Karol Borysowicz

Karol Borysowicz
Ilustracja
Około 1963 r.
Data i miejsce urodzenia

1 listopada 1886
Rozalmów, gubernia mohylewska, powiat klimowicki, gmina zabiełyszyńska

Data i miejsce śmierci

28 lutego 1967
Warszawa

Ojciec

Mieczysław Borysowicz

Matka

Maria Pulikowska

Żona

Lidia Gumińska (ur. 3/11 1894 w guberni mohylewskiej, zm. 12/9 1966 w Zalesiu Dolnym)

Dzieci

Zdzisław (1914) i Danuta Jagielska (1921–2015)

kapitan kapitan
Data i miejsce urodzenia

1 listopada 1886
Rozalmów

Data i miejsce śmierci

28 lutego 1967
Warszawa

Przebieg służby
Siły zbrojne

Lesser Coat of Arms of Russian Empire.svg Armia Imperium Rosyjskiego
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-bolszewicka,
II wojna światowa,
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Brązowy za Długoletnią Służbę

Karol Borysowicz h. Dryja (ur. 1 listopada 1886 w majątku Rozalmów, gubernia mohylewska, powiat klimowicki, gmina zabiełyszyńska, zm. 28 lutego 1967 w Warszawie[a]) – ziemianin, przedsiębiorca, kapitan Wojska Polskiego, społecznik.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się 1 listopada 1886 r. w Rozalmowie na obecnej granicy Białorusi i Rosji, jako czwarte dziecko Mieczysława i Marii z Pulikowskich. Matka zmarła 4 listopada 1893 r. Do dziesiątego roku życia otrzymywał nauki w domu. W 1896 r. został zabrany przez daleką krewną, Izabelę Trojanowską, do Petersburga i tu uczył się dalej do matury[b]. W 1905 r. rozpoczął studia prawa na uniwersytecie w Petersburgu. Rozruchy rewolucyjne spowodowały, że uniwersytet został zamknięty. Kontynuował studia w Krakowie, gdzie został przyjęty na wydział filozofii i prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego 26 października 1906 r., a następnie od 25 kwietnia 1908 r. na wydział prawa uniwersytetu w Dorpacie[c], gdzie obronił dyplom na wiosnę 1910 r.[1]

Po zakończeniu studiów zgłosił się ochotniczo w październiku w 1910 r. do odbycia służby wojskowej jako tzw. jednoroczny ochotnik[d] w Petersburgu i obóz letni w okolicy Smoleńska[2]. We wrześniu 1911 r. zakończył służbę wojskową ze stopniem oficerskim pierwszej rangi „praporszczyk” i wrócił do majątku rodzinnego Rozalmów, gdzie poświęcił się „pracy organicznej”[3].

W 1917 r. opuścił Rozalmów na zawsze, uciekając przed rewolucją. Jego ojciec Mieczysław opuścił Rozalmów pięć lat później[e] i przyjechał za nim do Polski.

II Rzeczpospolita i PRL

W II RP, w latach 1920–1932, był zawodowym oficerem stacjonującym najpierw w Dęblinie, a potem w Poznaniu, awansując do stopnia kapitana. Brał czynny udział w wojnie polsko-bolszewickiej i II wojnie światowej[4]. Po upadku kampanii wrześniowej postanowił nie pójść do niewoli i kontynuował walkę w podziemiu. Kilka razy uniknął aresztowania. 1 kwietnia 1943 r. Gestapo nie zastało go w mieszkaniu w Warszawie, ale zaaresztowało jego żonę Lidię i zięcia dra Stanisława Jagielskiego. Zostali osadzeni w obozie koncentracyjnym w Auschwitz[f]. Po II wojnie światowej, aż do śmierci, mieszkał wraz z żoną, córką i zięciem w Zalesiu Dolnym pod Warszawą. Zmarł 28 lutego 1967 r. w szpitalu w Warszawie[5]. Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 230-3-18,19)[6].

