Karol I Habsburg
Z Bożej Łaski cesarz Austrii, apostolski król Węgier, król Czech, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii, Galicji, Lodomerii i Ilyrii, król Jerozolimy etc etc. | |
![]() Karol I jako cesarz w 1917 roku | |
![]() | |
![]() | |
Cesarz Austrii | |
Okres | od 21 listopada 1916 |
---|---|
Poprzednik | |
Następca | Karl Seitz (prezydent) |
Król Węgier | |
Okres | od 21 listopada 1916 |
Poprzednik | |
Następca | Mihály Károlyi (prezydent) |
Król Czech | |
Okres | od 21 listopada 1916 |
Poprzednik | |
Następca | Tomáš Masaryk (prezydent) |
Dane biograficzne | |
Dynastia | |
Data urodzenia | |
Data śmierci | |
Ojciec | |
Matka | |
Żona | |
Dzieci | Otto von Habsburg, Adelajda, Robert Karol, Feliks Ferdynand, Karol Ludwik, Rudolf, Charlotte, Elżbieta (pogrobowiec) |
Odznaczenia | |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
![]() | |
Czczony przez | |
---|---|
Beatyfikacja | 3 października 2004 |
Wspomnienie | 21 października |
Karol I, właśc., niem. Karl Franz Josef Ludwig Hubert Georg Maria (ur. 17 sierpnia 1887 w Persenbeugu, zm. 1 kwietnia 1922 w Funchal na Maderze) – ostatni władca Cesarsko-Królewskich Austro-Węgier (jako król Węgier – Karol IV, jako król Czech – Karol III), pochodził z dynastii Habsbursko-Lotaryńskiej. Błogosławiony Kościoła katolickiego.
Życiorys
Młodość
Syn arcyksięcia Ottona (1865–1906) – młodszego brata arcyksięcia Franciszka Ferdynanda (1863–1914) i Marii Józefy Saskiej (córki króla Saksonii Jerzego I Wettyna), następca Franciszka Józefa I.
W 1900 rozpoczął naukę w wiedeńskim Gimnazjum Szkockim. Nie zdawał matury, ponieważ cesarz Franciszek Józef uważał, że arcyksiążę nie powinien konkurować z tymi, którzy mogliby stać się w przyszłości jego poddanymi. W latach 1906–1908 był słuchaczem uniwersytetu praskiego. Jednocześnie rozwijał karierę wojskową. W 1903 został mianowany podporucznikiem, a w 1905 rozpoczął regularną służbę wojskową.
W 1909 poznał, a w 1911 ożenił się z księżniczką Zytą Parmeńską. Para miała ośmioro dzieci, w tym pięciu synów. Ich najstarszym synem był Otto von Habsburg (1912–2011). Najmłodsza córka, Elżbieta, urodziła się w 1922 już po śmierci ojca.
Małżeństwo Franciszka Ferdynanda było morganatyczne (potomstwo z tego związku nie miało praw do tytułów, funkcji i dóbr dziedziczonych w rodzinie małżonka wyższego stanem). Po zabójstwie Franciszka Ferdynanda w 1914, Karol stał się następcą tronu. Lata 1914–1916 spędził jako dowódca sztabowy na froncie I wojny światowej.
Cesarz Franciszek Józef był bardzo zadowolony z perspektywy objęcia tronu przez Karola, który przypominał go zarówno fizycznie, jak i ze względu na konserwatywne poglądy. Cesarz doceniał zalety młodego następcy tronu, który stopniowo stał się jego zaufanym. Franciszek Józef tak pisał o Karolu:
Cenię Karola, który jasno wyraża swoje opinie, ale kiedy podtrzymuję mój punkt widzenia, potrafi okazać mi posłuszeństwo.
