na proch bezdymny. Niemiecką odpowiedzią na tę broń był karabin Gewehr 88. Była to jednak konstrukcja nieudana. Jej tworzeniu towarzyszył pośpiech. Błędnie zaprojektowano przewód lufy (m.in. wykonano ją ze złego rodzaju stali o mniejszej wytrzymałości), zaś konstrukcja wieloczęściowa osłabiała wytrzymałość mechaniczną zamka^[2].

Pod koniec XIX wieku w firmie Waffenfabrik Mauser, grupa konstruktorów pod przewodnictwem dyrektora technicznego Paula Mausera opracowała nowy karabin. Został on przyjęty na uzbrojenie w roku 1898 pod nazwą Infanteriegewehr Modell 98 (lub krócej Gewehr 98)^[3].

Karabin Gewehr 98, w przeciwieństwie do swojego poprzednika, nie od razu trafił do produkcji wielkoseryjnej. Początkowo wyprodukowano 10 000 egzemplarzy, które przekazano wybranym jednostkom piechoty do testów. Pozytywne wyniki prób spowodowały, że zakupiono u Mausera licencję i rozpoczęto przygotowania do podjęcia produkcji karabinów Gewehr 98 w Arsenałach Królewskich w Prusach (w fabrykach w Erfurcie, Gdańsku i Spandau) oraz w bawarskim Arsenale Królewskim w Amberg^[3].

Pierwsze duże dostawy nowych karabinów trafiły do Marynarki Cesarskiej w roku 1901. Później otrzymał je Niemiecki Wschodnio-Azjatycki Korpus Ekspedycyjny oraz trzy pruskie Korpusy Gwardii^[3].

W roku 1904 doszło do pierwszego większego zamówienia karabinów Gewehr 98 w firmach prywatnych. Zamówiono 290 000 egzemplarzy w Waffenfabrik Mauser oraz 210 000 w Deutsche Waffen und Munitionsfabriken. Produkcja karabinów zarówno w zakładach państwowych, jak i prywatnych spowodowała, że już w roku 1907 przezbrojono w nową broń prawie wszystkie jednostki regularne. Do roku 1912 udało się uzbroić w karabiny Gewehr 98 większość oddziałów rezerwowych i czynnych jednostek Landwehry^[4].

Pierwsza modernizacja

W roku 1905 przyjęto na wyposażenie armii niemieckiej nowy nabój z pociskiem ostrołukowym IS. Mimo że wywodził się on konstrukcyjnie od swojego poprzednika i teoretycznie miał ten sam kaliber, brak było wymienności obu nabojów. Nowy pocisk miał większą średnicę (8,23 mm) od poprzednika (8,09 mm). Przyjęcie nowej amunicji wymusiło przebudowę wyprodukowanych wcześniej karabinów Gewehr 98. Modyfikacja ta polegała na wymianie lufy na nową lub poprzez przekalibrowanie starej, a także na dostosowaniu celowników do balistyki nowych pocisków. Przerobione karabiny oznaczano literą „S” wybitą na lufie przed komorą zamkową^[5].

Produkcja wojenna

Gewehr 98 z garłaczem do miotania granatów.

W czasie I wojny światowej Niemcy zaangażowane były zarówno w walkach na froncie zachodnim, jak i wschodnim. Walki te powodowały duże straty w ludziach, a także i w wydawanym im sprzęcie. Pojawił się problem z uzbrajaniem kolejnych fal mobilizacyjnych. Wobec tego w roku 1916 uruchomiono program, którego celem było znaczne przyspieszenie i zwiększenie produkcji karabinów dla armii niemieckiej. Zaangażowano kolejnych dostawców, a także obniżono trochę jakość karabinów – m.in. zaczęto stosowanie kolb z drewna bukowego zamiast orzechowego, a także rozpoczęto produkcję uproszczonych bagnetów^[6].

Doświadczenia wynikające z działań pierwszowojennych spowodowały wprowadzenie wielu zmian i ulepszeń w konstrukcji karabinu Gewehr 98. Między innymi, aby ograniczyć zanieczyszczenie komory zamkowej stosowano specjalne osłony. Stosowano także garłacze do miotania granatów, wzorowane na francuskich garłaczach VB. Czyniono także prace nad zwiększeniem szybkostrzelności karabinu. W tym celu opracowano duży magazynek stały o pojemności 25 nabojów, montowany w miejscu wieczka wcześniejszego magazynka^[6].

Okres po I wojnie światowej

Na mocy traktatu wersalskiego kończącego I wojnę światową utworzono nowe siły zbrojne Niemiec – Reichswehrę. Jej wojska lądowe miały być ograniczone liczebnie do 100 000 żołnierzy. Adekwatna do tej liczby miała być też ilość broni^[7].

Reichswehra uzbrojona była w pochodzące z wcześniejszej produkcji karabiny Gewehr 98. Zostały one wyremontowane i zmodernizowane do tzw. wariantu przejściowego. Wyróżniały się między innymi nowymi celownikami, podobnymi do tych wykorzystanych w karabinkach Kar 98 AZ. Ponadto, podczas remontów komory zamkowe były oksydowane na czarno. Tak zmodyfikowane karabiny otrzymały oznaczenie Karabiner 98b^[8].

