Karabin powtarzalny

Karabin powtarzalny Mosin

Karabin powtarzalny – karabin posiadający magazynek, w którym strzelec każdorazowo po oddaniu strzału, musi ręcznie przeładować broń: wprowadzając nabój z magazynka do komory nabojowej, poprzez wykonanie odpowiednich ruchów manipulatorem zamka^[1][2]. Karabiny powtarzalne zastąpiły karabiny jednostrzałowe (nie posiadające magazynków), w II połowie XIX wieku.

Historia

Pierwsze prace nad skonstruowaniem karabinu powtarzalnego prowadzono już na przełomie XVII-XVIII w. jednak istotną przeszkodę stanowiła powszechna wtedy konstrukcja broni strzeleckiej opartej na rozdzielnym ładowaniu. Sytuacja uległa zmianie wraz z pojawieniem się amunicji zespolonej w XIX w., którą można było z powodzeniem zaadaptować do broni zasilanej z magazynka. W związku z czym zaczęły pojawiać się coraz bardziej udane prototypy karabinów powtarzalnych.

Karabiny firmy Volcanic, pierwsze seryjnie produkowane karabiny powtarzalne

karabin Henry'ego

Pierwsze karabiny tego typu które trafiły do produkcji seryjnej, opracowano w połowie XIX wieku w amerykańskim przedsiębiorstwie Volcanic Repeating Arms, jednak ich produkcja była mocno ograniczona a konstrukcja daleka od doskonałości, co ostatecznie doprowadziło do upadku firmy w 1856 r. Niebawem wszystkie akcje upadłej firmy wykupił jej udziałowiec Oliver Winchester, przeorganizowując ją w nowe przedsiębiorstwo New Haven Arms Company, w którym zatrudnił byłego pracownika firmy Volcanic Tylera Henry'ego. Henry w 1860 r. dopracował konstrukcję karabinu rozwijanego w poprzedniej firmie, która w 1862 r. trafiła do produkcji seryjnej jako karabin Henry'ego i odniosła komercyjny sukces^[3]. W 1866 r. Winchester kolejny raz przeorganizował firmę jako Winchester Repeating Arms Company pod szyldem której zaczął produkować karabiny powtarzalne (począwszy od modelu Winchester M1866).

Równolegle z karabinem Henry'ego w 1860 r. konkurencyjny projektant Christopher Miner Spencer opracował własny karabin powtarzalny (karabin Spencera), który został przyjęty na wyposażenie Armii Unii w czasie wojny secesyjnej, gdzie używany był głównie przez oddziały kawalerii. Mimo to, karabiny spencera nie wyparły z uzbrojenia armii przestarzałych konstrukcyjnie karabinów jednostrzałowych, które aż do lat 90 XIX w. pozostały podstawową bronią armii amerykańskiej^[4].

Vetterli, pierwszy europejski karabin powtarzalny

Niedługo po wprowadzeniu pierwszych udanych karabinów powtarzalnych w Stanach Zjednoczonych, analogiczne konstrukcje zaczęto opracowywać również w Europie, gdzie w 1867 r. w Szwajcarii opracowano karabin Vetterli M1867 (używany jako karabin podstawowy), a w 1872 r. w Austro-Węgrzech karabin Fruwirth M1872 (używany w ograniczonym zakresie)^[5].

Lee-Enfield z okresu I i II wojny światowej

W II połowie XIX w. karabiny powtarzalne zaczęły gwałtownie wypierać przestarzałe karabiny jednostrzałowe w roli broni podstawowej, czego przykładem mogą być: Mauser Gew1871/84 i Gew88 w armii niemieckiej, Mannlichery M1886, M1888, M1890 w armii austro-węgierskiej, Gras-Kropatschek Mle 1871/84 i Lebel Mle 1886 w armii francuskiej, Lee-Metford i Lee-Enfield w armii brytyjskiej czy Mosin wz. 1891 w armii rosyjskiej. W tym okresie następował również gwałtowny rozwój konstrukcji karabinów powtarzalnych, a do najważniejszych innowacji należały: zastąpienie magazynków rurowych - pudełkowymi (ładowanymi za pomocą ładowników i łódek) oraz zastąpienie prochu czarnego - bezdymnym.

Karabiny powtarzalne stanowiły najpopularniejsze uzbrojenie żołnierzy w czasie I i II wojny światowej. Po II wojnie światowej zostały jednak szybko wyparte z uzbrojenia przez karabiny samopowtarzalne i automatyczne^[2]. Obecnie karabiny powtarzalne obecne są w wojsku jedynie w roli karabinów wyborowych, natomiast na rynku cywilnym jako broń myśliwska (zob. sztucer) lub sportowa.

Budowa

Przekrój karabinu powtarzalnego Berthier

Istotnym elementem wyróżniającym karabin powtarzalny jest posiadanie magazynka (najczęściej stałego, rzadziej wymiennego). To w nim przechowywany jest zapas naboi, które podczas przeładowywania przenoszone są do komory nabojowej. W odróżnieniu od karabinów samopowtarzalnych i automatycznych, gdzie za przeładowanie odpowiada automatyka broni, w karabinie powtarzalnym strzelec musi wykonać tę czynność ręcznie, poprzez wykonanie odpowiednich ruchów manipulatorem zamka. W czasie wykonywania tej czynności, strzelec najpierw odryglowuje broń (co równocześnie powoduje wyrzucenie z komory pustej łuski po wystrzelonym naboju), a następnie przystępuje do zaryglowania (co związane jest z pobraniem kolejnego naboju z magazynka). Po opróżnieniu magazynka, zapas naboi musi zostać uzupełniony. W zależności od liczby koniecznych przy przeładowaniu ruchów można wyróżnić karabiny z zamkami dwutaktowymi lub czterotaktowymi^[2].

Zobacz też

• broń powtarzalna

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Ciepliński, Ryszard Woźniak: Encyklopedia współczesnej broni palnej(od połowy XIX wieku). Warszawa: Wydawnictwo WiS, 1994. ISBN 83-86028-01-7.
• William B. Edwards: Civil War guns; the complete story of Federal and Confederate small arms: design, manufacture, identification, procurement, issue, employment, effectiveness, and postwar disposal. Harrisburg, Pa.: Stackpole Co., 1962. (ang.).
• David Miller (red.): The Illustrated Book of Guns. London: Salamander Books, 2002. ISBN 1-84065-172-5.

Linki zewnętrzne

Animacja demonstrująca działanie karabinu powtarzalnego