Panowanie
11 listopada 1916 został wezwany do Wiednia, w związku ze złym stanem zdrowia cesarza, który zmarł dziesięć dni później. 30 grudnia 1916 został koronowany na króla Węgier. Podejmował nieskuteczne działania na rzecz zakończenia wojny i ocalenia monarchii austro-węgierskiej (tzw. Sprawa Sykstusa) oraz przekształcenia jej w federację autonomicznych krajów narodowych (Manifest „Do moich ludów”). Wszystkie podejmowane wysiłki spełzły na niczym i los Austrii został ostatecznie związany z losem cesarstwa niemieckiego. Upadek tego ostatniego w 1918 pociągnął za sobą koniec Habsburgów (choć monarchia w Niemczech upadła kilka dni wcześniej niż w Austrii i na Węgrzech).
11 listopada 1918 ogłosił, że nie abdykuje, ale rezygnuje z udziału w rządach. Opuścił nękaną niepokojami stolicę oraz opustoszałą rezydencję cesarską w Schönbrunn i udał się do pałacu w Eckarstau. Było to przemyślane posunięcie – nowa siedziba znajdowała się niedaleko Wiednia i granicy węgierskiej, była także prywatną posiadłością należącą do rodziny Habsburgów, zatem nowy republikański rząd jej nie skonfiskował. Tam, 13 listopada, Karol przyjął delegację węgierską i podpisał kolejne zrzeczenie się z udziału w rządach – tym samym przestała istnieć wielowiekowa unia łącząca Austrię i Węgry. W tym czasie o bezpieczeństwo byłego monarchy troszczył się podpułkownik brytyjskiej armii Edward Lisle Strutt[1], przysłany nad Dunaj przez króla Jerzego V, który obawiał się, iż Habsburgowie mogą podzielić los Romanowów.
Wygnanie i śmierć
Ponieważ sytuacja w Austrii była nadal niestabilna, a Karol odmawiał spełnienia żądań władz republikańskich podpisania formalnej abdykacji (licząc po cichu, iż sytuacja w kraju „znormalizuje się” i zostanie ponownie poproszony o objęcie władzy), konieczny stał się wyjazd z kraju[2]. 23 marca 1919 opuścił Eckarstau ubrany w mundur feldmarszałka i udał się do pobliskiej stacji w Kopfstetten, skąd odjechał pociągiem dworskim dawnych cesarsko-królewskich Kolei Państwowych. Kolejnego dnia na ostatniej austriackiej stacji w Feldkirch wydał oświadczenie, że cofa zrzeczenie się władzy, nadal uważa się za monarchę i formalnie nie abdykował, czym jeszcze bardziej zirytował republikanów. Następnie, już w cywilnym ubraniu, przekroczył wraz z rodziną granicę Szwajcarii. Para cesarska żyła tam w bardzo trudnych warunkach materialnych, gdyż dobra państwowe, a później i prywatne Habsburgów zostały skonfiskowane przez władze młodej Republiki Niemieckiej Austrii, a członkowie rodziny pozbawieni prawa powrotu do ojczyzny (chyba że zadeklarowali lojalność wobec republikańskiej formy państwa). Na wygnaniu towarzyszył cesarzowi jego adiutant przyboczny pułkownik Włodzimierz Ledóchowski.
W marcu i październiku 1921 Karol podjął dwie nieudane próby restauracji swojej władzy na Węgrzech, zakończone niepowodzeniem, przez działania Miklósa Horthyego.
Decyzją państw Ententy został wywieziony przez brytyjski krążownik na portugalską wyspę Maderę. Wraz z nim na wygnanie udała się jego żona, a później także dzieci. Zmarł na zapalenie płuc, które pogłębiło się w związku z wilgotnym klimatem wyspy i złymi warunkami materialnymi, w jakich przebywała rodzina (dobra ziemskie w Austrii zostały skonfiskowane, a rodowe klejnoty zostały skradzione na Maderze).
Został pochowany w kościele Nossa Senhora do Monte w Funchal, pogrzeb zgromadził 30 tys. ludzi. Jego grobowiec zajmuje osobną kaplicę w kościele. Od 1989 w kościele kapucynów w Wiedniu czeka miejsce na jego grób, jednak rodzina Habsburgów uważała, że przeniesienie zwłok byłoby nietaktem wobec obywateli Madery, którzy pomagali mu w ostatnim okresie życia.
Beatyfikacja
Proces beatyfikacyjny rozpoczął się w 1949 roku. Karol I Habsburg został beatyfikowany 3 października 2004 przez papieża Jana Pawła II w Watykanie. Liturgiczne wspomnienie bł. Karola I Habsburga przypada 21 października.
