Karol Miarka (starszy)

Karol Miarka

Data i miejsce urodzenia	22 października 1825 Pielgrzymowice
Data i miejsce śmierci	15 sierpnia 1882 Cieszyn
Zawód, zajęcie	polski działacz społeczny, nauczyciel, pisarz, publicysta i drukarz

Karol Miarka – popiersie w sali obrad Sejmu Śląskiego.

Grób Karola Miarki, Pawła Stalmacha i Ignacego Świeżego na Cmentarzu Komunalnym w Cieszynie

Karol Miarka zwany Starszym lub Ojcem (ur. 22 października 1825 w Pielgrzymowicach, zm. 15 sierpnia 1882 w Cieszynie) – polski działacz społeczny na Górnym Śląsku, nauczyciel, pisarz, publicysta i drukarz. Inicjator utworzenia i organizator wielu polskich organizacji społecznych oraz gospodarczych.

Życiorys

Syn Antoniego, nauczyciela, i Karoliny z Borówków. Ojciec Karola zwanego młodszym – śląskiego pisarza, publicysty oraz wydawcy.

Początkowo uczył się w szkole ojca w Pielgrzymowicach, później w gimnazjach w Pszczynie i Gliwicach. W 1846 r. ukończył seminarium nauczycielskie w Głogówku, po którego ukończeniu był nauczycielem ludowym w Lędzinach, Urbanowicach, Piotrowicach. Od 1850 r. pełnił funkcję nauczyciela w Pielgrzymowicach. Był także organistą, następnie pisarzem gminnym i sędzią polubownym.

Na ukształtowanie świadomości Miarki wywarł pewien wpływ Bernard Bogedain, rzecznik nauki języka polskiego wśród Polaków na Śląsku^[1][2], którego poznał w 1853 roku w czasie jego wizytacji w szkole pielgrzymowickiej. Duży wpływ na Miarkę mieli także Paweł Stalmach oraz Józef Chociszewski, korektorzy jego debiutanckiej powieści o początkach chrześcijaństwa na Górnym Śląsku „Klemensowa Górka”.

W latach 1861–1868 współpracował z czasopismem „Gwiazdka Cieszyńska”. Był czynnym organizatorem górnośląskiego ruchu społecznego i kulturalnego, przyczynił się znacznie do nawiązania kontaktów Górnego Śląska z innymi dzielnicami Polski. Korespondował z polskim pisarzem Józefem Kraszewskim oraz utrzymywał kontakty z Władysławem Bełzą. W latach 1868–1869 redagował czasopisma „Zwiastun Górnośląski”, a następnie w Królewskiej Hucie (dzisiejszym Chorzowie) wydawał „Katolika” (1869-80), jedno z ważniejszych pism walczących o polskość ludu górnośląskiego. Założył nakładową Księgarnię Katolicką, w 1870 zainicjował serię Biblioteka Katolicka, wydawał kalendarze; powołał stowarzyszenie „Kasyno Katolickie”, w którym od 1870 r. organizował amatorskie spotkania teatralne, Kółko Katolickie, Spółkę Poczciwych Wiarusów, Górnośląskie Towarzystwo Kredytowe Włościan w Mikołowie i inne. Związany z niemiecką partią Centrum, przeciwstawiał się polityce kulturkampfu i germanizacji, za co był prześladowany i kilkakrotnie więziony. W ciągu 10 lat wytoczono mu 16 procesów, w wyniku których skazywano go na więzienie lub kary finansowe^[3].

W latach 1875–1880 kontynuował działalność w Mikołowie, gdzie założył drukarnię^[4]; poza „Katolikiem” wydawał inne pisma, jak tygodnik o charakterze oświatowo-moralistycznym „Monika”. Twórczość publicystyczną i literacką traktował na równi, wiążąc je z konkretną sytuacją na Górnym Śląsku. W roku 1876 uczestniczył w akcjach do parlamentu i kandydował na posła. W 1879 roku założył komitet pomocy dla głodującej ludności Śląska. W roku 1881 ze względu na zły stan zdrowia, kolejny wyrok sądowy oraz szykany władz sprzedał „Katolika” ks. Stanisławowi Radziejewskiemu, a drukarnię przekazał synowi, również Karolowi, który w 1894 roku przekształcił ją w nowoczesny zakład poligraficzny^[5].