W połowie lat 30. XX wieku do produkcji wprowadzono karabin krótki Karabiner 98k, który w armii niemieckiej zastąpił dotychczas stosowane karabiny Gewehr 98^[9].

Opis konstrukcji

Zamek

Czterotaktowy, ślizgowo-obrotowy zamek w Gewehr 98 jest wykorzystywany przez wiele karabinów wojskowych, sportowych/łowieckich. Wadą tego systemu jest to, że nie może być tak łatwo masowo produkowany.

Zamek systemu Mauser M98

Bezpiecznik

Trójpozycyjny bezpiecznik został zamontowany na końcu zamka, od prawej:

• 1 pozycja (bezpiecznik ustawiony na prawo) – iglica zablokowana, zamek zablokowany
• 2 pozycja (bezpiecznik ustawiony na środku) – iglica zablokowana, zamek ruchomy
• 3 pozycja (bezpiecznik ustawiony na lewo) – iglica odblokowana, zamek ruchomy – karabin gotowy do strzelania

Bezpiecznik działa tylko wtedy, kiedy karabin jest załadowany; w przeciwnym razie bezpiecznik się nie ruszy.

Rozmontowany zamek systemu Mauser M98

Ładowanie amunicji

Amunicja 7,92x57mm IS z okresu I wojny światowej

Magazynek w Mauserze Gewehr 98 ma pojemność 5 naboi. Naboje można ładować pojedynczo, bądź za pomocą łódki nabojowej, która może pomieścić maksymalnie 5 naboi. Po załadowaniu za pomocą łódki, jest ona wyrzucana. Magazynek może zostać opróżniony za pomocą operowania zamkiem (bez względu na ustawienie bezpiecznika). Można też opróżnić go za pomocą ściągnięcia denka magazynka. Prostszym i szybszym sposobem ładowania i rozładowywania broni jest użycie magazynka szturmowego. Mieści on 25 naboi, po których zużyciu następuje wymiana magazynka.

Przyrządy celownicze

Oryginalnie Gewehr 98 miał muszkę typu otwartego i łukową linię celownika z wcięciem typu V, znany jako Lange Visier. Celownik został zaprojektowany dla pocisku M/88 7,92 mm x 57 mm I, można było ustawić od 200 m do 2000 m, w 100 m odstępach. Nabój M/88 7,92 mm x 57 mm I był wyposażony w tępołukowy pocisk.

Później linia celownika została zmodyfikowana do naboju wzoru 1905 7,92 mm x 57 mm IS. Pocisk naboju 7,92 mm x 57 mm IS był lżejszy, szpiczasty i średnica wzrosła z 8,08 mm do 8,2 mm, dzięki temu wzrósł współczynnik balistyczny. Z wprowadzeniem zmodyfikowanej amunicji, nowy celownik mógł być ustawiony od 400 m do 2000 m, w 100 m odstępach.

Kolba

Kolba tego karabinu została wyposażona w chwyt pistoletowy. Nakładka kolby przykrywa odcinek lufy od celownika do bączka. W celu redukcji odrzutu w kolbie została zastosowana śruba przechodząca pod komorą. Przy strzale redukuje odrzut przenosząc siłę strzału na kolbę. Przed wojną kolby były robione z drewna orzechowego, które średnio było sezonowane przez 3 lata, w celu dania czasu do "stabilizacji". W 1917 roku niedostatek drewna orzechowego, zastąpiono drewnem bukowym lub dębowym. Kolby z końcowego okresu wojny były mniej wytrzymałe i cięższe od wcześniejszych orzechowych kolb.

Dodatki

Pruski bagnet systemu Mauser Seitengewehr 98/05

Karabiny były wydawane ze skórzanym pasem nośnym. W czasie I wojny światowej, z powodu niedostatków skóry, pasy robione były z brezentu.

Na Gewehrze 98 można było zamontować garłacz.

Karabin miał możliwość osadzenia bagnetu^[10]. Szyna na bagnet miała długość 4,5 cm, dzięki czemu bagnet nie musiał mieć pierścienia lufy. Uważano, że bagnet mocowany do lufy pierścieniem na jelcu, wprowadzał ją w drgania i pogorszy celność. Karabin początkowo był wyposażony w bagnet Seitengewehr 98. Z końcem 1905 roku, bagnet ów został zastąpiony bagnetem Seitengewehr 98/05. Saperzy wyposażeni byli w bagnet z piłą na grzbiecie.

Do karabinu tego można było również zamontować wyżej wspomniany magazynek szturmowy, który mieścił 25 naboi. Aby zamontować taki magazynek należało zdjąć denko standardowego magazynka oraz wyjąć jego pozostałe wewnętrzne elementy, a następnie wpiąć magazynek szturmowy. Magazynek ten stosowany był przez szturmowców, dzięki czemu nie było konieczności tak częstego ładownia broni oraz było to szybsze, bowiem wymiana magazynka jest dużo szybsza niż standardowe ładowanie, nawet przy użyciu łódki, a przy tym do dyspozycji jest 5 razy większa ilość amunicji.