Zachowały się relacje mówiące o tym, że rodzice Karola Wojtyły nadali przyszłemu papieżowi imię Karol właśnie na cześć ostatniego cesarza Austro-Węgier Karola I Habsburga. Drugie imię Józef, miał zawdzięczać cesarzowi Franciszkowi Józefowi I. Papież spotkał się kiedyś z cesarzową Zytą, żoną ostatniego cesarza Austrii Karola I Habsburga, witając ją słowami: „Miło mi powitać cesarzową mojego ojca”. W rodzinie Wojtyłów silna była więź sympatii z Austrią. Ostatnim błogosławionym, którego Jan Paweł II wyniósł na ołtarze, był właśnie ostatni cesarz Austrii Karol I Habsburg[3].
Pełna tytulatura
Karol, z Bożej Łaski cesarz Austrii, apostolski król Węgier, król Czech, Dalmacji, Chorwacji, Slawonii, Galicji, Lodomerii i Ilyrii, król Jerozolimy etc etc. arcyksiążę Austrii, wielki książę Toskanii i Krakowa, książę Lotaryngii, Salzburga, Styrii, Karyntii, Krainy i Bukowiny, wielki książę Siedmiogrodu, margrabia Moraw, książę Dolnego i Górnego Śląska, Modeny, Parmy, Piacenzy, Guastalli, Oświęcimia i Zatoru, Cieszyna, Friaul, Raguzy i Zary, uksiążęcony hrabia Habsburga i Tyrolu, Kyburga, Goricy i Kradiski, książę Trydentu i Brixen, margrabia Łużyc Dolnych i Górnych oraz Istrii, hrabia Hohenembs, Feldkirch, Bregenz, Sonnenebergu, pan Triestu, Cattaro i Marchii Wendyjskiej, wielki wojewoda województwa Serbii, etc., etc.
Genealogia
Prapradziadkowie | cesarz Austrii | król Bawarii | Franciszek I Burbon | Karol Ludwik Habsburg | Maksymilian Wettyn | król Bawarii | Ferdynand Jerzy Koburg | cesarz Brazylii |
Pradziadkowie | Franciszek Karol Habsburg | król Obojga Sycylii | król Saksonii | król Portugalii | ||||
Dziadkowie | Karol Ludwik Habsburg | król Saksonii | ||||||
Rodzice | Otto Franciszek Habsburg | |||||||
Karol I Habsburg-Lotaryński (1887-1922), cesarz Austrii | ||||||||
Żona | ∞1908 | |||||||
Dzieci | Otto von Habsburg | Adelajda | Robert Karol[4] | Feliks Ferdynand[4] | Karol Ludwik | Rudolf | Charlotta | Elżbieta, pogrobowiec |
Przypisy
- ↑ JCiKM Otton – wspomnienie.
- ↑ Nowe władze postawiły przed Karolem trzy możliwości: 1) podpisać formalną abdykację i pozostać w kraju, 2) opuścić kraj, 3) zostać internowanym.
- ↑ Zygmunt Podlejski. Do nieba przez aklamację. 2010. s. 18.
- ↑ a b Person Page, thepeerage.com [dostęp 2016-04-23] .
- ↑ Person Page, thepeerage.com [dostęp 2016-04-23] .
- ↑ Person Page, thepeerage.com [dostęp 2016-04-23] .
Bibliografia
- C. Brook Shepherd, The Last Empress, 1991
- C. Brook Shepherd, The Last Habsburg, 1968
- Szymon Hołownia, Monopol na zbawienie, wyd. Znak, Kraków 2010, ISBN 978-83-240-1336-4.
