Karagana

Karagana
	(c) Andrew Butko, CC BY-SA 3.0; Karagana syberyjska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	karagana
	Nazwa systematyczna
	Caragana Lam.; Encycl. 1: 615 (1785)
	Typ nomenklatoryczny
	Caragana arborescens Lam.
Synonimy
	Aspalathus Amman ex Kuntze; Halimodendron Fisch. ex DC.;
	Aspalathus Amman ex Kuntze; Halimodendron Fisch. ex DC.;

Karagana podolska

Karagana pomarańczowa

Karagana (Caragana Lam.) – rodzaj roślin należący do rodziny bobowatych. Obejmuje 91 gatunków^[3]. Zasięg rodzaju obejmuje wschodnią Europę (na wschód od Bułgarii i Ukrainy) poprzez niemal całą Azję (bez południowej części tego kontynentu), po Rosyjski Daleki Wschód^[5]^[3]. Są to rośliny drzewiaste występujące na obszarach suchych, często w górach, w różnych formacjach – leśnych, zaroślowych i trawiastych^[5].

Uprawiane są jako rośliny ozdobne, najczęściej karagana syberyjska C. arborescens. W obrębie zasięgu są ważnym źródłem drewna opałowego, służą jako źródło paszy, uprawiane są w formie pasów wiatrochronnych i dla ochrony gleby przed erozją. Służą jako rośliny miododajne, jadalne (spożywane są młode strąki), lecznicze, barwierskie i włóknodajne (z kory sporządzane są liny)^[5]^[6].

W Polsce popularnie uprawiana jest karagana syberyjska C. arborescens, znacznie rzadziej karagana podolska C. frutex, a inne gatunki bywają sadzone niemal wyłącznie w kolekcjach^[7]. Karagana syberyjska ma we florze Polski status zadomowionego antropofita^[8].

Nazwa naukowa utworzona została ze zlatynizowanej nazwy mongolskiej tych roślin (khargana)^[5]. W języku polskim dawniej rośliny te znane były pod nazwami: grochownik, grochówka, sybirka i żółta akacja^[7].

Morfologia

Karagana ciernista

Pokrój: Niewielkie drzewa do 7 m wysokości, krzewy^[9], w tym niskie, poduszkowe i w takim wypadku bardzo podobne do roślin z rodzaju traganek Astragalus^[7]^[5]. Pędy zróżnicowane na krótko- i długopędy, zarówno przylistki jak i zachowujące się po opadnięciu listków osadki wykształcone w formie cierni. U różnych gatunków, różne części pędów bywają owłosione^[7]. Kora na starszych pędach złuszcza się wąskimi pasmami^[7].
Liście: Sezonowe i zimozielone, skrętoległe^[9]. Blaszka parzystopierzasto złożona, przy czym listków jest od 2 do 12^[7]^[9], rzadko do 20^[10]. Listki są całobrzegie, na szczycie zwykle z małym wyrostkiem^[10]. Oś liścia często wyciągnięta w cierń, drewniejąca po opadnięciu listków. U niektórych gatunków występują odmienne liście na długo- i krótkopędach^[7].
Kwiaty: Wyrastają pojedynczo w kątach liści lub zebrane po kilka w pęczki^[10]. Kwiaty motylkowe, zwykle różowe^[9], pomarańczowe lub brązowe^[7]. Kielich rurkowaty lub dzwonkowaty, z 5 nierównymi ząbkami (dwa górne zwykle krótsze). Pręcików 10, z których 9 ma nitki zrośnięte, a jeden jest wolny. Słupek pojedynczy, z jednego owocolistka, z górną zalążnią^[9]^[10].
Owoce: Strąki walcowate, wąskie, o długości do 2–5 cm^[7].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w rodzinie bobowatych Fabaceae s.l. W obrębie podrodziny należy do plemienia Hedysareae^[11].

Wykaz gatunków^[3]^[7]

