Karol IV Teodor Wittelsbach

Karol IV Teodor Wittelsbach
elektor Palatynatu
Okres	od 1742 do 16 lutego 1799 (od 1777 tylko palatyn)
elektor Bawarii
Okres	od 1777 do 16 lutego 1799
Dane biograficzne
Dynastia	Wittelsbachowie
Data i miejsce urodzenia	12 grudnia 1724 Drogenbos
Data i miejsce śmierci	16 lutego 1799 Monachium
Miejsce spoczynku	Kościół Teatynów w Monachium
Ojciec	Jan Christian Wittelsbach (Pfalz-Sulzbach)
Matka	Maria Anna de Turenne
Żona	1. Elżbieta Wittelsbach (Pfalz-Sulzbach), Maria Leopoldyna Habsburg-Este
Odznaczenia

Karol Filip Teodor Wittelsbach (ur. 12 grudnia 1724, Drogenbos – zm. 16 lutego 1799, Monachium) – hrabia palatyn i książę Palatynatu Neuburg i Sulzbach, książę Jülich i Berg, od 1742 roku elektor Palatynatu Reńskiego jako Karol IV Teodor, od 1777 roku elektor Bawarii jako Karol II.

Młodość

Syn Jana Christiana, księcia Palatynatu-Sulzbach i Marii Anny de Turenne (1708-1728). W 1729 zmarł jego wuj Józef Karol, którego synowie zgodnie z rodową umową mieli dziedziczyć elektorat reński. Józef Karol pozostawił po sobie jedynie dwie córki. Wychowywany przez jezuitów na następcę elektora Palatynatu Karola III Filipa. Był miłośnikiem sztuki, wspierał artystów.

17 stycznia 1742 roku poślubił swoją kuzynkę Elżbietę, córkę wuja Józefa Karola i Elżbiety Augusty (córki elektora Palatynatu Karola II Filipa). 31 grudnia tego roku zmarł dziadek panny młodej i elektor Palatynatu Karol II Filip. Karol Teodor został jego następcą.

Rządy

Karol Teodor i elektor Bawarii Maksymilian III Józef podpisali 22 września 1766 roku porozumienie, na mocy którego po śmierci Maksymiliana, Karol Teodor odziedziczy Bawarię. Miało to być pierwsze od roku 1253 połączenie w rękach jednej osoby terenów Bawarii i Palatynatu Reńskiego (ostatnim władcą będącym jednocześnie księciem Bawarii i Palatynatu był żyjący w XIII wieku Otton II). Maksymilian III zmarł 30 grudnia 1777 roku.

Karol Teodor jako elektor Bawarii przeniósł swój dwór z Mannheim do Monachium. Nie zdobył serc mieszkańców Bawarii, gdyż przystał na propozycję cesarza Józefa II oddania części Bawarii w zamian za Niderlandy Austriackie. Wywołało to wybuch wojny prusko-austriackiej 1778-1779, zakończonej pokojem w Cieszynie. Na mocy tego pokoju elektoraty Bawarii i Palatynatu po śmierci Karola Teodora miały nadal pozostać połączone w osobie Maksymiliana I Józefa.

Jako władca ufundował Akademię Nauk. Uczynił ze swojej rezydencji w Mannheim centrum kultury. Gościł wielu pisarzy, malarzy, muzyków (m.in. Mozarta, Voltaire'a). Był również kolekcjonerem sztuki. Doprowadził do rozkwitu gospodarczego i ekonomicznego Mannheim i całego Palatynatu. Przebudował zamek oraz kościół zamkowy, wybudował największy w Europie barokowy ogród.

Choć Karol nie był do końca swojego życia lubiany przez poddanych w Bawarii, przyczynił się do rozwoju stolicy. W Monachium stworzył Englischer Garten.

Likwidacja zakonu iluminatów

Zlikwidował założony przez Adama Weishaupta zakon iluminatów. Edyktem z 22 czerwca 1784 roku wydał zakaz działalności wszystkich tajnych związków, zaś w edyktach z 2 marca i 15 sierpnia 1785 wymienił wprost nazwy Iluminatów i masonów^[1]. Na rozkaz elektora wydrukowano w Monachium w latach 1786, 1787, 1794 znalezione pisma i dokumenty odnoszące się do Iluminatów.

Odznaczenia

• Wielki Mistrz Orderu Świętego Huberta^[2]
• Wielki Mistrz Orderu Świętego Jerzego^[2]
• Wielki Mistrz Orderu Lwa Palatyńskiego^[2]
• Wielki Mistrz Orderu Świętego Michała (w 1777 przekazał order Palatynowi Dwóch Mostów ks. Karolowi)^[3]
• Order Złotego Runa – Austria

Rodzina

Dopiero dziewiętnaście lat po ślubie z Elżbietą, 28 czerwca 1761 roku przyszedł na świat długo oczekiwany następca tronu, Franciszek Józef Ludwik; mały książę umarł jednak dzień później. Małżonkowie oddalili się od siebie. Elektor otoczył się licznymi kochankami, z którymi miał szóstkę nieślubnych dzieci.

