Karabinek (broń)

Karabinek M1

Karabinek (skr. kbk) – indywidualna broń strzelecka o budowie analogicznej jak karabin, jednak o mniejszej masie i rozmiarach (definicja tradycyjna)^[1][2][3][4], bądź zasilana słabszą amunicją niż karabinowa – amunicją pośrednią (definicja PKN z 2004 r.)^[5].

Definicja tradycyjna

Karabin Mauser Gew98 (na górze)
oraz jego skrócona wersja
karabinek Mauser Kar98AZ (na dole)
wg definicji tradycyjnej^[a]

Tradycyjnie w literaturze przedmiotu, kryterium rozróżniającym karabinek od karabinu uznaje się wagę i rozmiar, bez uwzględniania rodzaju amunicji jaką broń jest zasilana. W takim ujęciu karabinkiem określamy indywidualną broń palną o budowie analogicznej jak karabin, jednak cechującą się mniejszą wagą i rozmiarami^[3][4][1][2].

Zredukowanie wagi oraz rozmiaru w karabinkach, uzyskuje się najczęściej poprzez zastosowanie krótszej lufy oraz lżejszego łoża. Dzięki czemu broń staje się znacznie bardziej poręczna względem karabinu, jednak kosztem zwiększenia odrzutu (mniejsza masa) oraz zmniejszenia donośności i celności (krótsza lufa)^[1][2].

Ze względu na zazwyczaj brak precyzyjnych wytycznych, określanie danej broni karabinem bądź karabinkiem było często kwestią uznaniową, zależną od interpretacji decydentów danej armii. Za przykład może posłużyć niemiecki Gew43/Kar43, produkowany początkowo pod nazwą Gewehr 43 (pol. Karabin 43), a następnie jako Karabiner 43 (pol. Karabinek 43), mimo iż konstrukcja broni nie uległa zmianie.

Definicja Polskiego Komitetu Normalizacyjnego z 2004 r.

Karabin HK G3 (na górze)
oraz zasilany słabszą amunicją
karabinek M16 (na dole)
wg normy PN-V-01016^[b]

W 2004 r. Polski Komitet Normalizacyjny (PKN) w dokumencie PN-V-01016, przedstawił odmienną od tradycyjnej definicję karabinka, przyjmując jako kryterium nie rozmiar i wagę broni, a rodzaj amunicji jaką dana broń jest zasilana. W myśl nowej definicji karabinkiem określana jest broń zasilana amunicją pośrednią, natomiast karabinem broń zasilana amunicją karabinową^[5].

Odpowiednio dla karabinka i karabinu przyjęto również pojęcia określające broń skróconą: subkarabin (lufa dł. do 450 mm – bez urządzenia wylotowego) oraz subkarabinek (lufa dł. do 350 mm – bez urządzenia wylotowego)^[5].

Kontrowersje

Wprowadzenie nowej, całkowicie rozbieżnej z tradycyjną definicji, budzi wiele kontrowersji oraz stwarza problemy przy klasyfikacji broni. Jest to szczególnie zauważalne przy próbach klasyfikacji broni historycznej, stosowanej w czasach, gdy amunicja pośrednia jeszcze nie istniała, bądź nie była w powszechnym użyciu. W takim wypadku stosowanie określenia „karabin” wobec broni określanej w epoce jako „karabinek” stoi w sprzeczności ze źródłami historycznymi. Jako przykład może posłużyć polska publikacja normalizująca nazewnictwo broni palnej Wojska Polskiego z 1931 r. (Ilustrowane słownictwo materjału uzbrojenia, część I, karabiny karabinki i ich części składowe), gdzie nie występuje broń zasilana amunicją pośrednią, a karabinki klasyfikowane są zgodnie z obowiązującą wtedy definicją tradycyjną^[6].

Innym problemem jest fakt, iż nowa definicja przyjęta została wyłącznie w Polsce, przez co jest rozbieżna z klasyfikacją zagraniczną. Przykładowo amerykański M16, w terminologii angielskiej klasyfikowany jest jako karabin (ang. rifle) a jego skrócona wersja M4 jako karabinek (ang. carbine). Według Polskiej Normy oba modele broni są natomiast karabinkami, ponieważ używają tej samej amunicji pośredniej.

Sytuację dodatkowo komplikuje fakt występowania broni o budowie analogicznej do karabinu, która zasilana jest jeszcze innym rodzajem amunicji: pistoletowej (np. De Lisle) lub rewolwerowej (np. Marlin M1894), a która nie mieści się w definicji normy PN-V-01016.

Istnienie dwóch rozbieżnych definicji karabinka, prowadzi do częstego równoległego i zamiennego stosowania obu pojęć odnośnie do tej samej broni, co jest przyczyną wielu nieporozumień przy opisywaniu broni palnej. Oprócz tego na uwagę zasługuje fakt, że stosowanie Polskiej Normy jest całkowicie dobrowolne, a nie obowiązkowe^[7].

Historia

Francuski huzar uzbrojony w karabinek. 1804 r.

Karabinki pierwotnie konstruowane były jako broń przeznaczona dla kawalerii, jednak znalazły również zastosowanie wszędzie tam gdzie wymiary i waga karabinu utrudniałyby żołnierzowi obsługę sprzętu: wojska inżynieryjne (saperzy), kierowcy, artylerzyści, obsługa karabinów maszynowych itp.^[2] Z czasem karabinki zyskiwały coraz większą popularność, w niektórych przypadkach zastępując karabiny w roli broni podstawowej^[8] (np. przed II wojną światową w armii niemieckiej – Mauser Kar98k). Popularność tego typu broni, wpłynęła również na wytworzenie się trendu skracania długości luf wprowadzanych nowych modeli karabinów. Pod względem technicznym na przestrzeni lat, karabinki przechodziły taką samą ewolucję jak karabiny, początkowo będąc bronią jednostrzałową i powtarzalną, aż do wyodrębnienia się karabinków samopowtarzalnych i automatycznych, które znajdują się na wyposażeniu poszczególnych armii do dziś.

Zobacz też

• subkarabinek
• karabinek maszynowy
• karabinek sportowy

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Konstankiewicz: Broń strzelecka Wojska Polskiego 1918-39. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1986, s. 9-13 i n. ISBN 83-11-07266-3.
• Mała Encyklopedia Wojskowa (K-Q). T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970.
• Włodzimierz Kwaśniewicz: 1000 słów o dawnej broni palnej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07350-3.