Karneol

Karneol

Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	dwutlenek krzemu (SiO2)
Twardość w skali Mohsa	6,5–7
Przełam	nierówny, muszlowy
Łupliwość	brak
Pokrój kryształu	płytkowe, sferoidalne
Układ krystalograficzny	trygonalny
Gęstość minerału	ok. 2,6 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	czerwona (różne odcienie), brązowa, brązowoczerwona
Rysa	biała
Połysk	woskowy, tłusty
Współczynnik załamania	nω1,533 ... 1542 nε1,540 ... 1,551
Inne	Pleochroizm – brak

karneol

karneol

Karneol, karniol – gemmologiczna nazwa czerwonej, półprzezroczystej odmiany chalcedonu.

Nazwa „karneol” (łac. carneolus^[1]) pochodzi prawdopodobnie ze starofrancuskiego cornele = owoc derenia^[2].

Właściwości

• Wzór chemiczny: SiO₂
• Układ krystalograficzny – skrytokrystaliczny, trygonalny
• Twardość w skali Mohsa – 6,5–7
• Łupliwość – brak
• Rysa – biała
• Przełam – nierówny, muszlowy
• Gęstość – 2,6 g/cm³
• Barwa – czerwona, koralowa, koralowoczerwona, brązowokoralowa, brązowa
• Połysk – woskowy

Ponieważ karneol jest nieprzezroczysty, rzadko można w nim zobaczyć wtrącenia. Płynne wtrącenia w kształcie kropli nadają mu lśniący połysk. Karneol wykazuje zdolność do białoniebieskiej fluorescencji w ultrafiolecie. Odmiana pochodząca z Indii świeci zielonkawożółtym światłem. Chromoforem jest w nim kation żelaza(III) – wrostki tlenków i wodorotlenków żelaza (przeważnie goethytu i hematytu). Wskutek podgrzewania barwę można pogłębić.

Większość oferowanych dziś karneoli to barwione i następnie poddawane działaniu wysokiej temperatury agaty. Naturalny karneol pod światło wykazuje pierzasty podział barw, zaś barwiony – sferowość. Bywa mylony z jaspisem.

Występowanie

W skałach typowych dla chalcedonu.

Miejsca występowania: Egipt, Arabia Saudyjska, Indie – okolice Bombaju (najsłynniejsze wystąpienia na świecie), Brazylia – Rio Grande do Sul, Urugwaj, Kolumbia, Chiny – Tybet, Rumunia – Transylwania, Czechy, Iran, Mongolia.

Polska – w melafirach w okolicy Borówka, Kamiennej Góry, Kłodzka; w kopalni niklonośnego serpentynitu w Szklarach.

Zastosowanie

Polski sygnet z herbem Korwin grawerowanym w karneolu

• Jest stosowany w grawerstwie i jubilerstwie do wyrobu wisiorków, korali, gemm. Poszukiwane są kamienie czyste, duże, o wyraźnej barwie czerwonej.
• Stosowany do wyrobu drobnej galanterii użytkowej, tradycyjnie był używany do wyrobu pieczęci.

Zobacz też

• minerał

Przypisy

Bibliografia

• Walter Szumann: Kamienie szlachetne i ozdobne. Warszawa: Alma-Press, 2004. ISBN 83-7020-324-8.
• Nikodem Sobczak: Mała encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: „Alfa”, 1986. ISBN 83-7001-030-X.
• Rupert Hochleitner: Minerały i kryształy. Warszawa: Muza S.A., 1994. ISBN 83-7079-281-2.
• Olaf Medenbach, Cornelia Sussieck–Fornefeld: Minerały. Warszawa: Bertelsmann Media, 1996. ISBN 83-7129-194-9.
• Minerały i kamienie szlachetne. Kraków: Horyzont, 2002, seria: Podręczny Leksykon Przyrodniczy. ISBN 83-7311-317-7.
• Kazimierz Maślankiewicz: Kamienie szlachetne. Wyd. 3 popr. i uzup.. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1982.
• Michał Sachanbiński: Vademecum zbieracza kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1984. ISBN 83-220-0199-1.
• Cally Hall: Klejnoty. Kamienie szlachetne i ozdobne. Warszawa: Wiedza i Życie, 1996. ISBN 83-86805-02-1.
• Guillermo Gold Gormaz, Jordi Jubany Casanovas: Atlas mineralogii. Warszawa: Wiedza i Życie, 1992. ISBN 83-85231-10-2.
• Jaroslav Bauer: Skały i minerały. Przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Multico, 1997. ISBN 83-7073-050-7.