Kariera Nikodema Dyzmy (serial telewizyjny)

Filmowy pałac w Koborowie (Pałac Goldstandów w Zaborowie)

Ogrody pałacowe w miejscowości Nieborów

Kariera Nikodema Dyzmy – polski siedmioodcinkowy serial telewizyjny emitowany po raz pierwszy przez Telewizję Polską od 6 kwietnia 1980 do 18 maja 1980^[1]. Scenariusz serialu powstał na podstawie powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza o tym samym tytule z 1931 roku.

Reżyserem serialu był Jan Rybkowski, który 24 lata wcześniej wyreżyserował filmową adaptację powieści pt. Nikodem Dyzma^[1]. Współreżyserem filmu był operator Marek Nowicki, który reżyserował część serialu, gdy Jan Rybkowski musiał zejść z planu z powodu poważnej choroby^[2]. Na kilka miesięcy przed premierą serialu telewizyjnego, emitowany był również serial radiowy z inną obsadą^[3].

Kariera Nikodema Dyzmy jest uznawana za jeden z najlepszych polskich seriali oraz za wybitne osiągnięcie aktorskie Romana Wilhelmiego^[4][5].

Treść

Serial przedstawia historię przypadkowej, lecz zawrotnej kariery bezrobotnego przybysza z prowincjonalnego Łyskowa, który dzięki szczęśliwemu zbiegowi okoliczności dostaje się na salony i dochodzi do najwyższych zaszczytów w państwie. Akcja toczy się w latach dwudziestych XX wieku w okresie II Rzeczypospolitej, głównie w Warszawie i Koborowie, fikcyjnym majątku na Kresach.

Realizacja

Plenery do filmu kręcone były w następujących lokacjach: Łódź (al. 1 Maja, ul. Moniuszki, ul. Piotrkowska), Zaborów (ówczesny „Dom Dziennikarza”, obecnie Pałac Goldstandów – serialowe Koborowo), Nieborów (ogrody pałacowe – scena rozmowy Żorża Ponimirskiego z Dyzmą), Warszawa (róg Al. Ujazdowskich i ul. Wilczej, lotnisko na Bemowie, Tor wyścigów konnych Służewiec).

W serialu wykorzystano przedwojenne piosenki: Chodź na Pragę oraz Dulcynea. Ta ostatnia wykonywana jest przez Bohdana Łazukę oraz przewija się jako motyw muzyczny.

Obsada aktorska

Grazyna Barszczewska, odtwórczyni roli Niny Ponimirskiej

Nagrody^[8]

• 1980 Olsztyn (Festiwal Polskiej Twórczości Telewizyjnej) – nagroda jury dla Wiesławy Otockiej za montaż filmu
• 1980 Nagroda I stopnia Przewodniczącego Komitetu do spraw Radia i Telewizji – dla Romana Wilhelmiego, Jana Rybkowskiego i Marka Nowickiego
• 1981 Złoty Ekran (przyznawany przez pismo „Ekran”) – dla Romana Wilhelmiego „za wybitne osiągnięcia artystyczne w dziedzinie aktorstwa telewizyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem ról w serialu Kariera Nikodema Dyzmy i w spektaklu Proces”
• 1999 Ankieta tygodnika „Polityka” Koniec wieku – 17 miejsce w kategorii „Programy, filmy i seriale telewizyjne”

Różnice między powieścią a serialem

Scenariusz serialu jest dość dokładnie oparty na powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza. Dokonano jednak pewnych zmian oraz pominięto kilka wątków. Różnice wynikają w większości z konieczności spełnienia wymogów cenzury.

Zmiany

Wątki pominięte

• sprawa podróżnika Oskara Hella, bywalca salonów i adoratora Niny, przeciwko któremu Dyzma spreparował fałszywe oskarżenie o szpiegostwo na rzecz Sowietów (rozdz. 17 i 18)
• powrót Kasi Kunickiej ze Szwajcarii na miesiąc przed ślubem Niny z Nikodemem (rozdz. 18)
• ślub Niny z Nikodemem w kościele w Warszawie oraz huczne wesele w Hotelu Europejskim (rozdz. 20 i 21)
• uroczyste powitanie Niny i Nikodema przez mieszkańców Koborowa (rozdz. 21)
• dożynki w Koborowie z udziałem gości z Warszawy, rozmowy o „genach” arystokratycznych u chłopów, wykorzystanie przez Dyzmę wiejskiej dziewczyny na oczach narzeczonego (rozdz. 23)

Planowana kontynuacja

Pod koniec XX wieku twórcy serialu postanowili nakręcić jego kontynuację – serial o losach współczesnego Dyzmy. We wrześniu 1999 roku rozpoczęły się przygotowania do produkcji, a o projekcie poinformowano w prasie. 13-odcinkowy serial telewizyjny i równocześnie film kinowy miały nosić tytuł Kariera Sebastiana Dyzmy. Scenariusz napisał Witold Orzechowski, współscenarzysta serialu z 1980 roku, który był również reżyserem i producentem. W tytułowej roli Sebastiana Dyzmy, czyli wnuka Nikodema Dyzmy, miał wystąpić Wojciech Malajkat. W głównych rolach wystąpić mieli również Paweł Deląg, Szymon Bobrowski, Paweł Wilczak i Robert Gonera, a w pozostałych min. Jerzy Bończak i Grażyna Barszczewska (aktorzy z serialu z 1980) oraz Agnieszka Warchulska, Agnieszka Sitek i Katarzyna Groniec^[9].

Zdjęcia do nowego serialu i filmu planowano rozpocząć wiosną 2002 roku. Jednak projekt zarzucono po dwuletnich przygotowaniach ze względu na rozpoczęcie w połowie 2001 przez Jacka Bromskiego realizacji filmu Kariera Nikosia Dyzmy. Producentem filmu Bromskiego był Michał Balcerzak, który we wrześniu 1999 zgłosił się do Orzechowskiego z propozycją współpracy (którą zarzucono) i otrzymał wówczas od niego treatment scenariusza nowego serialu. Twórcy Kariery Sebastiana Dyzmy wystąpili na drogę sądową przeciwko twórcom filmu Bromskiego oskarżając ich o świadomą kradzież pomysłu i naruszenie praw autorskich^{[10][11][12][13]}.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Kariera Nikodema Dyzmy w bazie IMDb (ang.)
• Kariera Nikodema Dyzmy w bazie Filmweb
• Zdjęcia z filmu Kariera Nikodema Dyzmy w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Kariera Nikodema Dyzmy w bazie filmpolski.pl