Ziemianin i przedsiębiorca

  • W 1912–1913 r. uruchomił w swoim majątku Rozalmów własną cegielnię i wybudował fabrykę przetwórstwa. Maszyny sprowadził z Niemiec, motor z Ursusa[g][7].
  • Wyroby rozalmowskie zostały odznaczone złotym medalem na Wystawie Przemysłowo-Ogrodniczej w Petersburgu w 1913 r.
  • W 1932 r., po odejściu z czynnej służby wojskowej, poznał i zaprzyjaźnił się[h] z Romanem Żurowskim i rozpoczął współpracę. W 1935 r. został wspólnikiem firmy Leszczków Sp. z o.o. i doprowadził do współpracy pomiędzy firmami Leszczków Żurowskich (produkcja samodziałów) i Milanówek Witaczków (produkcja wyrobów jedwabiu). Założył sklepy firmowe w Poznaniu, Warszawie i dopomógł otworzyć 10 sklepów firmowych w innych polskich miastach.
  • 19 listopada 1946 r. z wdową po Romanie Żurowskim, Karoliną Żurowską i inż. Janem Szpunarem (dyr ds. technicznych w Leszczkowie) założył firmę „Leszczków”, Wytwórnia Tkanin – Spółka z o.o. w Łowiczu[8] i uruchomił produkcję samodziałów w Łowiczu i Czechowicach, przywiózłszy krosna z fabryki z Leszczkowie. Objął stanowisko prezesa zarządu. Po kilku latach dochodowej działalności firma została upaństwowiona 28 czerwca 1950 r. i przejęta przez Cepelię[9].

Rodzina

Karol Borysowicz z żoną Lidią, córką Danutą, zięciem dr Stanisławem Jagielskim (1915–1997) i wnukami Jackiem (1942–2020) i Itą (1944)

9 listopada 1914 r. ożenił się z Lidią Gumińską (3/11 1894 – 12/9 1966) h. Junosza[i], z którą miał dwoje dzieci Zdzisława, architekta, po wojnie zamieszkałego w Anglii i Danutę, artystę-malarkę, absolwentkę ASP w Warszawie, która wyszła za mąż za Stanisława Jagielskiego, lekarza kardiologa i zamieszkała w Zalesiu Dolnym k. Warszawy.

Miał starszego brata Konstantego, który był lekarzem i dwie siostry Helenę Rymaszewską i Eugenię (Zenię) Mackiewiczową oraz młodszego brata Władysława, który zmarł jako niemowlę.

Przyrodni brat matki, Aleksander Pulikowski, geograf, zamieszkał w Petersburgu. Atlas geograficzny jego autorstwa przez szereg lat służył wszystkim szkołom Cesarstwa Rosji. Był też wychowawcą jednego z wielkich książąt Romanowów.

Działalność społeczna

Widział w pracy organicznej szansę uratowania polskości na ziemi Białoruskiej[10]. Marzył o uprzemysłowieniu Rozalmowa, budowie szkoły ogrodniczo-rolniczej, stworzeniu ośrodka oświaty i uspołecznieniu chłopów[11][j].

Przyczynił się do rozwoju kultury białoruskiej odrębnej od obecnej kultury rosyjskiej:

Twórczość

Pamiętniki i poezja[13].