- A. Polzer-Hoditz, The Emperor Charles, 1930
- ISNI: 0000 0000 6635 219X
- VIAF: 76310427
- LCCN: n50046481
- GND: 118560077
- NDL: 01114655
- LIBRIS: c9psx30w0rnzsgf
- BnF: 11886669d
- SUDOC: 027668444
- NKC: jn20000700856
- BNE: XX1778462
- NTA: 068818017
- BIBSYS: 90577151
- Open Library: OL2435334A
- PLWABN: 9810567689205606
- J9U: 987007297099805171
- CANTIC: a1146642x
- NSK: 000416517
- CONOR: 91854691, 62069859
- ΕΒΕ: 244295
- BLBNB: 000477388
- WorldCat: lccn-n50046481
- PWN: 3920615
- Britannica: biography/Charles-I-emperor-of-Austria
- Treccani: carlo-i-imperatore-d-austria-e-re-d-ungheria
- Universalis: charles-ier-1887-1922-empereur-d-autriche-1916-1918
- БРЭ: 2047160
- ЕСУ: 9836
- NE.se: karl-i-(1887-1922-kejsare-av-österrike-kung-av-ungern)
- Store norske leksikon: Karl_1._-_keiser_av_Østerrike-Ungarn
- Visuotinė lietuvių enciklopedija: karolis-i-1
- Catalana: 0015054
Media użyte na tej stronie
Autor: Sodacan, Licencja: CC BY-SA 3.0
Imperial Coat of Arms of the Empire of Austria-Hungary, used from 1866 to 1915.
Baretka
Autor: Louis14, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nastro da cavaliere di gran croce dell'Ordine Militare di Maria Teresa (Austria imperiale)
Autor: , Licencja: CC BY 3.0
Baretka: Order Świętego Stefana – Krzyż Wielki – Węgry.
Baretka Signum laudis
Baretka: Wstążka Wojenna (Kriegsbande) dla odznaczeń austro-węgierskich (m.in.: Militär-Verdienstkreuz; Militär-Verdienstmedaille (Signum Laudis); Franz-Joseph-Orden; Tapferkeitsmedaille).
Baretka pruskiego Orderu Pour le Mérite.
Autor: Boroduntalk, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: Military Order of Max Joseph. Bavaria.
Order of Black Eagle's ribbon - Prussia
Coat of Arms of the Kingdom of Croatia (unofficial)
Autor: OSeveno, accrediting for elements created by:
User:Shadowxfox (eagle),
User:Etxeko (tower),
User:Madboy74 (sun, moon), Licencja: CC BY-SA 4.0
Coat of arms of Transylvania
A vectorized version of Shield of the coats of the Habsburg-Lorraine family. Left side the coat of arms of the village of Habsburg in Switzerland, in the middle the right-white-red coat of arms of Austria, on the right the coat of arms of Lorraine.


Autor: Original: Halibutt
SVG: ElCet, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Partitions of the Polish-Lithuanian Commonwealth in 1772, 1793 and 1795.
Autor: FranzJosephI, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nastrino da Cavaliere di Gran Croce dell'Ordine Imperiale della Corona Ferrea
Autor: Skukifish, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ribbon bar: Grand Cross of the Iron Cross 1813-1918(Prussia), 1939-1945 (Third Reich).
Title: Karl Franz Josef in Przemysl Fort Abstract/medium: 1 negative : glass ; 5 x 7 in. or smaller.
Baretka Signum laudis
Title: Karl Franz Josef at Przemysl Abstract/medium: 1 negative : glass ; 5 x 7 in. or smaller.
Przegląd Polskiego Korpusu Posiłkowego przez cesarza Karola I w Starej Żuczce.
Autor: Arturolorioli, Licencja: CC BY-SA 3.0
Order of Malta ribbon (Knight Grand Cross of Honour and Devotion)
Emperor Charles I. of Austria-Hungary wearing the field version of the uniform of a field marshall
Baretka: Order Wojskowy św. Henryka (Saksonia).
(Militär-Sankt-Heinrichs-Orden)
Autor: FranzJosephI, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nastrino da Cavaliere di Gran Croce dell'Ordine Imperiale di Leopoldo
Grand Duke Charles of Austria, the later Emperor Charles I of Austria (R 1916-1918)
Autor: LuigiXIV, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nastrino da Cavaliere di Gran Croce dell'Ordine Imperiale di Francesco Giuseppe (Austria)
Podpis císaře a krále Karla I.
Baretka Orderu Św. Cyryla i Metodego