Karbidówka

Karbidówka przenośna, stołowa

Karbidówka rowerowa

Karbidka w kopalni

Schemat konstrukcji prostej lampy karbidowej

Karbidówka, lampa acetylenowa, lampa karbidowa^[1] (żarg. karbidka^[2]) – typ lampy gazowej, w której jako paliwa używa się acetylenu^[2]. Acetylen otrzymuje się w reakcji chemicznej karbidu z wodą w zbiorniku lampy.

Acetylen uzyskiwany fabrycznie stosowano w latarniach ulicznych w Polsce w drugiej połowie XIX wieku. Większe jednak znaczenie i zastosowanie miały przenośne lampki, w których gaz wytwarzał się bezpośrednio w zbiorniku z karbidem. Przyniosły one znaczną poprawę warunków pracy górników, znalazły się w podstawowym wyposażeniu kolejarzy. Stosowano je w lampach rowerowych, motocyklowych i samochodowych.

W mieszkaniach, ze względu na wydzielany zapach, używane były niechętnie. Wyjątek stanowił okres wojny i okupacji, kiedy nie było elektryczności i innych źródeł światła (lub np. pieniędzy na drogie świece), wówczas powszechne były karbidówki wykonane domowym sposobem. Składały się z dwóch metalowych zbiorników umieszczonych jeden nad drugim. W dolnym był karbid, w górnym woda. Ze zbiornika z karbidem wychodziła rurka zakończona palnikiem. W zbiorniku wodnym w dnie był mały otworek, przez który woda powoli kapała na karbid. To urządzenie samoczynnie utrzymywało stałe ciśnienie acetylenu w lampie. Jeśli ciśnienie gazu w zbiorniku z karbidem nadmiernie wzrastało, woda nie mogła własnym ciężarem pokonać tego ciśnienia i przestawała kapać na karbid. Przestawał wydzielać się acetylen. Kiedy ciśnienie acetylenu spadło, woda znów zaczynała spływać do dolnego zbiornika. Lampki te przestały być używane po wojnie wraz z rozpowszechnieniem elektryczności.

W heraldyce

Karbidówka jako element herbu:

• 

  Herb gminy Wręczyca Wielka

• 

  Herb gminy Konopiska

Przypisy

Bibliografia

• Stanisław Gajda: Gwara górnicza. W: Górniczy stan w wierzeniach, obrzędach, humorze i pieśniach. Dorota Simonides (red.). Katowice: Śląski Instytut Naukowy, 1988, s. 442. ISBN 83-7008-067-7.
• Małgorzata Szubert: Leksykon rzeczy minionych i przemijających. Warszawa: Muza SA, 2003. ISBN 83-7319-138-0.