Ordery i odznaczenia

Uwagi

  1. ↑ Daty urodzin i śmierci z nagrobka na Starych Powązkach.
  2. ↑ Przyrodni brat jego matki Aleksander Pulikowski, znany geograf, generał carski, mieszkający w Petersburgu, chciał go zapisać do Korpusu Paziów. Jednak ojciec się nie zgodził, by został „lakejem Romanowów”.
  3. ↑ Obecna Estonia.
  4. ↑ Szkoła średnia, dobry stan zdrowia i zdany egzamin pozwalały skrócić służbę do roku, mieszkać poza koszarami (za własne pieniądze) i – po zdaniu egzaminu – awansować na chorążego (praporszczyka) rezerwy (zobacz życiorys Władysława Andersa, który też w ten sam sposób odbył służbę wojskową w Carskiej Rosji).
  5. ↑ Stefan Karpienka, syn chrzestny Mieczysława Borysowicza, wykształcony przez niego na nauczyciela, po rewolucji został komisarzem powiatowym w Klimowiczach i odwdzięczył się swojemu ojcu chrzestnemu chroniąc go przed więzieniem.
  6. ↑ Dr Stanisław Jagielski był przeniesiony do obozu w Płaszowie. Lidię Borysowicz przeniesiono do Ravensbrück, skąd dostała się do Szwecji dzięki akcji Szwedzkiego Czerwonego Krzyża białe Aautobusy. Po rekonwalescencji wróciła do Polski.
  7. ↑ Sady własne i okoliczne dawały bogate plony. Jednak koszt transportu (najbliższa stacja kolejowa to Rosławl odległy o 75 km) powodował, że ogrodnictwo było mało opłacalne.
  8. ↑ Romana Żurowski, przeczuwając rychłą śmierć, w grypsie z Pawiaka w marcu 1943 r. prosił go o opiekę nad jego żoną i dziećmi.
  9. ↑ Dziadek Józef Pulikowski, miał dwie żony. Był prapradziadkiem Lidii Gumińskiej, która jest jego potomkiem w prostej linii z pierwszego małżeństwa. Dziadkiem Karola Borysowicza z drugiej żony, którą poślubił mając 70 lat. Po roku urodziły się bliźniaki, w tym Maria Pulikowska.
  10. ↑ Okoliczna ludność nie dowierzała jego pomysłom i komentowała: „Młodszy pan Borysowicz uczciwy człowiek, ale wielki fantasta” (Bibliografia poz. #2, s. 68.).
  11. ↑ Po rewolucji Prezes Rządu Białoruskiego.

Przypisy

  1. ↑ Bibliografia poz. #2, s. 5, 31, 40.
  2. ↑ Bibliografia poz. #2, s. 60.
  3. ↑ Bibliografia poz. #2 #2, s. 55, 60, 65.
  4. ↑ Bibliografia #3.
  5. ↑ Bibliografia poz. #2 #5, s. 34-35, 41.
  6. ↑ Cmentarz Stare Powązki: LIDIA BORYSOWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-05-08].
  7. ↑ Bibliografia poz. #2, s. 80.
  8. ↑ Akt Notarialny Notariusz dr. Leon Wolf, Biuro Notarialne Sądu Grodzkiego w Bielsku.
  9. ↑ Monitor Polski, 1950 r., Nr A-82/poz. 972, s. 678.
  10. ↑ Bibliografia poz. #2, s. 69.
  11. ↑ Bibliografia poz. #2, s. 67.
  12. ↑ a b Bibliografia poz. #2, s. 84.
  13. ↑ Bibliografia poz. #2.
  14. ↑ a b c Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1939, s. 25. [dostęp 2021-07-02].

Bibliografia

  • Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Warszawa: nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1880–1914, tom IX, s. 828, tom XV, cz. 2, s. 551.
  • Karol Borysowicz, Pamiętniki z lat 1893–1914. Życie codzienne w polskim dworze kresowym – Rozalmów na Białorusi, 1944 r., maszynopis 1965 r., s. 97, ZNiO, dział rękopisów.
  • Karol Borysowicz, W 1939 r. służba wojskowa na Kresach Wschodnich i obrona Warszawy, 1944 r, s. 18, ZNiO, dział rękopisów.
  • Karol Borysowicz, Oświadczenie, podpis poświadczony notarialnie, 3 lipca 1962 r.
  • Karol Borysowicz, Leszczków Wspomnienia, 1966, s. 44, ZNiO, dział rękopisów.
  • Andrzej Włodarek, Klementyna Żurowska [w:] Z Leszczkowa w świat, Kraków 2014.

Media użyte na tej stronie

PL Epolet kpt.svg
Naramiennik kapitana Wojska Polskiego (1919-39).
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
POL Medal Za Długoletnią Służbę Brązowy BAR.svg
Baretka: Brązowy Medal za Długoletnią Służbę
Karol Borysowicz.JPG
Autor: Edward Renau, "Foto-Renau", Piaseczno, Puławska 18., Licencja: CC BY-SA 3.0
Karol Borysowicz około 1963