Caragana acanthophylla Kom.
Caragana aegacanthoides (R.Parker) L.B.Chaudhary & S.K.Srivast.
Caragana afghanica Kitam.
Caragana alaschanica Grubov
Caragana aliensis Y.Z.Zhao
Caragana alpina Y.X.Liou
Caragana altaica Pojark. – karagana ałtajska
Caragana ambigua Stocks – karagana niepewna
Caragana arborescens Lam. – karagana syberyjska
Caragana aurantiaca Koehne – karagana pomarańczowa
Caragana balchaschensis (Kasn. ex Kom.) Pojark.
Caragana beefensis S.N.Biswas
Caragana bicolor Kom.
Caragana boisii C.K.Schneid. – karagana Boisa
Caragana bongardiana (Fisch. & C.A.Mey.) Pojark.
Caragana brachypoda Pojark.
Caragana brevicalyx Pamp.
Caragana brevifolia Kom.
Caragana brevispina Benth. – karagana krótkocierniowa
Caragana bungei Ledeb. – karagana Bungego
Caragana buriatica Peschkova
Caragana camilli-schneideri Kom.
Caragana campanulata Vassilcz.
Caragana changduensis Y.X.Liou
Caragana chinghaiensis Y.X.Liou
Caragana cinerea (Kom.) Nakai
Caragana conferta Benth. ex Baker
Caragana cuneatoalata Y.X.Liou
Caragana dasyphylla Pojark.
Caragana decorticans Hemsl. – karagana łuszcząca się
Caragana densa Kom. – karagana gęsta
Caragana erinacea Kom.
Caragana franchetiana Kom. – karagana Francheta
Caragana frutex (L.) K.Koch – karagana podolska
Caragana gerrardiana Benth. – karagana Gerarda
Caragana gobica Sanchir
Caragana grandiflora DC. – karagana wielkokwiatowa
Caragana halodendron (Pall.) Dum.Cours.
Caragana jubata (Pall.) Poir. – karagana grzywiasta
Caragana junatovii Gorbunova
Caragana kirghisorum Pojark.
Caragana koreana Nakai
Caragana korshinskii Kom.
Caragana kozlowii Kom.
Caragana laeta Kom. – karagana późna
Caragana leiocalycina (Hub.-Mor.) Hub.-Mor.
Caragana leucophloea Pojark.
Caragana leucospina Kom.
Caragana leveillei Kom.
Caragana liouana Zhao Y.Chang & Yakovlev
Caragana litwinowii Kom.
Caragana maimanensis Rech.f.
Caragana manshurica (Kom.) Kom.
Caragana media Sanchir
Caragana microphylla Lam. – karagana drobnolistna
Caragana opulens Kom.
Caragana oreophila W.W.Sm.
Caragana pekinensis Kom.
Caragana pleiophylla (Regel) Pojark.
Caragana polourensis Franch.
Caragana polyacantha Benth.
Caragana potaninii Kom.
Caragana pruinosa Kom.
Caragana przewalskii Pojark.
Caragana pumila Pojark.
Caragana purdomii Rehder
Caragana pygmaea (L.) DC. – karagana karłowata
Caragana qingheensis Zhao Y.Chang, L.R.Xu & F.C.Shi
Caragana reticulata Rehder
Caragana roborovskyi Kom.
Caragana rosea Turcz. ex Maxim.
Caragana scythica (Kom.) Pojark.
Caragana shensiensis C.W.Chang
Caragana shuidingensis C.Y.Yang & N.Li
Caragana sinica (Buc'hoz) Rehder – karagana chińska
Caragana soongorica Grubov
Caragana spinifera Kom.
Caragana spinosa (L.) Vahl ex Hornem. – karagana ciernista
Caragana stenophylla Pojark.
Caragana stipitata Kom.
Caragana sukiensis C.K.Schneid.
Caragana tangutica Maxim. ex Kom.
Caragana tekesiensis Y.Z.Zhao & D.W.Zhou
Caragana tibetica Kom.
Caragana tragacanthoides (Pall.) Poir. – karagana tragakantowata
Caragana turkestanica Kom. – karagana turkiestańska
Caragana ulicina Stocks
Caragana ussuriensis (Regel) Pojark. – karagana ussuryjska
Caragana versicolor Benth.
Caragana zahlbruckneri C.K.Schneid.
Caragana zaissanica Sanchir

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Caragana Lam.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-15].
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-22].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e G.P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 482. ISBN 978-1-900347-80-8.
↑ David J. Mabberley: Mabberley’s Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 162. ISBN 978-1-107-11502-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste C. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 25–35. ISBN 83-01-11074-0.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 48, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 294. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b ^c ^d Yingxin Liu, Zhaoyang Chang & Gennady P. Yakovlev: Caragana Fabricius. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-15].
↑ Genus Caragana Fabr.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2022-01-15].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website [online], Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).

[powo-3] Caragana Lam.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-15].

[4] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-22].

[legumes-5] G.P. Lewis, Brian Schrire, Barbara Mackinder, Mike Lock: Legumes of the World. Royal Botanic Gardens, Kew, 2005, s. 482. ISBN 978-1-900347-80-8.

[mabb-6] David J. Mabberley: Mabberley’s Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 162. ISBN 978-1-107-11502-6.

[seneta-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste C. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 25–35. ISBN 83-01-11074-0.

[checklist-8] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 48, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[philips-9] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 294. ISBN 0-333-73003-8.

[china-10] Yingxin Liu, Zhaoyang Chang & Gennady P. Yakovlev: Caragana Fabricius. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-01-15].

[11] Genus Caragana Fabr.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2022-01-15].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Karagana

Morfologia

Systematyka

Przypisy

Media użyte na tej stronie