Karadż

Karadż
‏کرج‎
ilustracja
Państwo

 Iran

Ostan

Alborz

Powierzchnia

175,4[1] km²

Wysokość

1297[1] m n.p.m.

Populacja (2016)
• liczba ludności


1 592 492[2]

Nr kierunkowy

+98 26

Położenie na mapie Iranu
Mapa konturowa Iranu, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Karadż”
Ziemia35°48′45″N 51°00′30″E/35,812500 51,008333
Strona internetowa

Karadż[3] (perski: کرج) – miasto w północnym Iranie, stolica ostanu Alborz. Miasto satelickie Teheranu, oddalone od niego o 36 km na zachód. Leży na zachodnim brzegu rzeki Karadż, na południowym zboczu gór Elburs.

Rozwój miasta rozpoczął się za czasów panowania dynastii Safawidów i Kadżarów. Do połowy XX w. znane było głównie jako miejscowość wypoczynkowa leżąca na trasie między Kazwinem a Teheranem. W drugiej połowie XX wieku Karadż stał się jednym z najszybciej rozwijających się ośrodków gospodarczych Iranu. W mieście rozwinęło się rzemiosło oraz przemysł chemiczny, włókienniczy, metalowy oraz spożywczy.

Według danych bazujących na wynikach spisu powszechnego z 2016 roku Karadż jest piątym pod względem liczby ludności miastem Iranu[4]. Jest największym po Teheranie celem imigracji – miasto zamieszkują Persowie, Kurdowie, Turcy, Mazandaranie, Lurowie, Gilianie i inni[4]. Karadż cechuje również najwyższy wzrost populacji wśród metropolii Iranu[1].

Historia

(c) If used outside Wikipedia, please credit: "Photo by Babak Gholizadeh", CC BY-SA 2.5
Karawanseraj w Karadżu
Pałac Morvarid
Pałac Solaymaniya

Obszar, na którym znajduje się miasto, był zamieszkały od epoki brązu (cmentarzysko Churwin) i epoki żelaza (Kalak)[5]. W X wieku arabski geograf Al-Mukaddasi wymienił Karadż jako jedną z wiosek w domenie miasta Rej. Tak samo wskazywał na początku XIII wieku Jakut Ibn Abdallah al-Hamawi. W XIV-wiecznym dziele Nuzhat al-qulub perskiego geografa Hamdallaha Mustafiego Karadż wymieniony jest jako miejscowość zależna od Taleghanu[1].

Miasto położone było na szlaku karawan prowadzącym z Kazwinu do Reju oraz z Teheranu do Tebrizu[1]. W okresie panowania Safawidów, po przeniesieniu siedziby rządu Persji do Teheranu, znaczenie Karadżu wzrosło[1]. W XVII wieku w mieście zbudowano duży karawanseraj oraz kamienny most, który do końca XX wieku służył jako główna przeprawa przez rzekę Karadż[5].

W okresie panowania Kadżarów miejscowość była przystankiem na głównej drodze między Kazwinem a Teheranem[5]. W 1810 roku Sulejman Mirza zbudował w Karadżu pałac letni, z czterema wieżami, otoczony ogrodami i murami. Pałac został opisany w 1860 roku przez Edwarda Eastwicka jako opuszczony i używany jedynie jako schronienie dla podróżnych. Reaktywowany przez szacha Naser ad-Din Kadżara został przekazany przez szacha Rezę Pahlawiego Wydziałowi Rolnictwa Uniwersytetu Teherańskiego[5]. Przez miasto prowadziła pierwsza w Iranie brukowana droga z Teheranu do Gilanu i Azerbejdżanu[5]. W latach 1894–1895, wraz z budową drogi asfaltowej łączącej Teheran przez Karadż z miejscowością Czalus nad Morzem Kaspijskim[1], miasto stało się ważnym węzłem komunikacyjnym[1].

W okresie Pahlawich Karadż stał się jednym z głównych punktów nowej polityki rozwoju Iranu. W południowej części miasta zaprojektowano duży hutniczy obszar przemysłowy (216 ha), który miał wykorzystywać dostępne zasoby wody i złoża węgla w górach Elbrus. Ponieważ jednak sprzęt budowlany sprowadzany z Niemiec został zatrzymany przez Brytyjczyków na Kanale Sueskim w 1940 roku, huta nigdy nie powstała[5]. Pierwszy nowoczesny kompleks przemysłowo-mieszkaniowy w Karadżu, Szachrak-e Jahanszar, został zbudowany w latach 60. XX wieku. W skład kompleksu wchodziły fabryki włókiennicze, zakłady przetwórstwa oleju i herbaty oraz mieszkania dla robotników[5].

Atrakcje turystyczne

  • kamienny most z okresu Safawidów
  • stary cmentarz z okresu Safawidów
  • Karawanseraj Szacha Abbasa – zbudowany w XVII wieku
  • Pałac Solaymaniya – zbudowany w 1810 roku
  • Pałac Morvarid – zbudowany w 1968 roku jako rezydencja siostry szacha Szams Pahlawi
  • 1300-letnie drzewo cedrowe
  • karawanseraj Kandovan z okresu Kadżarów[6]
  • Sad Mehrshahr – park z okresu Pahlawich, o powierzchni 300 hektarów, położony w okolicach Pałacu Morvarid, w którym znajduje się 70 000 drzew owocowych[1]
  • Park Chamran – półnaturalny park nad brzegami rzeki Karadż, z ogrodem kwiatowym o powierzchni 3 hektarów, z ponad 300 gatunkami roślin[1]

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j کرج, چهارگوشه – معرفی استان ها و شهر های ایران و جاذبه های توریستی [dostęp 2021-08-26] (pers.).
  2. -نتایج سرشماری, مرکز امار ایران [dostęp 2021-08-25].
  3. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju: Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 5: Azja Środkowa i Zakaukazie. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2005, s. 70. ISBN 83-239-9019-0. [dostęp 2021-08-25]. (pol.)
  4. a b Karaj, Ministry of Cultural Heritage, Tourism and Handicrafts (MCTH) of the Islamic Republic of Iran [dostęp 2021-08-23] [zarchiwizowane z adresu 2021-08-23] (ang.).
  5. a b c d e f g Karaj – modern city, Encyclopaedia Iranica [dostęp 2021-08-23].
  6. شناسنامه استان البرز, وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی [dostęp 2021-08-26] (pers.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Iran location map.svg
Autor: Uwe Dedering, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location map of Iran.

Equirectangular projection. Stretched by 118.0%. Geographic limits of the map:

* N: 40.0° N
* S: 24.5° N
* W: 43.5° E
* E: 64.0° E
Made with Natural Earth. Free vector and raster map data @ naturalearthdata.com.
Agha Mohammad Khan Qajarpainting in Soleimaieh palace.jpeg
تالار کاخ سلیمانیه و نقش آقا محمدخان اثر عبدالله خان
Azimieh Aerial View.jpg
Autor: Civilaut, Licencja: CC BY-SA 4.0
نمای هوایی منطقه عظیمیه کرج از جنوب به شمال
Caravansarai Karaj.jpg
(c) If used outside Wikipedia, please credit: "Photo by Babak Gholizadeh", CC BY-SA 2.5
Safavid era caravanserai in Karaj, Iran.