Pochowany na Cmentarzu Komunalnym w Cieszynie na Śląsku Cieszyńskim, dawniej Śląsku Austriackim.

Twórczość

Twórczość literacka Karola Miarki koncentrowała się na ziemi śląskiej, na podaniach ludowych, historii tego regionu oraz jego folklorze. Wprowadzał do swojego pisarstwa formy ludowe, gawędy i przysłowia. Wydał szereg utworów popularyzujących tematykę historyczną Śląska. Napisał między innymi:

• Góra Klemensowa – powieść opublikowana w „Gwiazdce Cieszyńskiej”^[6]
• Szwedzi w Lędzinach – wyd. w Mikołowie, dostępna na stronach Polony w wersji cyfrowej,
• Głos wołającego na puszczy górnośląskiej, czyli o stosunkach ludu polskiego na pruskim Śląsku – 1865, dostępna na stronach Polony w wersji cyfrowej,
• Pruski Górnoślązak i Wielkopolanin – reportaż z podróży po Wielkopolsce pokazujący więzi tego regionu ze Śląskiem.
• Żuawi. pbi.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-30)]. – wyd. w 1869 w Królewskiej Hucie, dostępna na stronach PBI w wersji cyfrowej,
• Husyci na Górnym Śląsku, czyli Powieść o zamordowaniu kapłana Walentego, założeniu Kościoła Jankowskiego i oblężeniu Żorów w roku 1433 – wydane w 1865 w Poznaniu, dostępna na stronach Polony w wersji cyfrowej,
• Sądy boże (powieść, 1870), 1895.
• Petronela, pustelnica na Górze św. Anny (powieść, 1876–1877),1877.
• Kultura (dramat, „Gwiazdka Cieszyńska” 1864), kolejne wydanie pod tytułem Kulturnik. pbi.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-30)]. – wydane w Mikołowie w 1895, dostępna na stronach PBI w wersji cyfrowej,
• Bóg widzi (powieść, 1873) – powieść z wątkiem sensacyjnym.

Inne tytuły ustalone za Zofią Kossak^[7]:

• Fragmenta z podróży do Gniezna
• Kalwaria
• Życiorys św. Piusa IX
• Żywcem zamurowana
• Przyjaciel górników i robotników
• Odpuść nam
• Masoni, czyli Wolnomularze
• Cudowne objawienie proroctwa i przepowiednie tyczące przyszłości Polski
• Żłóbek
• Kogo wybierać, czyli Pouczenie wyborcze

Upamiętnienie

• Został patronem wielu szkół w Polsce m.in. Powiatowego Zespołu Szkół Nr 2 w Pszczynie, Szkoły Podstawowej w Przyszowicach, Szkoły Podstawowej nr 30 w Rudzie Śląskiej, I Liceum Ogólnokształcącego w Mikołowie, I Liceum Ogólnokształcącego w Żorach, Szkoły Podstawowej w Ornontowicach, Miejskiej Szkoły Podstawowej nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi w Knurowie, Szkoły Podstawowej nr 1 w Rydułtowach, Szkoły Podstawowej z Oddziałami Integracyjnymi nr 1 w Lędzinach, Szkoły Podstawowej nr 21 w Rybniku, Szkoły Podstawowej w Pielgrzymowicach oraz Szkoły Podstawowej w Olzie.
• W Zabrzu Karolowi Miarce postawiono pomnik, a jedna z ulic miasta nosi jego imię.
• W Prudniku imieniem Karola Miarki nazwano osiedle domków jednorodzinnych oraz ulicę.
• W Katowicach ustanowiono plac Karola Miarki.

Przypisy

Bibliografia

• „Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny” Tom I A-M, PWN Warszawa 1984, hasło Karol Miarka, s. 660.
• Kazimierz Popiołek, „Historia Śląska od pradziejów do 1945 roku”, Śląski Instytut Naukowy, Katowice 1972, ISBN 83-216-0151-0, Karol Miarka – s. 350–357.
• Bogusław Bromboszcz, Ryszard Szendzielarz, „Drukarnia im. Karola Miarki w Mikołowie”, wyd. Tolek, 2005.

Linki zewnętrzne

• Prezentacja multimedialna o Karolu Miarce
• „Trybun ludu polskiego na Śląsku”
• Twórczość Karola Miarki w serwisie Polona.pl