Karlik malutki

Karlik malutki

Pipistrellus pipistrellus[1]
(Schreber, 1774)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	nietoperze
Podrząd	mroczkokształtne
Nadrodzina	Vespertilionoidea
Rodzina	mroczkowate
Podrodzina	mroczki
Plemię	karliki
Rodzaj	karlik
Gatunek	karlik malutki
Synonimy Vespertilio pipistrellus Schreber, 1774[2] Vespertilio pipistrelle P.L.S. Müller, 1776[3] Vespertilio brachyotos Baillon, 1834[4] Scotophilus murinus J.E. Gray, 1838[5] Vespertilio (Pipistrellus) pipistrellus var. nigra[a] de Selys-Longchamps, 1839[6] Vespertilio (Pipistrellus) pipistrellus var. rufescens[b] de Selys-Longchamps, 1839[6] Vespertilio lacteus Temminck, 1840[7] Vespertilio pusillus Schinz, 1840[8] Vespertilio melanopterus Schinz, 1840[8] Vespertilio stenotus Schinz, 1840[8] Vespertilio minutissimus Schinz, 1840[8] Kerivoula griseus J.E. Gray, 1842[9] Pipistrellus nigricans Bonaparte, 1845[10] Pipistrellus genei Bonaparte, 1845[10] Pipistrellus typus Bonaparte, 1845[10] Vesperugo pipistrellus var. macropterus Jeitteles, 1862[11] Nannugo pipistrellus var. flavescens Koch, 1863[12] Nannugo pipistrellus var. nigricans[c] Koch, 1863[12] Nannugo pipistrellus var. limbatus Koch, 1863[13] Vesperugo akokomuli var. almatensis[a] Severtzov, 1873[14] Vespertilio oxianus[a] Bogdanov, 1882[15] Pipistrellus aladdin O. Thomas, 1905[16] Pipistrellus bactrianus Satunin, 1905[17] Vespertilio pipistrellus fulvus Korelov, 1947 Vespertilio pipistrellus kuzyakini Korelov, 1947
Podgatunki
P. p. pipistrellus (Schreber, 1774) P. p. aladdin O. Thomas, 1905
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[18]
najmniejszej troski

Karlik malutki^[19] (Pipistrellus pipistrellus) – gatunek ssaka z podrodziny mroczków (Vespertilioninae) w obrębie rodziny mroczkowatych (Vespertilionidae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1774 roku niemiecki przyrodnik Johann Christian Daniel von Schreber nadając mu nazwę Vespertilio pipistrellus^[2]. Holotyp pochodził z Francji^[20]. Podgatunek aladdin po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1905 roku angielski zoolog Oldfield Thomas nadając mu nazwę Pipistrellus aladdin^[16]. Okaz typowy pochodził z Derbend, 50 mi (80 km) na zachód od Isfahan, na wysokości 6500 ft (1981 m), w Iranie^[21].

Wszystkie zapisy i analizy filogenetyczne potwierdzają hipotezę, że P. pipistrellus rozprzestrzenił się na Europę z obszaru Morza Śródziemnego podczas holocenu^[22]. Wydaje się, że istnieją trzy główne linie genetyczne P. pipistrellus, które mogą reprezentować od dwóch do trzech różnych gatunków: jeden w Europie i Azji, jeden w północnej Afryce oraz jeden na Korsyce i Sycylii, który jest taksonem siostrzanym północnoafrykańskiej populacji^[22]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki^[22].

Etymologia

• Pipistrellus: wł. pipistrello, vispitrello (zdrobnienie od vespertilio) „nietoperz”^[23].
• aladdin: w opowieści Księgi tysiąca i jednej nocy, Aladyn to właściciel zaczarowanej lampy, zamieszkiwanej przez potężnego, spełniającego życzenia dżinna^[16].

Zasięg występowania

Karlik malutki występuje w Eurazji i Afryce zamieszkując w zależności od podgatunku^[22]:

• P. p. pipistrellus – większość Europy (Irlandia i Półwysep Iberyjski na wschód do Rosji), Turcja, Lewant, Kaukaz i północna Afryka (góry Maroka, Algierii, Tunezji i Libii).
• P. p. aladdin – południowo-zachodnia i wschodnia Azja (Iran na wschód do Kazachstanu i Afganistanu, Indie, północno-wschodnia Mjanma, zachodnia, wschodnia i południowa Chińska Republika Ludowa oraz Tajwan).

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 35–52 mm, długość ogona 23–36 mm, długość ucha 8–13 mm, długość tylnej stopy 6–7 mm, długość przedramienia 27–34,5 mm; rozpiętość skrzydeł 180–250 mm; masa ciała 3–8,5 g^[24]. Wzór zębowy: I ${\displaystyle {\tfrac {2}{3}}}$ C ${\displaystyle {\tfrac {1}{1}}}$ P ${\displaystyle {\tfrac {2}{2}}}$ M ${\displaystyle {\tfrac {3}{3}}}$ = 34^[24]. Kariotyp wynosi 2n = 42–44, FNa = 48–50 oraz FN = 52–54^[24].

Ekologia

Często lata już o zmierzchu; chętnie żyje w pobliżu osiedli ludzkich; typowo szczelinowy gatunek; samice tworzą kolonie letnie liczące do 50-500 osobników pod okapami, w szczelinach murów, lub belek nośnych, w pustych drzewach lub pod korą; zimują w zakamarkach budynków, na wieżach, za obrazami w kościołach, na południu w jaskiniach o temperaturze 2-8 °C.

Największe zimowisko karlika malutkiego w Środkowej Europie znajduje się w słowackiej jaskini Erňa w Krasie Słowacko-Węgierskim, niedaleko wsi Zádiel. Corocznie zimuje w niej 35 - 40 tysięcy osobników tego gatunku^[25].

Rozmnażanie

Wiosną samice tworzą kolonie w kryjówkach rozrodczych. Ciąża trwa około 5 tygodni, w jednym miocie jest 1-2 młode. Małe karliki rodzą się nagie i ślepe. Ważą wtedy około 1 grama. Rosną bardzo szybko i już w trzecim tygodniu startują do swojego pierwszego lotu. Początkowo uczą się łapania owadów w towarzystwie matki, ale ssą mleko matki do 2. miesiąca życia, kiedy stają się samodzielne.

Ochrona

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową oraz wymagający ochrony czynnej, dodatkowo obowiązuje zakaz fotografowania, filmowania lub obserwacji, mogących powodować płoszenie lub niepokojenie.^[26]

Zobacz też

• ssaki Polski
• ochrona przyrody
• skrzynka lęgowa

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• C. Koch. Das Wesentliche der Chiropteren mit besonderer Beschreibung der in dem Herzogtum Nassau und den angrenzenden Landesteilen vorkommenden Fledermäuse. „Jahrbücher des Vereins für Naturkunde im Herzogthum Nassau”. 18, s. 261–593, 1863. (niem.). 
• U. Strichmann-Marny, E. Kretzschmar: Przewodnik rośliny i zwierzęta. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 1997.
• Encyklopedia. Zwierzęta, ssaki, ptaki, gady, płazy. Praca zbiorowa. Warszawa: ELIPSA, 1999.