Karabin wyborowy

Wiosną 1915 roku zapadła decyzja o wyposażeniu 15 tys. karabinów w celowniki optyczne dla strzelców wyborowych. Aby zamontować je bezpośrednio nad karabinem, musiano zmienić trzony zamków, na te ze zgiętą rączką, przez co w łożu musiało zostać wykonane wyżłobienie. Celowniki optyczne o powiększeniu x3 i x2,5 były produkowane przez firmy takie jak: Görtz, Gérard, Oige, Zeiss, Hensoldt, Voigtländer. Stosowano też cywilne następujących wytwórców: Bock, Busch i Füss. W wypadku nisko zamontowanego celownika pojawiał się problem z korzystaniem z bezpiecznika. Problem usunięto przez zastosowanie wyższego montażu. W czasie I wojny światowej przerobiono na karabiny wyborowe 18 421 sztuk.

Służba

Cesarstwo Niemieckie

Karabiny Gewehr 98 weszły na wyposażenie jednostek Armii Cesarstwa Niemieckiego pod koniec XIX wieku. Przeszły one swój chrzest bojowy podczas powstania bokserów w Chinach – w karabiny Gewehr 98 wyposażony był Niemiecki Wschodnio-Azjatycki Korpus Ekspedycyjny. Później wykorzystywano je podczas walk przeciwko plemionom Hererów w Niemieckiej Afryce Południowo-Zachodniej^[11].

W chwili wybuchu I wojny światowej karabiny Gewehr 98 były podstawowym uzbrojeniem Armii Cesarstwa Niemieckiego. Miały one opinię broni nowoczesnej, charakteryzującej się wytrzymałością i niezawodnością działania. Ceniono też dużą szybkostrzelność praktyczną, dobrą celność i niewielki odrzut. Do jej końca wyprodukowano ponad 5 milionów tych karabinów^[12][11].

III Rzesza

W 1935 roku wprowadzono nowy, standardowy karabin, który miał zastąpić wysłużonego Gewehr 98, mowa tu o Karabiner 98 kurz. Mimo to Gewehr 98 nie był rzadkością do końca II wojny światowej. Spowodowane to było niewystarczającą liczbą nowych karabinów. Oprócz regularnego wojska, był też używany przez Volkssturm.

II Rzeczpospolita

Po I wojnie światowej, Wojsko Polskie posiadało dużą liczbę zdobytych, kupionych i wymienionych Mauserów Gewehr 98. W Polsce oznaczono tę broń jako kb wz. 98 Dzięki otrzymaniu wyposażenia gdańskiej fabryki broni można było uruchomić produkcję w warszawskiej Fabryce Karabinów. Produkcja tego wzoru trwała do roku 1922. W sierpniu tego roku posiadano 178 000 sztuk tych karabinów. Kolejne egzemplarze uzyskano dzięki wymianie broni z zaprzyjaźnionymi państwami. W roku 1936 rozpoczęto produkcję nieznacznie zmodyfikowanego kb wz. 98a. W sierpniu 1939 roku WP miało 241 000 kb wz. 98 i około 70 000 kb wz. 98a.^[13]

Imperium Osmańskie

Imperium Osmańskie dostało sporo egzemplarzy w okresie I wojny światowej oraz w latach powojennych. Większość z nich została przerobiona do standardu M38, który był podstawowym karabinem Republiki Tureckiej, przed, po jak i w czasie II wojny światowej.

Hiszpańska wojna domowa

W tym konflikcie używane były przez frankistowskich nacjonalistów i ochotniczy niemiecki Legion Condor. W latach 60. XX wieku większość z tych karabinów została sprzedana do USA jako tanie karabiny sportowe.

Chiny

Używany przez chińską Armię Narodowo-Rewolucyjną w okresie od chińskiej wojny domowej aż do wojny w Korei.

Użytkownicy

• // Niemcy^[14][15][16]
•  II Rzeczpospolita
•  Urugwaj
•  Imperium Osmańskie^[17]
•  Norwegia
•  Chiny^[18]
•  Hiszpania
•  ZSRR (karabiny zdobyczne)

Przypisy

Bibliografia

• Witold Głębowicz, Roman Matuszewski, Tomasz Nowakowski: Indywidualna Broń Strzelecka II Wojny Światowej. Warszawa: Wydawnictwo Lampart sc., 2000. ISBN 83-86776-55-2. (pol.)
• Krzysztof Haładaj, Paweł Rozdżestwieński: Karabiny i karabinki Mauser 98 w Wojsku Polskim w latach 1918-1939. ZP Grupa Sp. z o.o., 2010. ISBN 978-83-61529-90-3. (pol.)

Linki zewnętrzne

• Prezentacja karabinu Gewehr 98 (Mauser wz. 1898), film z serii Z Arsenału Muzeum Wojska Polskiego (pol.)