15 lutego 1795 ożenił się z 19-letnią arcyksiężną Marią Leopoldyną Habsburg-Este, córką Ferdynanda Habsburga i Marii Beatrycze d'Este. Arcyksiężna odmówiła jakichkolwiek kontaktów fizycznych z Karolem Teodorem, w związku z czym para nie doczekała się dzieci.

Zmarł w 1799 roku w wyniku udaru.

Przypisy

Władcy Bawarii Agilolfingowie Garibald I (548–591) Tassilo I (591–610) Garibald II (610–625) Theodo (680–716) Theodbert (716–719) Theobald (716–717/719) Tassilo II (716–719) Grimoald (716–725) Hugbert (725–736) Odylon (736–748) Tassilo III (748–788) Karolingowie Karol Wielki (788–814) Ludwik Pobożny (814–815) Lotar I (815–817) Ludwik Niemiecki (817–865) Karloman (864–880) Ludwik Młodszy (880–882) Karol Otyły (882–887) Arnulf z Karyntii (887–899) Ludwik Dziecię (900–911) Od Luitpoldingów do Wittelsbachów Luitpold (889–907) Arnulf I Zły (907–937) Eberhard (937–938) Bertold (938–947) Henryk I (947–955) Henryk II Kłótnik (955–976) Otton I (976–982) Henryk III Młodszy (982–985) Henryk II Kłótnik (985–995) Henryk II Święty (995–1005) Henryk V (1005–1026) Henryk VI (1026–1041) Henryk VII (1042–1047) Konrad I (1049–1053) Henryk VIII (1053–1054) Konrad II (1054–1055) Henryk VIII (1055–1061) Otton II (1061–1070) Welf I (1070–1077) Henryk VIII (1077–1096) Welf I (1096–1101) Welf II (1101–1120) Henryk IX Czarny (1120–1126) Henryk X Pyszny (1126–1139) Leopold IV Szczodry (1139–1141) Henryk XI Jasomirgott (1141–1156) Henryk XII Lew (1156–1180) Otton I (1180–1183) Ludwik I (1183–1231) Otton II (1231–1253) Pierwsze rozbicie Dolna Bawaria Henryk XIII (1253–1290) Otton III (1290–1312) Ludwik III (1290–1296) Stefan I (1290–1310) Henryk XIV (1310–1339) Otton IV (1310–1334) Henryk XV (1312–1333) Jan I Dziecię (1339–1340) Górna Bawaria Ludwik II (1253–1294) Rudolf I (1294–1317) Ludwik IV (1294–1347) Książęta Bawarii Ludwik IV (1340–1347) Ludwik V Brandenburski (1347–1349) Stefan II (1347–1349) Ludwik VI Rzymski (1347–1349) Wilhelm I (1347–1349) Albrecht I (1347–1349) Otto V Leniwy (1347–1349) Drugie rozbicie Górna Bawaria Ludwik V Bawarski (1349–1361) Ludwik VI Rzymski (1349–1351) Otto V Leniwy (1349–1351) Meinhard (1361–1363) Dolna Bawaria Stefan II (1349–1353) Wilhelm I (1349–1353) Albrecht I (1349–1353) Bawaria-Landshut Stefan II (1353–1375) Stefan III (1375–1392) Fryderyk (1375–1393) Jan II (1375–1392) Henryk XVI Bogaty (1393–1450) Ludwik IX Bogaty (1450–1479) Jerzy Bogaty (1479–1503) Bawaria-Straubing Wilhelm I (1353–1389) Albrecht I (1353–1404) Albrecht II (1389–1397) Wilhelm II (1404–1417) Jan III (1417–1425) Bawaria-Ingolstadt Stefan III (1392–1413) Ludwik VII Brodaty (1413–1447) Ludwik VIII (1443–1445) Bawaria-Monachium Jan II (1392–1397) Ernest (1397–1438) Wilhelm III (1397–1435) Albrecht III (1438–1460) Jan IV (1460–1463) Zygmunt (1460–1467) Albrecht IV Mądry (1463–1508) Bawaria-Dachau Zygmunt (1467–1501) Książęta Bawarii Albrecht IV Mądry (1504–1508) Wilhelm IV (1508–1550) Ludwik X (1516–1545) Albrecht V (1550–1579) Wilhelm V Pobożny (1579–1597) Maksymilian I (1597–1623) Elektorzy Bawarii Maksymilian I (1623–1651) Ferdynand Maria (1651–1679) Maksymilian II Emanuel (1679–1726) Karol I Albrecht (1726–1745) Maksymilian III Józef (1745–1777) Karol II Teodor (1777–1799) Maksymilian IV Józef (1799–1805) Królowie Bawarii Maksymilian I Józef (1805–1825) Ludwik I (1825–1848) Maksymilian II (1848–1864) Ludwik II (1864–1886) Otton I (1886–1913) Ludwik III (1913–1918)